Trai làng Đồng Kỵ hò reo rước pháo nặng hàng tấn. Video: Huy Mạnh
Sáng 13/2 (mùng 4 Tết Giáp Thìn), người dân làng Đồng Kỵ, TP Từ Sơn, Bắc Ninh mở hội rước pháo. Mỗi quả pháo dài 6 m và 5,8 m, được trang trí một đầu hình ngôi sao, một đầu hình trống đồng, nặng gần một tấn. Thân pháo được chạm khắc hình long - lân - quy - phụng.
Sau khi pháo được đưa ra sân đình, các "quan sai" sẽ lau chùi sạch sẽ trước giờ rước.
Đúng 9h, hai quả pháo được rước quanh làng. Xưa kia, làng Đồng Kỵ có hội thi làm pháo, đốt pháo để tưởng nhớ ngày Thánh Thiên Cương (vị tướng sau này được dân tôn thờ làm Thành hoàng làng) ra lệnh xuất quân đánh giặc.
Khoảng 11h, hai quả pháo được rước vào đình làng trong sự hò reo của nhiều người. Mỗi quả pháo được đàn ông trong làng thay nhau khiêng khoảng một km từ Nhà văn hóa truyền thống đến sân đình của làng để làm lễ. Sau mỗi hồi trống, các thanh niên reo hò vang dội "mừng pháo nhất", "mừng pháo nhì" tượng trưng cho tiếng pháo.
Những người rước pháo phải từ 35 tuổi trở lên. Theo dân gian truyền lại, thời vua Hùng có ông Cương Công, con trai ông Kinh Bắc quận vương, có công dẹp giặc Xích Quỷ, được vua phong là Thiên Cương. Trên đường dẹp giặc, Thiên Cương đã về Đồng Kỵ tuyển quân chọn tướng. Vào mùng 4 tháng giêng, ông ra lệnh xuất quân đánh giặc.
Thiên Cương chia quân làm 4 tốp và giao cho 4 tướng chỉ huy. Trong buổi xuất quân, mọi người tổ chức đốt pháo hò reo, tạo không khí náo nhiệt, hào hùng để động viên quân sĩ. Khi dẹp giặc xong, Thiên Cương trở về Đồng Kỵ mở hội ăn mừng. Để nhớ ơn, làng Đồng Kỵ đã thờ đức Thiên Cương làm thành hoàng làng tại đình và hàng năm mở hội thi đốt pháo, tái hiện ngày ông ra lệnh xuất quân đánh giặc.
Trai làng cởi trần bôi nước gừng làm ấm người, reo hò trước khi vào lễ rước Quan đám quanh sân đình, phần sôi động nhất lễ hội.
Sau lễ rước quả pháo quanh làng, đến lượt 4 ông Quan đám diễn trò, múa tại sân đình. Họ được các thanh niên cởi trần, mặc quần đùi đỏ tung hô và giữ chắc ở trên cao.
Làng Đồng Kỵ thường chọn 4 người bước sang tuổi 50 ở mỗi giáp, làm 4 vị tướng xuất quân đánh giặc (gọi là Quan đám đỏ). Mỗi vị tướng có trách nhiệm tổ chức quân cũng như làm ra những quả pháo từ nhỏ đến to, quả nhỏ (pháo tư) dài khoảng 5 m, quả lớn nhất (pháo nhất) có thể đến 15 m, pháo hình trụ tròn, đường kính có thể lên tới hơn một mét.
Quan đám trùm khăn đóng giả gái mua vui cho mọi người. Vị Quan đám được giữ đứng lâu nhất, sẽ là người chiến thắng.
Trai tráng khỏe mạnh dùng tay giữ Quan đám đứng trên vai thật chắc, giữ càng lâu càng tốt. Người khỏe nhất sẽ được phân công để Quan đám đứng lên vai trong suốt thời gian diễu hành quanh sân đình.
Người dân làng Đồng Kỵ mong muốn chạm vào Quan đám để năm mới có được nhiều may mắn.
Trai làng đưa Quan đám vào trong đình để tạ lễ, sau khi diễu quanh sân đình nhiều vòng, trước khi kết thúc phần lễ hội.
Giang Huy