Bệnh nhân nhập viện ngày 21/12. Gần một tuần trước, anh có uống thuốc trị đau răng. 2 ngày sau, bệnh nhân bắt đầu có cảm giác đau nóng rát ở ngực và cổ rất nhiều, nhất là khi ăn uống.
Nghi ngờ anh có thể bị loét thực quản do thuốc, bác sĩ nội soi tiêu hóa và phát hiện ổ loét ở đoạn thực quản giữa có đường kính 20 mm. Đây là trường hợp loét thực quản (ống nối từ họng xuống dạ dày) cấp tính ở đoạn 1/3 giữa do thuốc khá điển hình, thường gặp nhưng nếu không chú ý sẽ dễ bỏ sót.
Loét thực quản do thuốc là bệnh vô tình gây ra khi điều trị một bệnh lý khác. Điều quan trọng là cả bệnh nhân và bác sĩ đều ít chú ý đến vấn đề này. Hiểu rõ bệnh lý sẽ có cách phòng tránh hữu hiệu nhằm tránh việc "trị hết bệnh này, lại mắc thêm bệnh khác".
Nguyên nhân thường thấy của chứng này là do uống thuốc không đúng cách. Uống quá ít nước, thậm chí uống thuốc không cần nước; uống thuốc ở tư thế nửa nằm nửa ngồi hoặc ở tư thế nằm, uống thuốc xong rồi đi nằm ngay. Vị trí thường bị tổn thương nhất là đoạn 1/3 giữa thực quản. Đây là nơi hẹp nhất của thực quản làm cho các viên thuốc, nhất là thuốc dạng viên nang (con nhộng), bám dính lại trên thành thực quản nếu uống không đủ nước hoặc uống ở tư thế nằm.
Khi thuốc bị dính lại ở thực quản, nồng độ thuốc tan rã tại chỗ rất cao hoặc tạo thành các hợp chất có tính kiềm, tính acid, làm tổn thương trực tiếp và bỏng thành thực quản. Một số thuốc dễ gây loét thực quản như kháng sinh, thuốc trị loãng xương nhóm Bisphosphonate; thuốc giảm đau kháng viêm; thuốc bổ sung muối Potasium cho cơ thể.
Dấu hiệu nhận biết là sau khi uống thuốc 24-48 giờ sẽ có triệu chứng đau nóng rát sau xương ức hoặc sau lưng. Triệu chứng này tăng lên khi ăn uống kèm theo nuốt đau hay nuốt vướng. Bác sĩ ghi nhận bệnh nhân thường than đau ngực lan sau lưng hoặc cảm giác tức ngực nên lo lắng đi khám tim, khám phổi, chứ ít khi tìm đến khám chuyên khoa tiêu hóa. Ngoài ra có một số bệnh nhân lại có triệu chứng ợ nóng lên cổ, ợ chua, đau vùng sau xương ức kèm đau vùng bụng trên nên dễ bị lầm tưởng là đau dạ dày. Phương pháp chẩn đoán chính xác nhất là nội soi tiêu hóa trên qua đường miệng.
Biến chứng thường thấy là vết loét không lành sẹo, co rút làm hẹp thực quản gây nuốt khó kéo dài, có thể xuất huyết tiêu hóa hoặc thủng thực quản tuy ít xảy ra hơn.
Cách điều trị là ngưng ngay thuốc nghi ngờ gây loét thực quản, ăn uống thức ăn mềm, nguội, (cháo, sữa, súp xay), uống nhiều nước lạnh. Bệnh nhân có thể dùng thuốc hỗ trợ như Sucrafate dạng gel, Lidocaine dạng gel, thuốc chống trào ngược.
Nên uống thuốc với đầy đủ nước (1 ly tương đương 250 ml). Nên uống thuốc ở tư thế ngồi hoặc đứng. Tránh nằm ngay sau khi uống thuốc (ít nhất 15 phút sau mới nằm). Khi chăm sóc người già hay trẻ em phải nằm một chỗ, nên ưu tiên chọn dạng thuốc nước, xoay đầu giường lên cao hoặc đỡ bệnh nhân ngồi dậy khi cho uống thuốc.
Thạc sĩ - Bác sĩ Trần Ngọc Lưu Phương
Phó khoa Nội Tiêu hóa - Bệnh viện Nguyễn Tri Phương