Từ 1/8, toàn bộ tuyến cao tốc tại Việt Nam sẽ chuyển sang sử dụng dịch vụ thu phí theo hình thức điện tử không dừng (ETC). Hiện tại, trên thế giới 2 công nghệ thu phí không dừng được sử dụng phổ biến là RFID (Radio frequency identification) và DSRC (Dedicated short-range communication). Trong đó, công nghệ DSRC được sử dụng rộng rãi tại châu Âu và Singapore, trong khi RFID được dùng ở phần lớn các nước còn lại.
Cả hai công nghệ đều có ưu và nhược điểm, tuy nhiên công nghệ RFID được Bộ Giao thông Vận tải đánh giá là phù hợp với văn hóa, môi trường giao thông tại Việt Nam, nhờ ba ưu điểm là mức độ nhận diện chính xác cao, chi phí sử dụng thấp và dễ dàng triển khai lắp đặt.
Các phương tiện dán thẻ định danh RFID. Ảnh: VDTC
Hệ thống gồm thiết bị đầu đọc RFID Reader trên các cổng long môn tại trạm thu phí, và thẻ định danh RFID gắn trên đèn hoặc kính phương tiện. Khi xe đi qua trạm, đầu đọc sẽ nhận biết thông qua thẻ định danh và trừ số tiền tương ứng. Công nghệ này cho phép nhận thiết bị chuẩn xác đến trên 98% trong mọi điều kiện thời tiết, khói, bụi bẩn. Tại Công ty Cổ phần Giao thông số Việt Nam (VDTC), mức phí triển khai dịch vụ cho khách hàng hiện cũng chỉ là 120.000 đồng.
Việc lắp đặt, triển khai dịch vụ cũng rất đơn giản khi chỉ cần dán thẻ lên kính hoặc đèn xe, không cần duy trì nguồn thiết bị như DSRC. Ưu điểm về chi phí, tính đơn giản lắp đặt là những yếu tố giúp dịch vụ dễ dàng triển khai mở rộng trên toàn quốc.
Trạm thu phí Km6 cao tốc Nội Bài - Lào Cai bắt đầu thu phí không dừng vào 1/8. Ảnh: VDTC
Việc triển khai thu phí không dừng đến nay cũng đã có những kết quả nhất định. Trong vòng 6 tháng (từ tháng 7-12/2020), VDTC đã phối hợp với các nhà đầu tư BOT triển khai thành công dự án thu phí tự động ETC tại 35 trạm thu phí trên toàn quốc và trực tiếp vận hành 21 trạm. Mật độ thâm nhập dịch vụ tăng từ 26% lên 75%, đưa Việt Nam vào danh sách 10 quốc gia có tỷ lệ phương tiện dán thẻ thu phí tự động cao nhất trong khu vực.
Sau khi áp dụng hệ thống, số lượng nhân sự vận hành tại các trạm VDTC tiếp nhận đã giảm mạnh, từ 30-40 người mỗi trạm hiện chỉ còn 15 người. Tỷ lệ thành công xe qua trạm (tỷ lệ nhận dạng thẻ đầu cuối) đạt 98,3%, cao hơn so với chỉ tiêu 98% được đặt ra. Đơn vị này cũng đang triển khai những công cụ đối soát, hậu kiểm giao dịch được ứng dụng mô hình học máy, trí tuệ nhân tạo. Nhờ đó, 90% giao dịch được hậu kiểm tự động, giúp giảm thiểu thời gian, nhân sự lẫn chi phí vận hành.
Hiện nay, các hệ thống thu phí không dừng trên thế giới có thể chia làm 4 giai đoạn. Trong đó, Việt Nam đang ở giai đoạn một, là thu phí có barrier, trả trước. Ở các giai đoạn cao hơn, barrier, các quy định về trả trước sẽ dần được loại bỏ. Trong giai đoạn 4, dịch vụ sẽ được triển khai đa làn, loại bỏ hoàn toàn các trạm và đảo thu phí, chỉ lắp đặt giá long môn để ghi nhận phương tiện đi qua.
Đại diện VDTC cho biết, công nghệ đơn vị này triển khai hiện nay đã sẵn sàng nâng cấp lên giai đoạn 4. Ngoài ra, RFID có thể đáp ứng các bài toán thu phí linh hoạt hơn như thu theo ngày, khung thời gian, tần suất giao dịch xe qua trạm. Trong hệ sinh thái giao thông thông minh, khi công nghệ phát triển lên giai đoạn 4, có thể sử dụng việc thu phí để điều tiết tình hình giao thông, giảm ùn tắc ở các thành phố lớn.
Khách hàng tìm hiểu thông tin hình thức thu phí không dừng. Ảnh: VDTC
Tuy nhiên, để triển khai thu phí tự động giai đoạn 4 cần một số điều kiện về tỷ lệ phủ dán thẻ (trên 80% phương tiện được dán thẻ), cơ chế quản lý để thu hồi, xử phạt các trường hợp nợ xấu, đảm bảo quyền lợi cho đơn vị liên quan đến tỷ lệ rủi ro nợ xấu, hay bộ máy thu hồi nợ cước.
"Việc triển khai thu phí giai đoạn 4 mang lại lợi ích lớn về việc tối ưu chi phí đầu tư, vận hành, nhân sự, đồng thời cũng giảm thiểu các sự cố tại trạm, giảm thiểu ùn tắc, và phản ánh từ khách hàng", ông Bùi Trình, Tổng giám đốc VDTC chia sẻ.
Hệ thống của VDTC sẵn sàng để nâng cấp lên thu phí không dừng giai đoạn 4. Ảnh: VDTC
Theo đơn vị vận hành, trong giai đoạn đầu triển khai, các hệ thống thu phí không dừng cũng có một số trục trặc, đến từ những nguyên nhân như lỗi thẻ và lỗi kỹ thuật trên các hệ thống đầu cuối của nhà đầu tư BOT. Trong một số trường hợp, lỗi có thể khách quan như mặt đường ướt, nhiều vũng nước gây hiện tượng phản xạ.
Để tránh các sự cố đối với người dùng trong quá trình sử dụng dịch vụ, chủ phương tiện cần kiểm tra đảm bảo số dư trong tài khoản khi đi qua trạm thu phí ETC, đảm bảo khoảng cách quy định, đồng thời kiểm tra tình trạng thẻ. Trong trường hợp thẻ bị lỗi, hư hỏng do tác động vật lý cần liên hệ với đơn vị cung cấp dịch vụ để được hướng dẫn dán lại thẻ.
Hoài Phương