Hồi tháng 5/2021, Ruiz làm nghề bán khoai tây chiên ở Nezahualcoyotl, thành phố tự trị của bang Mexico. Khi đang uống bia với bạn, Ruiz, mẹ đơn thân đến từ bang Oaxaca, gặp một người đàn ông cô từng nhìn thấy trong khu phố. Sau khi trò chuyện, anh ta đề nghị tiễn cô về nhà, rồi xin cô cho ngủ lại qua đêm vì trời đã tối và nhà ở xa.
Ruiz đồng ý cho anh ta ngủ lại trên đệm trải dưới sàn, nhưng khi cô đang ngủ, anh ta trèo lên giường cưỡng hiếp Ruiz. Người phụ nữ chống trả và bị dọa giết. Luật sư Angel Carrera cho hay thân chủ Ruiz đã giết anh ta khi tự vệ. Trong cơn hoảng loạn, cô cho thi thể người đàn ông vào một cái túi, kéo ra ngoài phố và bị cảnh sát đi ngang qua phát hiện.
Tòa án bang Mexico ngày 15/5 xác định Ruiz bị cưỡng hiếp nhưng kết luận cô phạm tội giết người do "lạm dụng quyền tự vệ chính đáng". Tòa án cho rằng đánh vào đầu người đàn ông đã đủ để tự vệ. Ruiz cũng bị tòa yêu cầu bồi thường 16.000 USD cho gia đình người chết.
Roxana Ruiz biểu tình tại Chimalhuacan, bang Mexico, hồi tháng 7/2022. Ảnh: AP
Luật sư của Roxana Ruiz ngày 16/5 tuyên bố phán quyết của tòa án mang tính phân biệt đối xử và khẳng định sẽ kháng cáo. Các chuyên gia và nhóm nhân quyền cho rằng phán quyết phản ánh tình trạng bạo lực giới và sự yếu kém của hệ thống tư pháp Mexico trong việc đưa tội phạm tình dục ra công lý.
"Sẽ là tiền lệ xấu nếu bản án này được giữ nguyên. Nó gửi đi thông điệp rằng phụ nữ, dù luật nói có thể tự vệ, nhưng chỉ được tự vệ tới một mức độ nào đó", Angel Carrera, luật sư của Ruiz, nói. "Hắn cưỡng hiếp bạn, nhưng bạn không có quyền làm bất kỳ điều gì".
Các nhóm bảo vệ quyền phụ nữ ở Mexico nhiều lần cáo buộc chính quyền đổ tội cho người sống sót và không xét xử từ góc độ bình đẳng giới. Ruiz từng bị giam 9 tháng với cáo buộc giết người vượt quá quyền tự vệ chính đáng nhưng sau đó được thả để chờ xét xử.
Trước sự phản đối kịch liệt của dư luận, tòa án ngày 17/5 tuyên bố thẩm phán đã cân nhắc vụ án từ quan điểm giới tính, đồng thời lưu ý Ruiz đã đập vào đầu người đàn ông khiến anh ta bất tỉnh và điều này "đã đủ để ngăn chặn tấn công thêm".
Dữ liệu chính phủ cho thấy gần một nửa phụ nữ Mexico từng bị bạo lực tình dục. Năm 2022, chính phủ ghi nhận 3.754 phụ nữ, tức trung bình một ngày 10 người, bị cố ý giết hại, tăng mạnh so với một năm trước. 1/3 trong số đó được điều tra theo hướng giết người vì thù ghét giới tính. Số liệu có thể chỉ là một phần nhỏ so với con số thực các vụ mất tích đang gia tăng và không được trình báo khắp đất nước.
Angelica Ospina, thành viên Nhóm Khủng hoảng Quốc tế Mexico, lo ngại bản án có thể dung túng những người thường đổ lỗi cho nạn nhân, ngăn cản phụ nữ trình báo các vụ bạo lực giới cũng như ngăn họ tự bảo vệ bản thân.
Vụ án cho thấy các vụ bạo lực giới ở Mexico và những nước khác trong khu vực Mỹ Latinh đã "trở nên bình thường hóa" như thế nào, Ospina nói. "Khi một phụ nữ tự vệ, hệ thống công lý xét xử rất nhanh, ra phán quyết mà không cần xem xét tình huống dẫn tới việc cô ấy giết người đàn ông".
Bên ngoài tòa án, những người ủng hộ Ruiz đem băng rôn và hô vang "Công lý!". Ruiz rơi lệ trước đám đông, cảm ơn họ đã hỗ trợ cô trong tiến trình pháp lý kéo dài nhiều năm. Cô cũng bày tỏ nỗi nhớ con trai 4 tuổi.
"Tôi mong gặp lại con, tôi muốn được ở với con, được chứng kiến con trưởng thành", Ruiz nói.
Hồng Hạnh (Theo AP)