Ứng viên tổng thống Nga Dmitry Medvedev. Ảnh: Corbis. |
Putin điều hành phòng thương mại của tòa thị chính và luôn "có vẻ nghiêm nghị", Dmitry Lenkov, một ủy viên hội đồng thành phố nhớ lại. Còn Medvedev, một trợ tá thân cận của Putin, thì mê thích áo khoác Versace và bút Parker. Medvedev "hầu như không được ai để ý, giống như một chú chuột nhỏ màu xám vậy", Lenkov kể. "Putin đưa ra mọi quyết định, còn Medvedev thực thi".
16 năm sau, chú chuột nhỏ màu xám đó sắp thay thế Putin làm tổng thống của Liên bang Nga. Medvedev không có bất cứ đối thủ đáng kể nào trong cuộc bỏ phiếu ngày 2/3 tới.
Dường như mối quan hệ công việc giữa họ không thay đổi suốt nhiều năm qua, kể từ hồi ở St Petersburg. Hai ngày sau khi Putin công khai tuyên bố ủng hộ Medvedev tranh cử tổng thống, Medvedev "đáp lễ" bằng lời mời Putin làm thủ tướng nếu ông đắc cử - và duy trì "đội ngũ làm việc hiệu quả mà tổng thống đã thiết lập".
Giải mã diễn biến này thế nào? Có lẽ Medvedev sẽ là Putin 2.0, vẫn thực thi các quyết định của Putin như trước. "Medvedev hoàn toàn phụ thuộc vào Putin", nhà phân tích chính trị Stanislav Belkovsky nhận xét. "Điều quan trọng đối với Putin là có được các trợ thủ không thể thách thức hay đe dọa ông ấy được".
Rõ ràng, phẩm chất rõ nhất của Medvedev được đưa ra cân nhắc cho vị trí tổng thống Nga chính là lòng trung thành lâu nay đối với sếp của mình. Cho dù có 20 năm tình bạn, Medvedev vẫn dùng từ "ông" trước khi đề cập tên của Putin. Cựu luật sư cũng đủ tỉnh để không bao giờ hở ra một lời chỉ trích. "Bí quyết thành công nhanh chóng trong sự nghiệp của Medvedev là đủ tinh nhạy để khiêm nhường, hiểu rõ cách tuân lệnh, cách bao phủ quanh Putin cảm giác tôn trọng và được chú ý", Ruslan Linkov, một nhà hoạt động nhân quyền lâu năm từng tiếp xúc nhiều với Putin và Medvedev những năm 1990, phân tích.
Tuy nhiên, nếu nhìn kỹ những sự khác biệt về tính cách và thế hệ giữa hai người này, có thể nói Medvedev sẽ một ngày nào đó dần xa cách con đường của sếp cũ.
Đầu tiên là những khác biệt bên ngoài. Putin yêu thích võ thuật và có vẻ say mê thi đấu. Ông xem các bộ phim về đề tài chiến tranh và nghe "nhạc đỏ" về lòng yêu nước Nga. Trong kỳ nghỉ hè năm ngoái, Putin chụp ảnh khi ở trần và vai vác súng săn.
Medvedev, ngược lại, đúng vẻ luật sư với vóc người mảnh hơn và ăn nói nhỏ nhẹ, ông đã viết một số cuốn sách giáo khoa có tiếng về luật. Sở thích của Medvedev là bơi lội, và có lẽ "món nặng đô" nhất của ông là các ban nhạc rock metal thời 1970, chẳng hạn Black Sabbath hay Led Zeppelin.
Còn những sự khác biệt sâu sắc hơn giữa hai người đàn ông, về xuất thân và chính trị. Putin, 55 tuổi, lớn lên với lòng tin tưởng vào chủ nghĩa cộng sản. Tuổi thanh niên của ông chứng kiến thời huy hoàng của Liên Xô dưới quyền Brezhnev, đầy quyền lực và thịnh vượng. Là tổng thống Nga, Putin vẫn công khai nuối tiếc những ngày tháng đó, gọi sự tan rã của Liên Xô là "thảm họa địa chính trị lớn nhất của thế kỷ 20". Giống như nhiều người cùng thế hệ, Putin đo độ vĩ đại của tổ quốc bằng đại lượng sức mạnh thuần túy và tiềm năng quân sự.
Medvedev sinh năm 1965 trong giới trí thức ở St Petersburg. Những năm làm luật sư và sau đó là doanh nhân cho ông một cái nhìn khác về nước Nga và vai trò của nó trên thế giới. Trong khi Putin thích khoác lên mình bộ quân phục hải quân và ném những lời lẽ cay độc về phía kẻ thù, thì Medvedev - trong những bộ complete may đo cẩn thận, thường thích kiểm tra các con số thống kê về kinh tế trên món đồ chơi mới là chiếc iPhone hơn. Medvedev quan tâm đến việc ngăn chặn những nguy cơ gây hại cho kinh tế Nga hơn là đưa ra những lời đao to búa lớn và hiếu chiến. Theo quan điểm của Medvedev, tầm vĩ đại của một quốc gia không phải là nhờ đe nẹt các nước láng giềng, mà là tạo ra "một sự tăng trưởng bền vững và cuộc sống bình thường cho nhân dân".
Đã có những dấu hiệu cho thấy nước Nga đang trông đợi một sự thay đổi trong phong cách lãnh đạo. Với tỷ lệ ủng hộ lên đến 79%, Medvedev thậm chí còn được lòng dân hơn cả Putin. Có thể là những người chưa từng quan tâm đến vị tổng thống cứng rắn của họ giờ đây bắt đầu nhận thấy ở người kế nhiệm ông tiềm năng về sự thay đổi và khoáng đạt hơn. Bên cạnh đó, cũng có những dự đoán rằng Medvedev sẽ trở thành một tổng thống như cách ông mong muốn, sẽ tự xây dựng ekip của mình và xây dựng nước Nga theo cách khác so với Putin.
"Chúng ta đều từng nói rằng Putin sẽ chỉ là con rối của phe Yeltsin - người đã đặt Putin lên ghế quyền lực. Nhưng Putin đã nhanh chóng chơi theo luật của chính ông ấy", một cựu trợ lý của điện Kremlin nói. "Luôn có sự diệu kỳ trong căn phòng của các hoàng đế Nga. ... Medvedev sẽ khiến tất cả chúng ta ngạc nhiên".
Cả Putin và Medvedev đều sinh trưởng ở St Petersburg, nhưng điểm tương đồng thời niên thiếu của họ chỉ đến đó là hết. Putin lớn lên ở một khu lao động, trong một căn hộ tiền chế không có nước nóng. Trong cuốn tự truyện viết năm 2000 mang tựa đề "Tôi", Putin nhớ lại những ngày cầm đầu đám trẻ con đi đuổi bắt chuột ở cầu thang nhà tập thể và mơ mộng trở thành điệp viên KGB sau khi xem các bộ phim tình báo Xô viết. Medvedev được sinh ra ở một thế giới khác. Mẹ của ông - bà Yulia, dạy tiếng Nga và văn học ở đại học sư phạm Herzen. Cha ông là giáo sư vật lý của Học viện Công nghệ quốc gia Leningrad. Cậu thiếu niên Medvedev ước mơ trở thành luật sư, một nghề mà ngay lúc đó đã có thể kiếm được nhiều tiền. Tuổi thanh niên của Medvedev đến khi chế độ cộng sản ở Liên Xô bắt đầu nghiêng ngả, và cậu bắt đầu làm người lớn trong không khí vui mừng của giới trí thức ở Leningrad - thành phố cấp tiến nhất Liên Xô khi đó.
Khi đó, sinh viên có thể chen nhau chật cứng giảng đường để lắng nghe các bài giảng về Stalinism của những nhà sử học không phải lúc nào cũng nhất trí với các giáo điều của nhà nước Xô viết; hoặc xếp hàng dài để chờ mua băng ghi âm các bài thơ mới nhất của những tác giả từng bị cấm. Phong trào nói thẳng nói thật do Gorbachev khởi xướng khi đó là một cuộc cách mạng với giới trẻ - và chàng thanh niên trẻ trung thông minh Medvedev là một phần của giới trẻ đó. Khi còn đi học, Medvedev kiếm việc làm thợ hồ và quét dọn đường phố để tiết kiệm tiền mua quần bò xanh và những băng ghi âm âm nhạc nước ngoài. Anh đã tích cóp hàng tháng trời để có thể mua đĩa "The Wall" của Pink Floyd.
Cho đến năm 1989, Medvedev đã bị thu hút bởi tư tưởng của người phương Tây về kinh tế thị trường và dân chủ. Năm đó, Anatoly Sobchak, giáo sư luật dạy anh ở Đại học Leningrad, quyết định ứng cử vào quốc hội Liên Xô - cơ quan về sau trở thành nơi thử nghiệm các ý tưởng dân chủ của Gorbachev. Sobchak chọn Medvedev vào một đội quân nho nhỏ để tiến hành cuộc vận động tranh cử. Việc này là mạo hiểm đối với Medvedev, bởi các ý tưởng của Sobchak như áp dụng kinh tế thị trường tự do và chấm dứt sự độc quyền của đảng Cộng sản bị cho là dị giáo. Tuy nhiên, khi một bộ truyền đơn của nhóm Sobchak bị KGB cho là quá khích về mặt chính trị và bị Hội đồng thành phố Leningrad tịch thu, chính Medvedev tham gia vào một nhóm người thức cả đêm để in lại bộ khác trên một chiếc máy in cũ kỹ.
"Bất chấp những nguy cơ có thể đến với tương lai nghề nghiệp, những thanh niên đó đã giúp giáo sư của họ trong chiến dịch vận động", Lyudmila Narusova, vợ của Sobchak, kể. Sự mạo hiểm của Medvedev đã đơm hoa kết trái. Sobchak được bầu vào Xô viết tối cao với chiến thắng vang dội, và nhanh chóng trở thành thị trưởng của St Petersburg.
T. Huyền (theo Newsweek)
Kỳ tới: Trong khi sự nghiệp của Medvedev bắt đầu thăng hoa, thì Putin - người sau này trở thành sếp của ông - lúc đó mờ mịt với vai trò một sĩ quan tình báo hạng trung ở Dresden, Đông Đức, để rồi sau đó được KGB cho nghỉ.