Bố mẹ (Thày U) tôi sinh ra ở Hà Nội: Làng Yên Thái, Bưởi, do những biến cố xã hội nên năm 1955 cả gia đình tôi di cư xuống Hải Phòng và từ đó đến nay chúng tôi đã là người Hải Phòng.
Ngày bé tôi hay được U cho về quê chơi thăm bà nội ngoại, họ hàng. Bây giờ nghĩ về U, về Hà Nội xưa mà cảm xúc trong tôi buồn vui khó tả...
Thời bao cấp việc đi từ Hải Phòng về Hà Nội cả là sự vất vả, thông thường phải xếp hàng từ 3 hoặc 4 giờ sáng để xếp hàng mua vé (nếu vào dịp ngày Tết cổ truyền thì phải thức cả đêm). Lên được tàu hỏa (hoặc xe ô tô) là tốt lắm rồi! chẳng bao giờ tôi (mà có lẽ tất cả mọi người ngày ấy) đều có suy nghĩ là mình phải đi phương tiện đẹp, tiện nghi và an toàn. Chẳng thế mà có những lần U con tôi phải ngồi toa chở hàng (toa đen), không có ghế, không có cửa (chỉ là một đoạn xích sắt chắn ngang), đoàn tàu mười mấy toa được kéo bởi đầu máy hơi nước mà khi kết thúc hành trình thì mặt ai cũng đen kịt vì bụi than.
Thời gian chạy tàu có thể là 6 tiếng, 10 tiếng hoặc lâu hơn thế tùy thuộc và việc tránh tàu ở các ga lẻ. Xe ôtô cũng vậy, phương tiện chủ yếu là xe ca hoán cải từ xe tải IFA W50 của Đông Đức, vì vậy xe nào cũng xập xệ và thiếu an toàn, thời gian chạy được cái nhanh hơn tàu hỏa, song cũng không biết chắc được là bao lâu, bởi phụ thuộc vào việc qua các cây cầu Lai Vu, Phú Lương hay cầu Long Biên có thông nhanh hay không. .. Nói chung việc đi lại là rất vất vả. Ấy vậy mà tôi lúc nào cũng háo hức, chỉ muốn nhanh đến Tết để lại được về quê.
 |
|
Phố hàng Đào, Hà Nội ngày xưa... |
Mỗi lần đặt chân lên đất Hà Nội là một lần cảm xúc vừa quen, vừa lạ đan xen
cứ ùa về trong ký ức... khi hàng dài xe nối đuôi qua cầu Long Biên một cách chậm chạp, uể oải và rồi mãi cũng đến được bến Bến xe Long Biên nay là bến xe Buýt. Rảo bước một đoạn là đến Vườn hoa Hàng đậu với tháp nước cổ xưa (có lẽ Hà Nội bây giờ chỉ có Vườn hòa Hàng đậu là ít thay đổi ngoại trừ thiếu một bến đỗ tàu điện và người đi lại đông đúc hơn). Từ đây U con tôi bắt tàu điện để về Bưởi, suốt dọc đường vẫn là tiếng leng keng của tàu điện, tiếng nói cười của các bà, các chị người Làng Cổ nhuế, Trích Sài... sau buổi chợ đắt hàng với những quang, những gánh treo lủng lẳng nơi cửa sau của tàu điện, dưới đường thư thoảng có người đi xe đạp, đi bộ, kẻ quang gánh bán hàng... phản ánh sự yên ả, thư thái của Hà Nội xưa.
Các bến tránh tàu như Đền Quan Thánh (mà tiệm bán báo xưa nay vẫn còn đó), Vườn ươm, La pho (chả biết viết có đúng không nhưng tôi thấy mọi người hay gọi thế), công ty xe điện... mà các bến tránh này cũng ảnh hưởng không nhỏ đến thời gian tôi được về đến nhà, không ít lần U con tôi phải chờ hàng tiếng tránh tàu. Về gần đến nhà là những bể ngâm vỏ cây dó nồng nồng bên dòng sông Tô Lịch hoang dại.
Ngày đó đoạn đường cạnh sông Tô Lịch từ cuối Thụy Khuê về đến là Đông, Làng Hồ còn ít nhà lắm, cỏ dại mọc lúp súp, nay thay vào đó là những nhà, những phố khang trang mất rồi. Làng Yên Thái quê tôi có nghề làm giấy bản, thời tôi còn nhỏ thấy giấy đó người ta làm tã lót cho trẻ em rất nhiều. Thư thoảng U tôi lại cho ra chợ Đồng xuân chơi và quà về Hải Phòng không thể thiếu một bánh pháo Trúc Bạch mỗi khi Tết đến xuân về.
Với tôi kỷ niệm về Hà Nội xưa thật khác, khác thể như bất kỳ một cái gì bây giờ người ta muốn phục dựng lại cũng không giống, không được như những gì tôi đã thấy ngày bé. Biết làm sao được khi vì sự phát triển tự nhiên Hà Nội không thể và không bao giờ có thể mãi giữ nguyên một hình ảnh yên ả, cổ xưa...
Bùi Doãn An