Đá cây rong ruổi trên từng cây số. |
Những chiếc xích lô chất đầy những tảng đá đi dưới cái nắng hầm hập mà không cần che đậy. Các đại lý giữ đá khỏi tan bằng cách vùi vào đống trấu hoặc phủ lên tấm chăn chiên, vài bao dứa cáu bẩn. Ấy vậy khách đến mua vẫn đông, chủ hàng luôn tay dùng con dao phay răng cưa gỉ sét chặt đá.
Vào những ngày nắng nóng, nước đá trở nên khan hiếm. Đá cây thường dùng để ướp lạnh thực phẩm thì nay được tận dụng tối đa để cung cấp cho các quán nước, nhà hàng phục vụ giải khát. Chủ xưởng đá lạnh tại khu Thanh Xuân (Hà Nội) cho biết: "Với công suất một ngày làm ra khoảng 2 tấn đá cây thì thời tiết như thế này, lượng hàng không đủ đáp ứng nhu cầu của khách. Một phần do nguồn nước và thiết bị máy móc, phần khác do không đủ nhân công để sản xuất với số lượng nhiều hơn". Sản xuất xong, đá được đưa đến các quán nước, nhà hàng, cửa hàng bán ở lòng đường bằng xe máy, xe đạp hoặc xích lô. Đá cây chẳng cần có tấm phủ đậy che bụi, nước chảy ròng ròng xuống đường. Nguy cơ nhiễm khuẩn của đá có thể đến từ ngay khâu vận chuyển.
Đắt hàng nên giá đá cây được dịp tăng cao, ngày thường 300-400 đồng/kg thì nay được bán với mức 500-1.000 đồng. Nhưng nhiều khách hàng vẫn nháo nhào đi mua vì "có những hôm mất điện thì coi như là đại họa. Khách gọi đồ mà không có đá để pha, lúc ấy vay mượn của hàng quán bên cạnh cũng không ăn thua. Cứ có người mách nơi nào sản xuất đá là tôi tìm đến" - chủ một quán cà phê trên đường Nguyễn Chí Thanh nói.
Trên thực tế, hầu hết nước để sản xuất đá cây truyền thống chỉ được xử lý thô như: lọc cát để nước trong, lọc than hoạt tính để loại tạp chất, chưa được đảm bảo về độ an toàn vệ sinh, lại được làm lạnh trong khuôn nhôm. Loại khuôn nhôm này sử dụng lâu ngày dễ bị ôxy hóa dẫn đến nước đá có mùi khó chịu.
Nhiều cơ sở sản xuất thủ công nhân dịp này cũng "đổi mới công nghệ" phù phép đá thường thành nước đá tinh khiết để đẩy giá lên cao hơn.
Đá tinh khiết có bốn loại: đá 8 cm (dùng để uống bia), đá 4 cm (dùng cho trà đá hoặc rượu tây), đá mini (dùng cho cà phê và nước giải khát), và đá xay nhuyễn (dùng cho sinh tố, cocktail). |
Theo Sở Y tế Hà Nội, hiện nay thành phố mới chỉ có 11 cơ sở sản xuất đá tinh khiết có nhãn hiệu, có đăng ký chất lượng (ở TP HCM là gần 20 cơ sở). Song thực tế có đến vài ba chục xưởng sản xuất và bán đá viên dạng đá sạch tinh khiết với mức giá tương đương (5.000 đồng một bao 4 kg).
Theo quy trình sản xuất đá tinh khiết tiêu chuẩn thì nguồn nước lấy từ độ sâu 90 m, được xử lý qua hệ thống lọc thẩm thấu ngược, và diệt vi khuẩn bằng tia cực tím. Các bộ phận khuôn đá, dao cắt đá, bồn cấp nước làm đá, cối lạnh và gàu tải đá của hệ thống máy sản xuất nước đá viên tinh khiết đều bằng inox, không bị rỉ sét theo thời gian. Chu trình sản xuất nước đá khép kín hoàn toàn tự động, không có sự tiếp xúc trực tiếp với bàn tay con người do đó nước đá viên tinh khiết hoàn toàn đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm. Tuy nhiên, đá viên sản xuất thủ công hầu hết đều không in ấn nhãn mác, địa chỉ cụ thể, bao bì cũng được đóng gói bằng tay. Thậm chí như một xưởng sản xuất đá trên phố Vọng, nước làm đá chỉ là nước máy, chưa được thanh lọc kỹ càng, khuôn đá thì bụi bặm, thậm chí cả rêu xanh bám cả lên thành khuôn. Vậy nhưng khi đi rao bán tại các quán cà phê quanh khu vực họ vẫn nói là đá sạch, hàng đảm bảo.
Theo Bộ Y tế, nước đá không sạch đang là một nguồn lây bệnh nguy hiểm. Nó chứa các loại vi khuẩn, vi sinh vật gây bệnh đường ruột, như thương hàn, tả, lị... và dẫn đến ngộ độc thực phẩm. Vì vậy, trong những ngày hè nắng nóng, người tiêu dùng hãy cẩn thận trong việc chọn lựa đá lạnh cho giải khát.
Trịnh Vũ