Công nhân và chủ sử dụng đang tìm tiếng nói chung nhằm tránh đình công. Ảnh: V.H. |
Bà Nguyễn Thị Hoài Thu, Chủ nhiệm Ủy ban Các vấn đề xã hội, khẳng định tờ trình của Chính phủ đã không lý giải thuyết phục khi cho rằng một số quy định của pháp luật hiện hành về giải quyết tranh chấp lao động tập thể và đình còn chưa phù hợp với thực tiễn. Bà Thu chỉ đích danh 4 nguyên nhân dẫn đến 1.056 cuộc đình công từ năm 1996 đến quý 1/2006 là việc thực thi pháp luật không nghiêm; thanh tra lao động còn yếu và chưa thường xuyên; công đoàn cơ sở chưa phát huy được vai trò đại diện, bảo vệ quyền lợi của lao động và cuối cùng là ý thức, hiểu biết pháp luật của công nhân còn kém.
Minh chứng cho nguyên nhân thứ nhất, bà Thu dẫn ra một loạt những quy định trong Bộ luật lao động chưa được Chính phủ và cơ quan chức năng hướng dẫn kịp thời, dù Bộ luật đã thi hành tới 12 năm. Đó là việc điều chỉnh lương tối thiểu; mức lương tối thiểu vùng, ngành; chính sách ưu đãi, xét giảm thuế đối với những doanh nghiệp sử dụng nhiều lao động nữ; hướng dẫn thành lập tổ chức công đoàn ở các doanh nghiệp chưa có tổ chức công đoàn; thủ tục hoãn hoặc ngừng đình công... "Ủy ban chúng tôi cho rằng để sửa đổi Bộ luật, trước hết Chính phủ cần tổ chức rà soát, đánh giá kỹ hơn về tình hình giải quyết tranh chấp lao động và đình công", bà Thu chốt lại.
Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Ngọc Thanh thì cho rằng, đình công là do mối quan hệ giữa 4 bên gồm lao động, người sử dụng lao động, cơ quan quản lý nhà nước và công đoàn cơ sở đều có vấn đề. Cơ quan quản lý nhà nước gần với công nhân nhất là các thanh tra lao động địa phương. "Nhưng cả nước hiện có khoảng 300 thanh tra, để đi một lượt 20.000 doanh nghiệp tư nhân, 5.000 doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài thì ít nhất cũng phải 10 năm. Không kiểm tra thường xuyên, không phát hiện sai phạm từ khi còn manh nha tất yếu dẫn đến đình công", ông Thanh phân tích.
Ông Thanh cũng nghi ngờ tỷ lệ 40% doanh nghiệp có công đoàn cơ sở. Ông cho con số đạt được chỉ tới 20%. Không có công đoàn khởi xướng và lãnh đạo, không nắm được thủ tục nên tất cả cuộc đình công thời gian qua đều trái pháp luật. Phó chủ tịch nước Trương Mỹ Hoa cũng đồng tình với ý kiến này và bổ sung: "Vai trò của công đoàn hiện nay rất yếu. Họ đang đứng ở ngã ba đường, bênh lao động thì bị chủ sa thải, bênh doanh nghiệp thì bị lao động tẩy chay. Ăn cơm chúa thì múa tối ngày, làm sao bảo vệ được quyền lợi của lao động".
Giữ cương vị Chủ tịch Tổng liên đoàn lao động Việt Nam, bà Cù Thị Hậu cho rằng không hoàn toàn do năng lực lãnh đạo công đoàn cơ sở yếu mà cơ chế hiện nay đang ràng buộc họ. Bà Hậu dẫn chứng, theo quy định hiện hành, muốn tổ chức một cuộc đình công thì lãnh đạo công đoàn cơ sở phải có sự đồng thuận của 51% hội viên. Trình tự, thủ tục tiến hành đình công quá rắc rối, thời gian quá dài, tới gần 20 ngày, trong khi mâu thuẫn giữa chủ sử dụng và lao động lại đang ở đỉnh điểm. Một bất hợp lý nữa là chủ thể lãnh đạo đình công là chủ tịch công đoàn cơ sở, nhưng họ cũng là người làm công cho ông chủ, không thể rời vị trí để đi xin ý kiến của từng công nhân. Chỉ cần rục rịch đình công là chủ đã có thể sa thải chủ tịch công đoàn rồi.
Lắng nghe các ý kiến trái chiều, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Văn An cho rằng trong đình công, lỗi lớn nhất vẫn là các cơ quan không chịu triển khai luật, chứ không phải luật chưa phù hợp. Vừa qua, nếu Chính phủ ban hành chính sách lương tối thiểu kịp thời thì đã không xảy ra đình công hàng loạt và kéo dài. "Phần lớn đình công do chủ sử dụng vi phạm các cam kết. Vậy việc công nhân đình công đòi quyền lợi là hoàn toàn chính đáng. Bất đắc dĩ lắm họ mới phải sử dụng cái vũ khí cuối cùng ấy", ông nói.
Dù còn nhiều ý kiến bàn cãi, cuối cùng Thường vụ Quốc hội vẫn nhất trí sẽ trình dự luật ra kỳ họp Quốc hội sắp tới để lấy ý kiến đại biểu.
Một số quy định về đình công đã được sửa đổi: Việc quyết định tiến hành đình công được quy định như sau: Ban chấp hành công đoàn cơ sở hoặc Ban chấp hành công đoàn lâm thời ra quyết định đình công bằng văn bản, khi có trên 50% tập thể lao động được hỏi ý kiến đồng ý. Quyền lợi của mỗi bên trong thời gian đình công: Người lao động được trả lương và các quyền lợi khác theo quy định của pháp luật, trừ trường hợp hai bên có thỏa thuận khác. Người sử dụng lao động có quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại vật chất (nếu có) trong trường hợp đình công bất hợp pháp. Mức bồi thường do Chính phủ quy định. |
Như Trang