Những nội dung như "thần chú giúp con hết bướng bỉnh", "tuyệt chiêu giúp con tự giác học bài", "kiểm soát cơn tức giận" nói đúng những gì Hoàng Oanh, ở Sơn Tây, Hà Nội đang gặp với cậu con trai 10 tuổi. Gần đây cậu bé có xu hướng chống đối mẹ.
"Vì những kiến thức đã nhận được nên khi họ mời đăng ký khóa học 500.000 đồng tôi cũng tham gia coi như cảm ơn", người phụ nữ 35 tuổi chia sẻ.
Nhưng Oanh không ngờ mục tiêu ban đầu của mình đã bị lái sang hướng khác. Từ nuôi dạy con, nội dung học chuyển sang "phát triển bản thân", học làm giàu với mức học phí tăng lên 8 triệu đồng, 220 triệu và 270 triệu đồng. "Tôi bị thuyết phục khi người dạy nói 500 triệu đồng học phí chia cho ba con của chị, mỗi cháu được 170 triệu đồng, không thể giúp gì. Thay vào đó đi học nâng cao tri thức bản thân và phát triển kinh tế gia đình, giá trị để lại cho con nhiều hơn thế", chị Oanh nói.
Sự việc chỉ dừng lại khi anh Thanh (chồng chị) phát hiện vợ vay nợ khắp nơi. Theo anh, vợ và con trai không có vấn đề gì lớn nhưng qua những lời hù dọa của người dạy khiến chị thấy tình hình rất nghiêm trọng.
Hai tháng nay anh phải bớt việc, ở nhà nhiều hơn để giám sát vợ, kiểm soát tài chính và liên hệ người thân quen không cho chị vay tiền. "Tôi phải dọa sẽ thông báo với ông bà ngoại về khoản nợ 500 triệu đồng mới kéo được cô ấy dừng học, chứ nhiều người tôi biết vào đó u mê, tan cửa nát nhà rồi", anh chia sẻ.
Khánh Ngân, 31 tuổi, ở Kon Tum dậy từ 4h sáng tham gia một lớp học nuôi dạy con trong thời Covid-19. Ảnh: Nhân vật cung cấp
Ở Kon Tum, Khánh Ngân, 31 tuổi, đã tham gia nhiều khóa nuôi dạy con. Khi cô sinh con thứ hai, con gái đầu có biểu hiện như trầm cảm vì nghĩ cha mẹ không yêu mình nữa. Ngân không lý giải được tại sao cô bé lại không thương em và hiểu cho cha mẹ.
Trong số cả chục khóa đã học, Ngân cho biết những khóa tốt, giúp cô thay đổi tư duy, được chữa lành, áp dụng vào dạy con. Nhưng có những khóa kiểu "treo đầu dê bán thịt chó".
Giữa năm 2021, Ngân tham gia khóa học của một người tự xưng là "giảng viên NLP" (Neuro-Linguistic Programming - lập trình ngôn ngữ tư duy). Ban đầu nó miễn phí, chỉ khơi lên các vấn đề và nỗi đau, không cho giải pháp. "Tôi muốn dứt điểm nên đã đăng ký một khóa học NLP để được chữa lành và dạy con với chi phí 50 triệu đồng", Khánh Ngân, chủ một cửa hàng thuốc thú y, chia sẻ.
Sau ba tháng cần mẫn dậy từ 4h sáng để học mà kết quả nhận lại không như mong muốn. Cùng lúc cô cũng biết nhiều người chung cảm giác "bị lừa gạt" giống mình, họ thậm chí phải bán đất, vay ngân hàng để học. "Giá như ban đầu tôi tìm hiểu kỹ thì không bị mất tiền và thời gian như thế", bà mẹ hai con nói.
Nuôi dạy con trong xã hội ngày nay đặt cha mẹ vào tình thế khó khăn hơn bao giờ hết. Trong một nghiên cứu năm 2023 của Trung tâm nghiên cứu Pew với gần 4.000 phụ huynh Mỹ, 2/3 cho biết nuôi dạy con khó hơn họ nghĩ và 1/3 nói khó khăn hơn rất nhiều so với mong đợi. Họ phải dành nhiều thời gian và tiền bạc cho con cái hơn thế hệ trước và áp lực nặng nề khi phải liên tục giảng dạy và tương tác với con. Kỷ nguyên công nghệ, đại dịch, bạo lực và bắt nạt cũng góp phần khiến việc làm cha mẹ khó hơn.
Có cầu ắt có cung nên vài năm trở lại đây, đặc biệt trong và sau Covid-19 bùng nổ các khóa học dạy con. Chỉ cần tìm một từ liên quan đến "khóa học nuôi dạy con" ra hàng loạt các kết quả có thể khiến bạn như rơi vào ma trận. Nhiều người dạy thu hút học viên bằng các mỹ từ "kỷ lục gia thế giới, chuyên gia hàng đầu Việt Nam, chứng chỉ NLP, bằng cấp quốc tế".
"Nở rộ là tốt, chỉ nguy hiểm là có những nơi kém chất lượng, kiếm tiền trên nỗi đau và nỗi sợ của người khác", tiến sĩ xã hội học, chuyên gia tâm lý Phạm Thị Thúy, giảng viên Học viện Hành chính Quốc gia Phân viện TP HCM nói.
Bà Thúy đã nghe nhiều về các khóa dạy con "quảng cáo trên trời, chất lượng dưới đất" này qua các phụ huynh. Gần nhất có một người mẹ tìm đến bà Thúy sau khi học một khóa 100 triệu đồng với quảng cáo "cam kết bảo hành trọn đời", nhưng không có kết quả.
Theo phó giáo sư Trần Thành Nam, hiệu phó trưởng trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội, các khóa học nuôi dạy con đang là một thị trường kinh doanh nhiều lợi nhuận. Có không ít người tham gia một khóa học, đọc một số cuốn sách đã tự xưng chuyên gia, mở lớp để dạy người khác.
Ông Nam khẳng định, những người không có trình độ đi dạy giống như giáo viên lên lớp dùng bằng giả. Khi thiếu kiến thức, dạy sai, đứa trẻ sẽ bị ảnh hưởng nhiều nhất, có thể gây ra tổn thương sức khỏe tinh thần cho trẻ. Chưa kể họ tận dụng các khóa này để tận thu, khiến các bố mẹ này không dứt ra được dẫn đến mâu thuẫn trong gia đình. Ở một khía cạnh nào đấy, nhiều vụ việc đã cấu thành hành vi lừa đảo, phạm pháp.
"Đang có lỗ hổng về mặt quản lý. Chúng ta cần có cơ chế quản lý chặt hơn, đặc biệt là thị trường liên quan đến giáo dục để đảm bảo không gây hại cho cộng đồng", ông Nam nói.
Theo các chuyên gia, có ba đặc điểm có thể nhận biết các khóa học "treo đầu dê bán thịt chó". Thứ nhất, các khóa này quảng cáo rất mạnh, xuất hiện dày đặc trên các mạng xã hội và có một đội ngũ nhân viên tư vấn đeo bám, mời chào. Thứ hai, dù là khóa học "nuôi dạy con", "chữa lành" mà gom cả chục, cả trăm người học trong khi mỗi đứa trẻ, mỗi người có vết thương khác nhau, chắc chắn không hiệu quả. Thứ ba, ban đầu mở lớp miễn phí nhưng sau đó dùng thủ thuật tâm lý để lôi kéo người học vào các khóa học mất nhiều tiền và nội dung học không chỉ còn về nuôi dạy con.
"Có những người kinh doanh giáo dục hoặc dùng các kỹ thuật tâm lý và NLP để bán hàng. Một khi đã bị dẫn dụ vào các lớp theo mô hình giáo dục đa cấp này, có nhiều chiêu trò khiến phụ huynh dễ mua theo cảm xúc", một chuyên gia nuôi dạy con ở Hà Nội cho biết.
Tiến sĩ Thúy khuyên các phụ huynh muốn đi học dạy con cần phải tìm hiểu người dạy có chuyên môn liên quan đến nội dung dạy không, có bao nhiêu năm kinh nghiệm thực tiễn, thậm chí tìm hiểu cả nhân thân. Tiếp theo cần tìm hiểu thông tin khóa học có đúng không. Một số chương trình dạy áp dụng mô hình đa cấp nên có thể chính những người xung quanh là cò mồi, chân rết của nhóm này. Cần phải tìm hiểu thông tin đa dạng, có cả đánh giá tốt xấu. Mỗi người cần phải rèn tư duy phản biện trong thời đại này.
"Nuôi dạy con là một quá trình không có chuyện ăn xổi. Những cách trị cho con hết bướng, nghe lời răm rắp có thể chỉ là chiêu thức tạm thời, không giải quyết được vấn đề vốn cần kiến thức chuyên sâu về tâm lý trẻ, có trường hợp cần trị liệu tâm lý chuyên sâu chứ không thể giải quyết bằng vài bí quyết, lời khuyên chung chung cho mọi cha mẹ được", tiến sĩ Thúy nói.
Thu Hồng, người sáng lập một trung tâm tiếng Anh ở TP HCM cho biết từng tham gia một khóa học hai ngày với chi phí hơn chục triệu đồng. Vào học cô thấy nội dung chủ yếu nằm trong các cuốn sách nuôi dạy con của nước ngoài. Cuối buổi học đội ngũ nhân viên tư vấn thúc ép học viên một cách dồn dập khiến người học cảm thấy ngại nếu không đăng ký khóa tiếp theo 200 triệu đồng. Chị Hồng nói không có có tiền, họ lại hối thúc "em hãy chứng minh mình không trì hoãn, em làm được", những ngày sau liên tục gọi điện mời mọc. "May mắn tôi biết kiểm soát, chứ không lại bể nợ", chị chia sẻ.
Với chị Oanh, hơn một năm đi học chị cũng có nhiều thay đổi như học được cách xử lý cảm xúc, không còn đánh con, mắng chồng. Tuy nhiên nghĩ tới khoản học phí 500 triệu đồng, chị cảm thấy không cam lòng.
"Tôi không mong lấy lại được tiền, nhưng muốn chia sẻ câu chuyện của mình để cảnh báo những bậc phụ huynh muốn đi học nuôi dạy con cần phải tỉnh táo", bà mẹ ba con nói.
Phan Dương