Cuối tháng 3, ông Tônh (39 tuổi, người Ba Na) kéo đường ống nước tưới giữa cánh đồng lúa đang "cháy xém" vì khô hạn. Sau khi hoàn tất việc dẫn ống, ông cho chiếc công nông gần đó nổ máy phát điện, bơm nước từ giếng sâu 10 m để cứu lúa.
"Đây là lần tưới thứ 3 trong ngày, nhưng nước cạn kiệt, chỉ bơm 25-30 phút là giếng đã trơ đáy", ông Tônh nói, nhìn đồng ruộng khô khốc, nứt nẻ, lúa còi cọc, vàng vọt.
Ông Tônh bơm nước cứu đồng lúa đang bị cháy do khô hạn. Ảnh: Trần Hóa
Ruộng lúa 1,4 sào (1.400 m2) của ông Tônh rộng nằm gần khe suối, gieo từ tháng 11 năm ngoái. Sau khi xuống giống, cây lúa phát triển nhanh chóng, kỳ vọng một vụ mùa bội thu. Tuy nhiên, nhiều tháng nay địa bàn huyện Đăk Đoa không có mưa, nắng nóng kéo dài, nước ngầm xuống thấp, kênh mương cạn khiến lúa héo rũ, hư hại. Ông phải chi thêm 3 triệu đồng mua ống nước cứu lúa.
"Đây chỉ là giải pháp tạm thời. Nếu không mưa, cả ruộng lúa đành phải làm thức ăn cho bò", ông nói, cho biết với diện tích này, vụ mùa năm ngoái gia đình thu hoạch được hơn nửa tấn gạo.
Cách ruộng ông Tônh khoảng 500 m, dưới bầu trời nắng nóng, vợ chồng ông Nưn (50 tuổi) cố cắt xong đám ruộng hơn một sào. Toàn bộ lúa bị hư hại do thiếu nước. Lá và hạt cháy khô buộc phải cắt làm thức ăn cho đàn bò 4 con của gia đình. "Bao nhiêu vốn liếng, công sức của vợ chồng mất trắng", ông Nưn nói.
Vợ chồng ông Nưn cắt đám ruộng bị hư hại làm thức ăn cho đàn bò của gia đình. Ảnh: Ngọc Oanh
Theo ông Nưn, năm nay thời tiết có vẻ khắc nghiệt hơn mọi năm, khi mới đầu mùa khô đã thiếu nước trầm trọng. Kênh mương cạn khô từ nhiều tuần trước, trong khi đám ruộng của ông nằm xa các khe suối, nên không còn cách nào để cứu. Các hộ dân xung quanh ông đã cắt bỏ lúa, trồng lại khoai lang từ nhiều tuần trước.
Theo thống kê, vụ đông xuân 2024-2025, nông dân xã A Đơk gieo trồng khoảng 120 ha lúa. Trong đó, khoảng 50 ha bị thiệt hại từ 70% đến mất trắng, nhiều hộ cắt lúa chết khô làm thức ăn cho bò hoặc phá bỏ trồng lại các loại cây chịu hạn.
Ông Nguyễn Kim Anh, Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Đăk Đoa cho biết tình trạng thiếu nước cục bộ xảy ra ở khu vực phía nam huyện. Địa phương đã huy động lực lượng hỗ trợ người dân nạo vét ao, hồ để bơm tưới ẩm đối với các ruộng lúa nước gần ao, hồ nhằm giảm bớt diện tích thiệt hại.
Không chỉ Gia Lai, theo Chi cục Thủy lợi và Tài nguyên nước Kon Tum nắng hạn cũng làm khoảng 380 ha lúa, cây công nghiệp, rau màu bị ảnh hưởng, do các hồ thủy lợi đã xuống chạm đáy. Người dân vẫn phải đào mương, hố gom nước để tưới cà phê.
Nông dân Kon Tum chật vật tìm nguồn nước tưới cà phê. Ảnh: Ngọc Oanh
Kon Tum hiện có 5 công trình, hồ chứa thủy lợi nguy cơ thiếu nước. Nếu nắng nóng tiếp tục kéo dài đến tháng 5, gần 2.000 ha cây trồng trên địa bàn các huyện như Đăk Hà, Sa Thầy, Ngọc Hồi, TP Kon Tum... sẽ thiếu nước tưới.
Ông Nguyễn Ngọc Thanh, trưởng thôn 4 (xã Đăk Mar, huyện Đăk Hà, tỉnh Kon Tum) trên địa bàn có 2 hồ thủy lợi để tưới cho khoảng 70 ha cà phê. Nguồn nước tưới thiếu hụt, dẫn đến tình trạng người dân tranh giành, mâu thuẫn.
Theo Đài Khí tượng Thủy văn khu vực Tây Nguyên, thời tiết nắng nóng xuất hiện trong tháng 3 ở khu vực phía Tây và phía Nam tỉnh Kon Tum. Nắng nóng có xu hướng mở rộng trong tháng 4 và kéo dài đến tháng 5.
Trước tình hình trên, Sở Tài nguyên và Môi trường Kon Tum đề nghị các địa phương theo dõi mực nước hồ chứa, điều tiết nước hợp lý, tưới tiết kiệm, khắc phục rò rỉ, nạo vét kênh mương. Khi khô hạn, tận dụng tối đa nguồn nước khe suối, ao hồ để bơm tưới, hoặc đắp đập tạm ngăn suối.
Trần Hóa