Khu vực được khảo sát bằng công nghệ LiDAR sử dụng ánh sáng laser. Ảnh: Antoine Dorison, Stéphen Rostain
Những khu định cư thời kỳ tiền Colombo với các con phố dài rộng, đường thẳng, quảng trường và các cụm đài tưởng niệm được tìm thấy ở thung lũng Upano trong vùng rừng Amazon tại Ecuador, ở chân đồi phía đông Andes, theo nghiên cứu công bố hôm 11/1 trên tạp chí Science. Việc phát hiện mạng lưới công trình xây - đào cổ xưa và lớn nhất ở Amazon cho tới nay là kết quả hơn hai thập kỷ thám hiểm trong vùng của nhóm nghiên cứu đến từ Pháp, Đức, Ecuador và Puerto Rico, theo CNN.
Nghiên cứu bắt đầu với hoạt động thực địa trước khi triển khai phương pháp cảm biến từ xa mang tên LiDAR (Light Detection and Ranging), sử dụng ánh sáng laser để phát hiện cấu trúc bên dưới tán cây dày. Trưởng nhóm nghiên cứu Stéphen Rostain, nhà khảo cổ học kiêm Giám đốc Trung tâm nghiên cứu khoa học quốc gia (CNRS) ở Pháp, mô tả đây là một phát hiện đặc biệt. "LiDAR giúp chúng tôi xem xét khái quát khu vực và đánh giá kích thước công trình, hé lộ toàn bộ mạng lưới đường", Rostain chia sẻ.
Theo Rostain, những người đầu tiên sống ở đó cách đây 3.000 năm có nhà nhỏ phân tán. Tuy nhiên, vào khoảng thời gian từ năm 500 trước Công nguyên đến năm 300 - 600, nền văn hóa Kilamope và sau này là Upano bắt đầu xây gò đất và dựng nhà trên đó. Nền móng được sắp xếp bao quanh một quảng trường thấp vuông vắn. Dữ liệu từ LiDAR hé lộ hơn 6.000 nền móng ở nửa phía nam của khu vực khảo sát rộng 600 km2.
Phần lớn nền móng có dạng chữ nhật, dù một vài chỗ hình tròn, kích thước 20 x 10 m, theo nghiên cứu. Chúng thường bao quanh quảng trường theo cụm 3 hoặc 6. Các quảng trường cũng có nền trung tâm. Nhóm nghiên cứu cũng tìm thấy tổ hợp đài tưởng niệm với phần nền lớn hơn, có thể phục vụ chức năng dân sự hoặc tổ chức nghi thức. Họ xác định được ít nhất 15 cụm tổ hợp khi phát hiện khu định cư.
Một số khu định cư được bảo vệ được bảo vệ bởi hào rãnh, đồng thời có vật cản ở những con đường gần một số tổ hợp lớn. Điều này chứng tỏ người dân phải đối mặt với nhiều mối đe dọa từ bên ngoài hoặc căng thẳng giữa các nhóm. Ngay cả tổ hợp hẻo lánh nhất cũng nối với đường sá và có một mạng lưới đường thẳng rộng lớn có lề đường. Ở vùng đệm trống trải giữa các tổ hợp, nhóm nghiên cứu tìm thấy dấu hiệu trồng trọt như ruộng tiêu nước và bậc thang, nối liền với đường mòn.
Toàn bộ cách sắp xếp thành phố hé lộ sự tồn tại của kỹ thuật tiên tiến thời đó, theo các nhà nghiên cứu. Mạng lưới độ thị mới phát hiện rất giống các di chỉ khác tìm thấy trong rừng nhiệt đới ở Panama, Guatemala, Belize, Brazil và Mexico, theo nhà khảo cổ học Carlos Morales-Aguilar, nhà nghiên cứu sau tiến sĩ ở Đại học Texas, Austin. Ông nhận định nghiên cứu cung cấp bằng chứng thuyết phục về hoạt động quy hoạch đô thị thời sơ khai ở Amazon, góp phần quan trọng mở rộng hiểu biết về văn hóa của cộng đồng người da đỏ ở khu vực này.
An Khang (Theo CNN)