"Ông Mikhail Gorbachev đã qua đời đêm nay sau thời gian dài ốm nặng", thông cáo của Bệnh viện Lâm sàng Trung ương Nga hôm 30/8 cho hay.
Gorbachev, lãnh đạo Liên Xô từ năm 1985 đến 1991, là người đã tiến hành một số cải tổ kinh tế, chính trị lớn ở Liên Xô. Khi bắt đầu chương trình cải tổ vào năm 1985, Gorbachev cho biết mục đích duy nhất của ông là hồi sinh nền kinh tế Liên Xô và cải cách hệ thống chính trị, với hai khẩu hiệu nổi bật trong thời kỳ này là "glasnost" (cởi mở) và "perestroika" (đổi mới).
Ông đã tạo ra các thỏa thuận cắt giảm vũ khí với Mỹ và quan hệ đối tác với các cường quốc phương Tây, góp phần giúp nước Đức thống nhất.
Ông Mikhail Gorbachev dự một lễ kỷ niệm ở Berlin, Đức hồi năm 2009. Ảnh: AFP.
Gorbachev sinh ra trong một gia đình nghèo ở vùng Stavropol, miền nam nước Nga, vào ngày 2/3/1931. Cha mẹ ông đều làm việc trong các hợp tác xã.
Gorbachev từng theo học chuyên ngành luật tại Đại học Quốc gia Moskva. Sau khi tốt nghiệp, ông trở về quê nhà Stavropol và bắt đầu quá trình thăng tiến tương đối nhanh. Năm 1985, ông trở thành lãnh đạo trẻ nhất của Liên Xô sau khi cựu lãnh đạo Konstantin Chernenko qua đời.
Ông từ chức tổng thống Liên Xô vào ngày 25/12/1991, khi Liên Xô tan rã. Ông tuyên bố chức vụ của ông không còn được kế nhiệm nữa và bàn giao vali chứa Mật mã kích hoạt tên lửa hạt nhân chiến lược tới Tổng thống đầu tiên của Nga Boris Yeltsin.
"Quá trình đổi mới đất nước và những thay đổi lớn trong cộng đồng thế giới hóa ra phức tạp hơn nhiều so với những điều có thể dự đoán", ông nói trong bài phát biểu từ chức.
Tuy nhiên, ông Gorbachev cũng nhấn mạnh những di sản của mình. "Chúng ta đang sống trong một thế giới mới. Chiến tranh Lạnh đã kết thúc, cuộc chạy đua vũ trang đã dừng lại, cũng như quá trình quân sự hóa điên cuồng đã làm suy yếu nền kinh tế và tâm lý công chúng. Mối đe dọa về một cuộc chiến tranh thế giới đã được loại bỏ", ông Gorbachev phát biểu.
Trong một bài xã luận trên tờ Rossiiskaya Gazeta vào tháng 12/2016, ông Gorbachev nói rằng sự tan rã của Liên Xô là điều ông không muốn xảy ra. "Tôi đã bảo vệ Liên Xô cho đến cùng, nhưng tôi thất bại", ông nói trong cuộc phỏng vấn với RT.
Cựu lãnh đạo Liên Xô phần lớn trải qua những năm tháng cuối đời trong bệnh viện khi sức khỏe ngày càng sút kém và phải tự cách ly trong thời gian dịch Covid-19 để tránh nhiễm virus. Gorbachev từng đoạt giải Nobel Hòa bình năm 1990.
Sau khi rời nhiệm sở, ông từng nhiều lần kêu gọi Điện Kremlin và Nhà Trắng hàn gắn mối quan hệ khi căng thẳng leo thang, kể từ khi Nga sáp nhập bán đảo Crimea năm 2014 và phát động chiến dịch quân sự ở Ukraine từ cuối tháng 2 năm nay.
Mối quan hệ của ông với Tổng thống Vladimir Putin có những lúc khó khăn, nhưng lãnh đạo Nga vẫn gửi lời chia buồn sâu sắc sau khi nghe tin ông Gorbachev qua đời.
"Tổng thống Putin sẽ gửi điện chia buồn tới gia đình và bạn bè của ông Gorbachev vào buổi sáng", người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov, cho hay.
Ông Gorbachev sẽ được an táng tại nghĩa trang Novodevichy, bên cạnh phần mộ người vợ Raisa qua đời năm 1999.
"Kỷ nguyên của Gorbachev là kỷ nguyên của tái cấu trúc, hy vọng và đưa chúng ta tới một thế giới không tên lửa", Vladimir Shevchenko, cựu quan chức trong chính quyền của ông Gorbachev, nói.
Leonid Slutsky, lãnh đạo đảng Dân chủ Tự do (LDPR) của Nga, cho rằng ông Gorbachev là một "nhân vật lịch sử phức tạp và nhiều tranh cãi".
Global Times, tờ báo thuộc People's Daily, cơ quan ngôn luận của đảng Cộng sản Trung Quốc, dẫn lời một số nhà quan sát nước này cho rằng ông Gorbachev đã "mắc sai lầm nghiêm trọng khi đánh giá tình hình quốc tế và gây hỗn loạn trật tự kinh tế trong nước".
Trong khi đó, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Triệu Lập Kiên trong họp báo thường kỳ hôm nay gửi lời chia buồn tới gia đình Gorbachev, nói rằng ông "đã có những đóng góp tích cực vào quá trình bình thường hóa quan hệ Trung - Xô".
Thanh Tâm (Theo AFP, Reuters, TASS)