Thủ tướng Anh Boris Johnson hôm 7/7 tuyên bố từ chức sau nhiều bê bối, nhưng tiếp tục giữ vị trí cho đến khi lãnh đạo mới được bầu. Đảng Bảo thủ hiện là đảng cầm quyền ở Anh, vì vậy, việc bầu tân thủ tướng thay thế ông Johnson thực chất là bầu ra lãnh đạo mới cho đảng Bảo thủ.
11 người đã ứng cử vị trí lãnh đạo và các nghị sĩ Bảo thủ bỏ phiếu trong vài ngày gần đây để chọn ra hai ứng viên cuối cùng. Trong cuộc bỏ phiếu thứ năm hôm 20/7, hai ứng viên đã lộ diện là cựu bộ trưởng tài chính Rishi Sunak với 137 phiếu và Ngoại trưởng Liz Truss với 113 phiếu.
Cựu bộ trưởng tài chính Rishi Sunak (trái) và Ngoại trưởng Liz Truss. Ảnh: PA.
Bà Truss cảm ơn một số nhà lập pháp bên ngoài tòa quốc hội ngay sau khi kết quả được công bố. "Tôi tranh cử để giành chiến thắng", bà nói. "Khi trở thành thủ tướng, tôi sẽ nỗ lực làm việc ngay từ ngày đầu tiên, đoàn kết đảng và điều hành đất nước phù hợp với các giá trị của đảng Bảo thủ".
"Tôi cảm thấy rất biết ơn khi các đồng nghiệp đặt niềm tin vào tôi. Tôi sẽ làm việc ngày đêm để đưa thông điệp của chúng ta đi khắp đất nước", ông Sunak viết trên Twitter. "Chúng ta cần khôi phục lòng tin, xây dựng lại nền kinh tế và đoàn kết đất nước".
Trong vòng tiếp theo, khoảng 200.000 đảng viên Bảo thủ sẽ bỏ phiếu để chọn bà Truss hoặc ông Sunak làm tân lãnh đạo. Kết quả sẽ được công bố vào ngày 5/9. Nếu ông Sunak đắc cử, Anh sẽ có thủ tướng da màu đầu tiên. Nếu bà Truss chiến thắng, Anh sẽ có nữ thủ tướng thứ ba trong lịch sử.
Rishi Sunak, 42 tuổi, giữ chức bộ trưởng tài chính từ tháng 2/2020 đến ngày 5/7/2022, đóng vai trò lèo lái nền kinh tế Anh trong đại dịch và hậu Brexit. Ông từ chức sau khi bê bối tiệc tùng giữa phong tỏa Covid-19 của Thủ tướng Johnson bị phanh phui. Quyết định của ông được cho là dẫn đến việc ông Johnson phải từ chức vì áp lực trong đảng.
Liz Truss, 46 tuổi, giữ chức ngoại trưởng từ tháng 9/2021. Ban đầu bà Truss ủng hộ Anh ở lại Liên minh châu Âu trong cuộc trưng cầu dân ý năm 2016. Tuy nhiên, bà thay đổi quan điểm vào năm 2017. Truss được bổ nhiệm làm trưởng đoàn đàm phán của chính phủ với EU vào tháng 12/2021. Bà có lập trường cứng rắn với Brussels trong các cuộc đàm phán hậu Brexit.
Tân thủ tướng Anh sẽ phải đối mặt những thử thách lớn, khi lạm phát ở Anh đang trên đà lên mức 11%, tăng trưởng đình trệ và đồng bảng Anh ở gần mức thấp lịch sử so với đồng đôla. Giới chuyên gia đánh giá việc cả ông Sunak và bà Truss đều là quan chức dưới thời Johnson khiến họ khó có thể thể hiện bản thân là "khởi đầu mới" cho đất nước.
Quy trình bầu lãnh đạo đảng Bảo thủ ở Anh. Bấm vào ảnh để xem đầy đủ.
Ngọc Ánh (Theo AFP, Reuters)