 |
|
Làng nghề Lai Xá nhận danh hiệu làng nghề truyền thống năm 2003. |
Một ngôi làng nhỏ trên mảnh đất Hà Tây nhưng đã nổi tiếng với nghề nhiếp ảnh từ những năm đầu thế kỷ trước. Cho tới nay, có lẽ đó cũng là ngôi làng duy nhất có tới 6 hiệu ảnh. Có thể dễ dàng gặp đâu đó trên đất Hà Nội những người dân Lai Xá với máy ảnh trước ngực cùng tài nhiếp ảnh "cha truyền con nối". Những bức ảnh trong triển lãm là dấu ấn vàng son của Lai Xá trong 110 năm, từ cuối thế kỉ 19, thời Pháp thuộc, ảnh đen trắng nhưng vẫn còn giữ được độ sắc nét.
Chiếc máy ảnh gắn liền với câu chuyện về cụ Nguyễn Đình Khánh, cụ tổ làng nghề, người đi lên từ gốc gác nông dân, từng ngồi đàm đạo cùng các chí sĩ yêu nước như Phan Chu Trinh, Nguyễn Ái Quốc... Truyện về cụ Khánh được người dân trong làng kể cho nhau nghe từ đời này sang đời khác. Khi cụ Nguyễn Đình Khánh mới 16 tuổi, bước chân lên đất kinh kỳ, có ông chú là ông Nguyễn Văn Tạo, hồi đó làm chân nấu ăn cho cửa hàng ảnh của người Hoa tên Du Trương trên phố Hàng Bồ. Ra Hà Nội làm chân giúp việc, nhưng nhiếp ảnh đã hút hồn cụ Khánh lúc nào không hay. Nhận thấy lòng say nghề và khéo léo ở cậu thanh niên trẻ, chủ hiệu ảnh đã dạy nghề cho Khánh. Chỉ 2 năm sau, trên đất kinh kỳ ấy không ai không biết đến tay nhiếp ảnh cừ khôi Nguyễn Đình Khánh. Tài nghề của cậu đánh bạt nhà chủ, nổi tiếng bậc nhất kinh kỳ. Và rồi, người làng Lai Xá được truyền nhau bí quyết làm nghề, từ kỹ thuật chụp, rửa nước ảnh thế nào cho sáng, chỉnh ảnh thế nào cho nét. Đã có thời, người làng Lai Xá có tới 150 hiệu ảnh trên toàn quốc.
Triển lãm làng Lai Xá với hình ảnh của những hiệu ảnh lớn tại Hà Nội thời bấy giờ như muốn lưu giữ lịch sử hơn trăm năm của làng nghề - ngôi làng nằm ven quốc lộ 32 nhưng đã nổi danh với cái nghề còn lạ lẫm: nghề nhiếp ảnh. Những nghệ nhân như cụ Phạm Thành không còn xa lạ gì với giới nhiếp ảnh, vì các tác phẩm nghệ thuật của các nghệ sĩ đem đi dự thi hầu hết đều do một tay cụ phóng. Cụ Phạm Đăng Hưng là người từng chụp ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh khi sinh thời, cũng là người đã tận tay sửa bộ ảnh của lãnh tụ hiện trưng bày tại Bảo tàng. Những người dân Lai Xá coi tài nhiếp ảnh của mình như một cái "gene", từ đời trước để lại. Cho dù thời nay, người ta có những máy móc hiện đại để chụp ảnh thì cụ Đặng Văn Tích vẫn khẳng định: "Người Lai Xá vẫn có thể sửa những tấm ảnh cũ trở nên sắc nét và mọng ảnh, đẹp hơn rất nhiều những bức ảnh được xử lý qua kỹ thuật số". Đó không chỉ là bí quyết riêng của người làm nghề, mà là sản phẩm được tạo nên từ chính những bàn tay tài hoa và tỉ mỉ của con người.
Nhà thơ Tố Hữu khi về làng Lai Xá từng nhận xét: "Về mảnh đất này, gặp một em bé hay một cụ già râu trắng, chỉ cần đưa máy ảnh cho họ là đã có thể có ngay một tấm hình đẹp". Và đến hôm nay, dù làng nghề truyền thống (được Nhà nước công nhận năm 2003) ấy không còn cái thời hoàng kim như xưa, thì những nghệ nhân như cụ Thành, cụ Hưng vẫn in dấu ấn của mình qua từng tấm ảnh. Nụ cười em bé gái sau buổi lao động nặng nhọc, cái bắt tay thân ái của Chủ tịch nước về thăm hay dấu vết cổng làng rêu phong đã cũ đều được ghi lại qua ảnh. Và những người dân trong làng vẫn mong muốn: "Công gây dựng cái tiếng của làng đã trải qua bao đời nay không thể để nó biến mất. Những tác phẩm được trưng bày trong triển lãm lần này không phải để khoe với đời, mà cái quý hơn là một lời nhắc nhở đến thế hệ cháu con: Phải biết quý và trân trọng nghề truyền thống".
Hà Anh