Luật chứng khoán Việt Nam 2019 nêu rõ, chứng khoán phái sinh là công cụ tài chính dưới dạng hợp đồng, bao gồm hợp đồng quyền chọn, hợp đồng tương lai, hợp đồng kỳ hạn, trong đó xác nhận quyền, nghĩa vụ của các bên đối với việc thanh toán tiền, chuyển giao số lượng tài sản cơ sở nhất định theo mức giá đã được xác định trong khoảng thời gian hoặc vào ngày đã xác định trong tương lai. Hiện tại, thị trường chứng khoán Việt Nam chỉ có sản phẩm phái sinh hợp đồng tương lai.
Chứng khoán phái sinh là kênh đầu tư tiềm năng, nhưng sẽ thiếu an toàn với những nhà đầu tư F0 thiếu kiến thức bởi đây là công cụ tài chính có tỷ lệ đòn bẩy cao và biến động mạnh. Dưới đây là những lợi ích và rủi ro khi đầu tư chứng khoán phái sinh.
Lợi ích
Quản lý rủi ro
Một trong những lợi ích chính của các công cụ tài chính phái sinh là khả năng hỗ trợ quản lý rủi ro và bảo vệ các khoản đầu tư. Các công cụ phái sinh, chẳng hạn hợp đồng tương lai, cho phép nhà đầu tư phòng ngừa các khoản lỗ tiềm ẩn. Bằng cách sử dụng các công cụ phái sinh, các nhà đầu tư có thể bù đắp rủi ro liên quan đến biến động giá của tài sản cơ sở. Với hợp đồng tương lai, nhà đầu tư có thể tham gia vào vị thế bán bất kỳ lúc nào. Khi chỉ số giảm đúng như dự đoán, nhà đầu tư sẽ có được lợi nhuận từ giao dịch hợp đồng tương lai của mình vì "bán cao - mua thấp". Nói cách khác, phái sinh là công cụ phân tán rủi ro khi giao dịch cổ phiếu.
Tính thanh khoản cao
Thị trường phái sinh thường cung cấp tính thanh khoản cao hơn, cho phép các nhà đầu tư vào hoặc thoát khỏi vị thế dễ dàng hơn so với tài sản cơ sở.
Đòn bẩy cao
Một lợi ích đáng kể của các công cụ phái sinh là cơ hội đòn bẩy đầu tư. Ví dụ, chỉ cần ký quỹ một phần giá trị hợp đồng, nhà đầu tư đã có thể tham gia thị trường phái sinh. Với mức đòn bẩy cao, lợi nhuận thu được sẽ lớn hơn nhiều so với giao dịch cổ phiếu cơ sở. Ngoài ra, giao dịch phái sinh cho phép nhà đầu tư mua, bán liên tục trong ngày. Nếu như khi giao dịch cổ phiếu, nhà đầu tư phải chờ đến ngày T+2 cổ phiếu về tài khoản mới được bán, thì ở giao dịch hợp đồng tương lai, nhà đầu tư có thể liên tục đóng/ mở vị thế trong phiên nhằm gia tăng lợi nhuận.
Điểm cộng sản phẩm phái sinh Future X của DNSE là tốc độ nhanh, ổn định trong giao dịch. Ảnh: DNSE
Rủi ro
Rủi ro đòn bẩy
Đặc tính của phái sinh là tỷ lệ đòn bẩy cao. Do đó, giá biến động lớn và nhanh. Nhà đầu tư khi tham gia cần nắm vững kiến thức cũng như chuẩn bị tâm lý để tránh mua/bán quá nhiều trong ngày theo biến động giá và dẫn đến thua lỗ.
Rủi ro force sell
Khi giao dịch phái sinh, nhà đầu tư chỉ ký quỹ một phần nhỏ. Vì vậy, nếu bị lỗ, chứng khoán phái sinh sẽ nhanh chóng bị force sell hơn chứng khoán cơ sở.
Rủi ro thị trường
Chứng khoán phái sinh chịu tác động mạnh của thị trường. Nhà đầu tư cần lưu ý các điểm đảo chiều hoặc các biến động mạnh.
Rủi ro vĩ mô
Rủi ro có thể xảy ra khi một trong các mã trong nhóm VN30 chịu tác động tiêu cực từ vĩ mô. Nhà đầu tư cần theo dõi kỹ các mã cổ phiếu VN30 trên thị trường cơ sở. Nhà đầu tư cần nắm vững quy tắc chốt lời/ cắt lỗ để kiểm soát hiệu quả đầu tư.
Ngoài ra, nhà đầu tư chứng khoán phái sinh có thể gặp một số rủi ro khách quan như nghẽn lệnh do Sở hoặc do công ty chứng khoán, không thể đặt lệnh và không kịp đóng vị thế, dẫn đến không kịp chốt lời/ cắt lỗ, dễ khiến tình trạng thua lỗ nặng nề.
Chứng khoán phái sinh luôn được đánh giá là có rủi ro cao hơn so với chứng khoán cơ sở, việc có nên tham gia thị trường này hay không phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Nhà đầu tư có thể tham khảo sản phẩm phái sinh Future X của DNSE. Bên cạnh giao diện trực quan, dễ thao tác nộp, rút tiền cọc, đặt lệnh nhanh chóng, Future X cũng giúp nhà đầu tư tối ưu hoá lợi nhuận nhờ có tỷ lệ cọc mở hợp đồng ở mức thấp, chỉ 18,48%. Hệ thống giao dịch phái sinh của DNSE được quản trị theo từng lệnh, từng giao dịch riêng lẻ, cảnh báo lãi, lỗ theo thời gian thực. Nhà đầu tư có thể cài đặt lệnh điều kiện, chốt lời cắt lỗ tự động, nhờ vậy quản trị rủi ro tốt hơn.
Bên cạnh đó, các thông tin tổng hợp, phân tích xu hướng của hợp đồng phái sinh được trợ lý ảo Ensa cập nhật liên tục theo thời gian thực ngay trên app, đưa ra kết luận xu hướng tổng hợp mua, bán phù hợp, từ đó hỗ trợ nhà đầu tư ra quyết định lựa chọn vị thế long, short, đáp ứng biến động nhanh của hợp đồng phái sinh.
Lâm Vũ