Tổng thống Joe Biden ngày 24/2 cho biết Mỹ và châu Âu sẽ đoàn kết trong nỗ lực gây sức ép lên Nga bằng các biện pháp trừng phạt mạnh mẽ sau khi Nga mở chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine. Tuy nhiên, có một khía cạnh mà Mỹ và các đồng minh không thể đạt đồng thuận: SWIFT.
Hiệp hội Viễn thông Tài chính Liên ngân hàng Toàn cầu (SWIFT) được thành lập năm 1973 nhằm thay thế điện tín và hiện được hơn 11.000 tổ chức tài chính sử dụng để gửi tin nhắn và lệnh thanh toán bảo mật. Không có giải pháp thanh toán nào khác được chấp nhận trên toàn cầu, nên SWIFT được coi là hệ thống trọng yếu của nền tài chính thế giới.
Tổng thống Nga Vladimir Putin tại một sự kiện ở thủ đô Moskva hồi tháng 9/2020. Ảnh: Reuters.
SWIFT có trụ sở tại Bỉ và do hội đồng 25 người điều hành, trong đó có Eddie Astanin, chủ tịch hội đồng quản lý tại Trung tâm Thanh toán Bù trừ Đối tác Trung ương của Nga. SWIFT, tự mô tả là "một tiện ích trung lập", trở thành pháp nhân theo luật pháp Bỉ và phải tuân thủ các quy định của Liên minh châu Âu (EU).
Loại Nga khỏi SWIFT được coi là lựa chọn trừng phạt mạnh nhất, có thể khiến Moskva e ngại nhất bởi khi đó, Nga về cơ bản không thể tiếp cận với hệ thống tài chính toàn cầu.
"Vũ khí này nếu được sử dụng sẽ chấm dứt toàn bộ giao dịch quốc tế của một nước, gây ra biến động tiền tệ và kích hoạt dòng vốn ra khổng lồ", Maria Shagina, thành viên Viện Các vấn đề Quốc tế Phần Lan, viết hồi năm ngoái. Cựu bộ trưởng tài chính Nga Alexei Kudrin hồi năm 2014 ước tính nền kinh tế Nga sẽ sụt giảm 5% nếu bị loại khỏi SWIFT.
Nhưng đây không phải phương án dễ dàng mà có thể đi kèm những hệ quả tốn kém cho các quốc gia khác, nhất là những nước chịu phụ thuộc vào Nga về năng lượng hay lương thực. Thực tế trên khiến một số quốc gia không muốn "bóp cò".
Việc trục xuất Nga khỏi SWIFT sẽ hạn chế khả năng thực hiện các giao dịch tài chính quốc tế của nước này, buộc các nhà nhập khẩu, xuất khẩu và ngân hàng phải tìm cách khác để thanh toán.
Theo giới phân tích, do châu Âu phụ thuộc quá nhiều vào xuất khẩu năng lượng của Nga nên một số lãnh đạo khu vực đồng euro (eurozone) còn ngần ngại thực hiện bước đi đó.
Tờ Financial Times hôm qua đưa tin Thủ tướng Anh Boris Johnson đang thúc đẩy phương án loại Nga khỏi SWIFT, song Thủ tướng Đức Olaf Scholz cho rằng biện pháp này không nên nằm trong gói trừng phạt của EU.
Tổng thống Biden tuyên bố những lệnh trừng phạt Mỹ áp đặt lên các tổ chức tài chính Nga sẽ có tác động tương đương việc loại Nga khỏi SWIFT. Ông lưu ý đây "vẫn là một lựa chọn" nhưng hầu hết các nước châu Âu hiện tại đều phản đối.
Mỹ và châu Âu từng bất đồng về phương án loại một quốc gia khỏi SWIFT, gần đây nhất là vào năm 2018, khi chính quyền tổng thống Donald Trump muốn cắt quyền tiếp cận của Iran. Cuối cùng, SWIFT đã cắt quan hệ với các ngân hàng Iran vì lo ngại vi phạm các lệnh trừng phạt chống lại nước này.
Logo SWIFT tại một hội nghị về tài chính ngân hàng ở Toronto, Canada, hồi năm 2017. Ảnh: Reuters.
Tuy nhiên, các chuyên gia về lệnh trừng phạt cho rằng SWIFT đang bị đánh giá quá cao, có nguy cơ phản tác dụng khi nó buộc Nga phải dồn lực tìm ra những cách thay thế để tham gia vào nền kinh tế toàn cầu, như củng cố hơn nữa mối quan hệ với Trung Quốc hay phát triển một loại tiền kỹ thuật số riêng.
Emily Kilcrease, thành viên cấp cao tại Trung tâm An ninh Mới của Mỹ, cũng cho rằng nếu bị loại khỏi SWIFT, Nga có thể đẩy mạnh phát triển một dịch vụ tin nhắn tài chính của riêng mình và xích lại gần hơn với Trung Quốc.
"Liệu loại Nga khỏi SWIFT có tạo cho họ nhiều động lực hơn không? Đây là câu hỏi trong dài hạn", bà nói.
Theo Michael Parker, cố vấn tại công ty luật Ferrari & Associates, bước đi đầu tiên hiệu quả hơn sẽ là áp đặt các biện pháp trừng phạt lên ngân hàng Nga như Tổng thống Biden đã công bố.
"Để thực sự cắt đứt Nga khỏi hệ thống tài chính Mỹ hay hệ thống tài chính toàn cầu, bắt buộc phải trừng phạt các ngân hàng Nga. Đó là những gì họ đã làm", ông nhấn mạnh.
Vũ Hoàng (Theo NY Times)