Việc giải quyết yêu cầu tuyên bố phá sản liên quan đến nhiều vấn đề của doanh nghiệp, từ giải quyết quan hệ vay - nợ giữa chủ nợ và doanh nghiệp, đến quan hệ lao động, đất đai, hợp đồng... và các tranh chấp khác liên quan đến con nợ. Song phá sản chưa được coi là một vụ án, và chưa được tiến hành như một thủ tục tố tụng đặc biệt. Mối quan hệ giữa Luật Phá sản doanh nghiệp với các luật liên quan như Luật Doanh nghiệp, Luật Thương mại, luật về thi hành án, Bộ luật Lao động, Luật Đất đai... chưa được làm rõ. Thậm chí giữa các luật còn có điểm thiếu thống nhất. Thí dụ: Luật Thương mại quy định thương nhân (bao gồm pháp nhân, cá nhân, hộ gia đình, tổ hợp tác) có quyền tuyên bố phá sản, nhưng Luật Phá sản chỉ quy định việc phá sản doanh nghiệp.
Tiến sĩ Dương Đăng Huệ cho biết, Luật Phá sản doanh nghiệp hiện hành (có hiệu lực từ 1/7/1994) còn có những quy định phi kinh tế. Bởi giải quyết phá sản là một thủ tục đòi nợ đặc biệt, nhưng luật lại quy định phải qua giai đoạn xây dựng phương án hòa giải, tổ chức lại sản xuất, họp hội nghị chủ nợ để bàn bạc... rồi tòa mới ra được quyết định tuyên bố phá sản doanh nghiệp.
Quy định cứng nhắc này không có ý nghĩa trong trường hợp tài sản doanh nghiệp không còn gì đáng kể, và bản thân cả chủ nợ lẫn con nợ đều muốn giải quyết dứt điểm, ngay lập tức các vướng mắc của họ. Nhiều tòa án đã lúng túng khi do không thể “lách luật” để tuyên phá sản doanh nghiệp ngay được. Nhiều doanh nghiệp “chết lâm sàng” vì vậy không được xóa tên một cách hợp pháp.
Hiện tại, pháp luật quy định tòa án chỉ thụ lý giải quyết phá sản khi doanh nghiệp bị mất khả năng thanh toán nợ đến hạn do 2 nguyên nhân: thua lỗ, hoặc rơi vào trường hợp bất khả kháng. Ông Ngô Cường, Phó viện trưởng Viện Khoa học xét xử, TAND Tối cao, cho rằng quy định như vậy là bất hợp lý và cứng nhắc. Bởi công ty có thể đổ vỡ do nhiều nguyên nhân, như chủ bị chết, phải chịu án tù... Các doanh nghiệp này đến nay phải tồn tại "hữu danh vô thực" bởi không thể phá sản được.
Giáo sư Charles D. Booth, Đại học tổng hợp Hongkong cho biết pháp luật các nước như Trung Quốc, Pháp, Nhật Bản... chỉ đưa ra điều kiện duy nhất để mở thủ tục giải quyết phá sản là doanh nghiệp mất khả năng thanh toán nợ đến hạn, và không quan tâm đến nguyên nhân. Ông cho rằng cơ quan làm luật Việt Nam nên tham khảo quy định này.
Luật hiện hành quy định chỉ áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời sau khi tòa đã mở thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên bố phá sản. Nhưng việc tẩu tán tài sản có thể diễn ra ngay sau khi con nợ hoặc chủ nợ nộp đơn khởi kiện. Theo ông Cường, khi sửa đổi luật nên quy định thời điểm áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời sớm hơn.
Nghĩa Nhân
Theo dòng sự kiện:
Xác định lại tiêu chí vỡ nợ trong Luật phá sản DN sửa đổi (21/5)
Luật Phá sản doanh nghiệp còn nhiều quy định không phù hợp (15/11/01)
Luật “bó tay” doanh nghiệp (11/9/01)
Luật Phá sản "hạn chế"… phá sản? (9/6/01)
Luật Phá sản doanh nghiệp chưa bao quát thực tiễn (14/5/01)
Doanh nghiệp đầu tiên tuyên bố phá sản ở Đồng Nai (10/1/01)
Rắc rối chuyện “khai tử” cho doanh nghiệp (20/12/00)