Phía sau sườn đồi phía nam Thimphu, thủ đô Bhutan, dưới chân dãy Himalaya, nhiều container vận chuyển trang thiết bị nối đuôi nhau đến một khu nhà máy được xây trước đó ít lâu. Bên trong, các cỗ máy khai thác Bitcoin trị giá hàng triệu USD đang được lắp đặt, số khác đã đưa vào vận hành.
Dưới sự trị vì của vua Jigme Khesar Namgyel Wangchuck, sinh năm 1980, Bhutan đã âm thầm biến mình thành một vùng đất phát triển mạnh về khai thác tiền số. Là một trong những quốc gia biệt lập, chính quyền nước này đang cung cấp đất đai, nguồn vốn và năng lượng cho các nhà máy Bitcoin. Họ tin đây sẽ là cách để ngăn chặn một cuộc khủng hoảng kinh tế sắp xảy ra.
Bhutan chưa bao giờ tiết lộ vị trí hoặc phạm vi của các nhà máy đào Bitcoin. Kể cả khi trở thành nước đầu tiên xây dựng mỏ đào Bitcoin ở tầm quốc gia khoảng bốn năm trước, rất ít người bên ngoài biết đến sự tồn tại của nó. Đến đầu năm nay, một số thông tin mới bắt đầu xuất hiện.
Theo Forbes, dựa trên ảnh vệ tinh từ Planet Labs, Satellite Vu và Google Earth kết hợp với nguồn tin nội bộ, Bhutan hiện có bốn mỏ đào Bitcoin mới do chính phủ điều hành với giá trị hàng triệu, thậm chí hàng chục triệu USD. Các nhà máy được xây theo hình chữ nhật, ở giữa là hệ thống làm mát trung tâm dữ liệu, đường dây điện và máy biến áp công suất cao nối từ nhà máy thủy điện gần đó.
Một nguồn tin tiết lộ, cơ sở đầu tiên được xây gần đèo Dochula, cũng là vị trí đầu tiên thí điểm cho hình thức khai thác Bitcoin của Bhutan.
Cơ sở khai thác Bitcoin nằm gần đèo Dochula. Ảnh: Planet Labs
Dữ liệu bản đồ của Planet Labs và Google Earth cho thấy, việc san lấp mặt bằng nhà máy được thực hiện từ 2020 và việc xây dựng hoàn thành cuối 2022. Dù gần đường cao tốc, nhà máy hoàn toàn "ẩn giấu", không xem được bằng Google Street View. Nguồn tin thứ hai nói một lớp đất đã được đắp cao tại vùng ngăn cách giữa cao tốc để tạo thêm lớp che chắn.
Mỏ đào Bitcoin thứ hai nằm gần Trongsa, một thị trấn phía đông Thimphu. Cơ sở thứ ba nằm ở quận Dagana có rừng rậm, gần một trường cấp hai dành cho trẻ em ở cộng đồng nông thôn.
Mỏ đào thứ tư có quy mô lớn nhất, nằm trong một siêu dự án gây tranh cãi và đã thất bại mang tên Education City - nỗ lực trị giá một tỷ USD của Bhutan để biến nơi đây thành trung tâm quốc tế về giáo dục. Nhà máy này chạy dọc quốc lộ Phuentsholing-Thimphu, con đường trải nhựa đầu tiên của đất nước, nhưng nằm khuất sau địa hình đồi núi. Dấu hiệu nhận biết duy nhất là các máy biến áp và đường dây điện.
Theo dữ liệu hải quan từ Bộ Tài chính Bhutan và bản lưu hình ảnh vệ tinh, việc xây nhà máy khai thác Bitcoin ở đây bắt đầu vào khoảng tháng 12/2021, trùng thời gian nước này nhập khẩu 193 triệu USD hàng hóa với nhãn "processing units" (bộ xử lý). Hàng nhập khẩu được gắn mã thuế tương tự được sử dụng bởi các công ty phần cứng khai thác Bitcoin. Dữ liệu từ tổ chức theo dõi biến động kinh tế Observatory of Economic Complexity, số lô hàng "trâu cày" hơn 220 triệu USD đã được chuyển từ Trung Quốc đến Bhutan từ 2021 đến 2022.
Trước khi nhà máy ở đây được xây dựng, Bhutan từng giới thiệu Education City như một dự án mang tầm tương lai trong bối cảnh tỷ lệ thanh niên thất nghiệp gia tăng. Khoảng 1,5% dân số Bhutan di cư sang Australia năm ngoái để tìm kiếm cơ hội việc làm và mức lương tốt hơn. Dự án Education City đặt tham vọng trở thành "trung tâm khu vực đẳng cấp thế giới về y tế, giáo dục, tài chính, dịch vụ công nghệ thông tin", dự kiến là nơi đặt vệ tinh của một số trường đại học danh tiếng nhất thế giới, cũng như các cơ sở R&D, phòng thí nghiệm, khách sạn và trung tâm sự kiện. Dù vậy, việc quản lý yếu kém và xây dựng chậm trễ khiến dự án bị bỏ lại vào năm 2014.
Education City hiện là khu khai thác Bitcoin ở Bhutan. Ảnh: Planet Labs
Hạ tầng nơi đây, gồm cầu đường, hệ thống nước, đường dây điện... là các thành phần quan trọng để xây dựng mỏ đào Bitcoin. Druk Holdings & Investment (DHI) xác nhận sự tồn tại của mỏ đào này. "Những địa điểm xây dựng nhà máy khai thác Bitcoin ở Bhutan đã được lựa chọn dựa trên các yếu tố phù hợp về hậu cần như nguồn điện, nước và nhiều yếu tố khác", đại diện DHI cho biết, nhưng từ chối tiết lộ các chi tiết nhạy cảm về mặt thương mại trong hoạt động.
Nguồn tài chính cho chính phủ Bhutan hiện chủ yếu là từ du lịch và xuất khẩu lượng lớn thủy điện dư thừa sang nước láng giềng Ấn Độ. Tuy nhiên, đại dịch đã khiến nước này mất nguồn thu hơn 88,6 triệu USD mỗi năm trong hai năm qua. Bitcoin được xem là sự bổ sung về mặt kinh tế cho Bhutan.
Theo nhiều nguồn tin, các quan chức chính phủ Bhutan từng bắt đầu đàm phán với các nhà cung cấp và khai thác Bitcoin vào năm 2020. DHI từ chối đề cập chi tiết, nhưng cho biết họ "gia nhập việc khai thác" Bitcoin tại Bhutan khi giá tiền số này đạt 5.000 USD. Bitcoin hiện ở mức 37.000 USD mỗi đồng.
Một phần nhà máy khai thác Bitcoin ở Dochula nấp sau rặng cây. Ảnh: Forbes
Tuy nhiên, bốn mỏ đào kể trên chưa phải lớn nhất. Năm 2022, Bhutan đã ký kết hợp tác với Bitdeer - gã khổng lồ khai thác Bitcoin của Singapore - để xây dựng nhà máy. Vào tháng 3, Bitdeer đã động thổ một mỏ đào ở thị trấn phía nam tỉnh Gedu, theo hình ảnh vệ tinh từ Planet Labs. Bitdeer từng nói hồi tháng 7 rằng công ty đã chạy 11.000 máy khai thác Bitcoin ở đây và đã đặt hàng thêm 15.000 máy khác.
Theo một nhân viên Bitdeer, việc chính phủ Bhutan ủng hộ Bitcoin có thể giúp công ty huy động được nguồn vốn từ các quỹ khai thác thác Bitcoin xanh trị giá 500 triệu USD. Trong khi đó, DHI ước tính sẽ tạo ra 300-400 việc làm mới ở đây. Các chuyên gia đánh giá, nguồn vốn và việc làm mới là hai yếu tố cần thiết cho Bhutan trong bối cảnh Ngân hàng Phát triển châu Á dự báo nền kinh tế nước này sẽ tăng trưởng chậm lại còn 4,6% trong năm nay.
Bảo Lâm (theo Forbes)