"Tôi có thể dành cả ngày để nói về khả năng của Bruno Fernandes", tiền vệ Casemiro nói hồi đầu tháng 6.
Trong mùa 2022-2023, tiền đạo Marcus Rashford có thể chơi nổi bật với 30 bàn trong 56 trận, thành tích cao nhất của đội sau 10 năm. Tuy nhiên theo Casemiro, Fernandes vẫn quan trọng hơn ở Man Utd. "Fernandes giống như một cỗ máy, kéo toàn đội hướng về phía trước", tiền vệ Brazil nói thêm.
Tiền vệ Bruno Fernandes sau trận Man Utd gặp Aston Villa ở Ngoại hạng Anh ngày 30/4/2023. Ảnh: Reuters
Ngay cả ở Man Utd, Fernandes vẫn vấp phải những ý kiến trái chiều, bởi không phải người hâm mộ nào cũng đánh giá cao tiền vệ Bồ Đào Nha. Có những người không hài lòng về những cử chỉ của anh trên sân, như gây áp lực với trọng tài, quát mắng đồng đội hay vung tay lên trời giống thái độ bất mãn. "Không phải vậy đâu", Fernandes từng giải thích hồi đầu năm. "Mọi người thường nghĩ tôi mắng đồng đội theo nghĩa xấu, nhưng ngược lại là khác. Không phải lúc nào tôi vung tay cũng có nghĩa tiêu cực".
Có những người coi Fernandes là thủ lĩnh, người khác nghĩ anh chỉ hay ca thán. Cả hai yếu tố đó đều đúng, bởi dù sao anh cũng đeo băng đội trưởng Man Utd phần lớn mùa trước. Chính HLV Erik ten Hag nói: "Fernandes là hình mẫu trên sân nhờ nguồn năng lượng dồi dào, góp sức vào những tình huống chuyển trạng thái của đội bóng".
Những con số cho thấy Ten Hag hay Casemiro không hề sáo rỗng.
Chỉ năm cầu thủ gây áp lực lên đối phương nhiều hơn Fernandes ở Ngoại hạng Anh mùa trước. Ở Man Utd, tiền vệ này duy trì cường độ áp sát đối thủ cao nhất, dù chơi nhiều trận nhất châu Âu. Anh đá tổng cộng 5.163 phút trên mọi đấu trường mùa trước, và không cầu thủ nào khác ở châu Âu chơi nhiều hơn 4.760 phút. "Bất cứ khi nào tôi hỏi rằng liệu Fernandes có muốn nghỉ chơi trận tới không, cậu ấy đều trả lời không", Ten Hag tiết lộ.
Năng lượng của Fernandes dồi dào đến nỗi anh thường áp sát cả trọng tài sau những quyết định gây tranh cãi. Anh cũng từng mắng người cầm còi, ngã vờ trong cấm địa hay đẩy một trợ lý trọng tài, mà hiếm khi bị trừng phạt. Mỗi khi Fernandes hành động gì đó trông xấu xí nhưng đem lại lợi ích cho Man Utd, CĐV đội bóng này thường bình luận: "Anh ấy có thể là gã khốn, nhưng là gã khốn của chúng tôi".
Mùa trước, Fernandes ghi tám bàn, kiến tạo tám lần ở Ngoại hạng Anh. Anh đứng thứ 29 về số bàn, và thứ chín về số kiến tạo. Nhưng tầm ảnh hưởng của cựu tiền vệ Sporting rộng hơn thế.
Tầm ảnh hưởng của một cầu thủ trong khâu tấn công có thể được đo bằng ba chỉ số gộp lại, gồm số lần dứt điểm, chuyền bóng cho đồng đội dứt điểm và triển khai bóng dẫn tới một pha dứt điểm. Nếu gộp ba chỉ số này lại, Fernandes đứng đầu Ngoại hạng Anh với khoảng cách lớn với những cầu thủ đứng sau.
Bảng trên cho thấy Fernandes tham gia vào 291 pha dứt điểm. Trong đó, anh 82 lần dứt điểm, 109 lần chuyền cho đồng đội dứt điểm, hai thông số gộp lại đã đủ để đứng đầu giải. Ngoài ra, tiền vệ 29 tuổi còn 100 lần tham gia quá trình triển khai bóng dẫn tới một pha dứt điểm. Chưa bàn đến hiệu quả, những thông số trên cho thấy "cỗ máy" Fernandes hoạt động với công suất cao thế nào.
Mùa trước, Brighton dứt điểm nhiều nhất Ngoại hạng Anh với 613 lần, còn Man Utd đứng thứ tư cùng Arsenal với 593 pha. Trong khi các đội khác có nhiều cầu thủ làm bóng, Fernandes lĩnh xướng phần lớn tình huống tấn công của "Quỷ Đỏ".
Lối chơi trực diện của Fernandes phần nào giúp anh đứng đầu những thông số trên. Anh chuyền dài 201 lần tại giải, chỉ sau năm cầu thủ, còn Man Utd cũng tấn công trực diện nhiều nhất với 102 pha. Họ cũng ghi nhiều bàn nhất từ tấn công trực diện, với 9 bàn.
Dễ hiểu với Man Utd bởi Rashford đạt phong độ cao, nhưng tiền đạo này phù hợp hơn với lối chơi phòng ngự phản công trực diện. Tiền đạo người Anh chạy nhanh, sút tốt, dù không phải mẫu trung phong cắm điển hình biết làm tường. Vì thế, các đường bóng từ Fernandes tập trung nhiều tới Rashford. Tiền vệ Bồ Đào Nha 36 lần chuyền bóng tạo cơ hội dứt điểm cho Rashford tại giải, sự phối hợp xuất hiện thường xuyên nhất ở Ngoại hạng Anh. "Cặp bài trùng" Kevin de Bruyne và Erling Haaland chỉ đứng thứ ba với 26 đường chuyền từ tiền vệ Bỉ.
Fernandes cũng hạn chế lối chơi trực diện trong vài mùa gần đây, khi số pha chuyền dài của anh giảm dần đến 194 đường chuyền dài mùa trước. Thay vào đó, anh chuyền nhiều đường bóng thứ cấp hơn dù vẫn dẫn tới cơ hội dứt điểm.
Tạo cơ hội thứ cấp (secondary chances created) là những đường chuyền cho một cầu thủ, để người này chuyền cho đồng đội khác dứt điểm. Chẳng hạn Fernandes chuyền cho Casemiro, rồi Casemiro chuyền cho Rashford sút, tiền vệ Brazil được tính là tạo cơ hội, còn Fernandes được tính thông số tạo cơ hội thứ cấp. Fernandes đã tăng gần gấp đôi thông số này so với mùa trước, lên 58 đường chuyền thứ cấp. Điều đó cho thấy anh hạn chế những đường chuyền chết người nhưng rủi ro, thay vào đó là những pha bóng khôn ngoan hơn.
Độ hiệu quả trong những đường chuyền của Fernandes không hề giảm đi. Số pha kiến tạo của anh hạ từ 12 xuống 8 lần ở hai mùa vừa qua, nhưng thông số này còn phụ thuộc vào chất lượng dứt điểm của tiền đạo.
Tiền đạo Weghorst (số 27) trong trận chung kết Cup Liên đoàn Anh trên sân Wembley, thành phố London ngày 26/2/2023. Ảnh: Reuters
Cách chính xác hơn để đo khả năng tạo cơ hội của Fernandes là số bàn thắng kỳ vọng (xG) anh tạo ra bởi những đường chuyền. Nói cách khác, đó là chất lượng cơ hội mà Fernandes tạo ra cho đồng đội, bởi bàn thắng kỳ vọng là xác suất để một tiền đạo ghi bàn trong một tình huống nhất định.
Tổng cộng, Fernandes tạo ra 14 xG từ những pha bóng sống, nhiều nhất Ngoại hạng Anh, tăng 36% chất lượng so với mùa 2021-2022. Nói cách khác, những đường chuyền của Fernandes đảm bảo anh phải có 14 kiến tạo, nhưng các tiền đạo dứt điểm quá tệ khiến anh chỉ có 8 kiến tạo. Số xG De Bruyne tạo ra mùa trước là 12, trong khi anh có 16 kiến tạo, tức là các tiền đạo Man City đã tận dụng được tốt hơn nhiều những đường chuyền của tiền vệ Bỉ. Nếu giả sử một tiền đạo tận dụng được xG trung bình 0,75 cho một bàn thắng, Fernandes xứng đáng có 18 đường kiến tạo, tức là Man Utd sẽ có thêm 10 bàn mùa trước với một trung phong tốt hơn.
Những đường chuyền của Fernandes tạo cơ hội dứt điểm ở Ngoại hạng Anh 2022-2023. Ảnh: Opta
Khả năng sáng tạo của Fernandes đang bị phung phí ở Man Utd, khi Anthony Martial chơi thiếu hiệu quả, còn Wout Weghorst thậm chí không ghi nổi bàn nào trong 17 trận ở Ngoại hạng Anh.
Giải pháp cho Man Utd không gì khác là một tiền đạo cắm đẳng cấp, có khả năng tận dụng cơ hội mà Fernandes tạo ra. Rashford vừa chơi một mùa giải hiệu quả nhất sự nghiệp, nhưng không ai đảm bảo anh sẽ duy trì phong độ mùa tới. Hơn nữa, Rashford cũng có xu hướng dạt trái, thay vì đá trung phong. Nếu Man Utd sở hữu chân sút chất lượng hơn Martial hay Weghorst, họ đã có thể ghi nhiều bàn hơn.
Ai cũng biết vấn đề của Man Utd ở chỗ đó, nhưng đội đang gặp vấn đề trong khâu chuyển nhượng. Tottenham không hề muốn bán Harry Kane với giá dưới 120 triệu USD dù chỉ còn một năm hợp đồng. Victor Osimhen, Randal Kolo Muani hay Rasmus Hojlund cũng có thể nâng cấp Man Utd, nhưng các cầu thủ này cũng có giá xấp xỉ 100 triệu USD. Vấn đề thay chủ sở hữu chưa được giải quyết cũng khiến đội bóng do dự dốc hầu bao cho những cầu thủ đắt giá.
Nếu không bổ sung một tiền đạo đẳng cấp, Man Utd sẽ trải qua thêm một mùa giải lãng phí tài năng của Fernandes.
Xuân Bình