Tô Hoàng -
 |
|
Nhà văn Paustovsky. |
Phải mất nhiều ngày tôi mới đi được từ Tbilisi về đến Kiev. Tàu tới nơi vào buổi chiều. Đang giữa mùa xuân. Dẻ hương nở hoa. Trên những mái vòm của nhà thờ Vladimir vẫn còn lấp loáng ánh nắng. Đại lộ Cresatic ồn ào, náo nhiệt. Có thể chính vì thế tôi cảm thấy gian phòng của mẹ tôi và em Galia càng như trống trải, nhờ nhạt hơn.
Đã hai năm trôi qua kể từ ngày tôi rời Kiev đến Odessa và sau đó là Tbilisi. Trong khoảng thời gian đó mẹ tôi và em Galia đã già đi và cũng trở nên điềm tĩnh hơn.
Mỗi khi có điều kiện tôi đều gửi tiền về cho mẹ tôi, song tôi luôn luôn dằn vặt mình vì tôi có quá ít tiền và vì thế những món quà nhỏ đến tay mẹ tôi không đều đặn. Nhưng mẹ tôi chẳng hề than thở, trách móc. Bà là một người biết nhẫn nhục chịu đựng.
Tôi đưa mắt bao quát gian phòng. Những bức tường đã ngả màu vàng hệt như trong bệnh viện. Đồ đạc nghèo nàn: hai cái giường sắt cũ gỉ, một cái tủ đứng già nua ọp ẹp, cái bàn ăn ba cái ghế long mộng, một tấm gương treo. Mọi vật đều ngả màu xám tựa như đã phủ bụi. Nhưng không phải là bụi đâu. Màu xám ấy là do các đồ vật đã quá già nua, cũ kỹ, thêm vào đó lại thường bị lau chùi quá nhiều.
Galia hướng về phía cửa sổ, nơi ánh nắng chiếu vào, mỉm cười:
- Anh biết không, em và mẹ còn chữa được nhiều thứ nữa kia.
Tôi còn chưa kịp hỏi riêng mẹ tôi xem đôi mắt Galia dạo này ra sao nhưng nhìn em tôi hiểu ngay rằng em đã bị mù, hoàn toàn mù hẳn rồi. Mẹ tôi ra hiệu cho tôi bằng ánh mắt hướng về phía Galia rồi vội lấy từ ống tay áo chiếc áo len cũ ra vuông khăn chấm lên mắt.
- Mẹ ơi! – Galia hỏi, giọng sợ hãi – Mẹ làm sao thế? Mẹ khóc đấy à?
- Ừ, mẹ khóc vì vui thôi – Mẹ tôi đáp, giọng nghẹn ngào – Costic đã về, một lần nữa ba mẹ con ta lại được đoàn tụ. Mẹ và con chẳng phải lủi thủi với nhau.
- Anh Costic đã về – Galia nhắc lại chậm rãi – Anh ấy đã về... Anh tôi đấy! - Galia nói, giọng không chắc chắn lắm, dường như em đang giới thiệu tôi với một người nào đó – Đúng, anh tôi đấy mà! Rồi em bỗng lặng ngắt.
- Costic, anh biết không, em và mẹ tranh cãi với nhau rất lâu xem mấy bức tường trong phòng nhà mình quét vôi màu gì? Màu da cam. Đúng là màu ấy rất đẹp phải không anh?
- Rất đẹp! – Tôi đáp, mắt ngước nhìn mấy bức tường: chúng được quét bằng thứ vôi vàng rẻ tiền.
- Mẹ nói vào những hôm trời u ám, trong gian phòng của mẹ con ta vẫn có ánh nắng chiếu vào, đúng thế không anh?
- Đúng thế đấy! –Tôi đáp – Tường quét vôi màu sáng nom rất vui mắt. Mẹ và em tìm đâu ra màu vôi này?
- Em không nhìn thấy gì cả – Galia nói rồi mỉm cười, không phải cười với tôi mà như với ai đó, nhưng em cảm thấy từ bức tường toát ra một cái gì đấy rất ấm áp, dễ chịu.
Em chậm rãi bước về phía tôi, tay vịn vào cái bàn ăn thô kệch. Tôi đứng lên đón em. Galia nắm lấy những ngón tay tôi, lần theo cánh tay lên vai lên má tôi.
- Ôi anh để râu lởm chởm như thế này à? – Galia nói và cất tiếng cười – Tay em rất tinh nhạy nhé! Bây giờ em không còn làm vải hoa nữa. Em không nhìn thấy gì nữa rồi mà. Bây giờ bà đan len bên hàng xóm thuê em cuốn len thành cuộn. Cứ mỗi cuộn bà ấy trả hai rúp.
- Khi em con cuốn len – Mẹ tôi nói – mẹ đọc sách cho nó nghe. Costic, bây giờ thì con đã hiểu mẹ và em Galia sống như thế nào rồi chứ?
- Vâng , con hiểu – Tôi đáp, cố nén sự xúc động – Con hiểu!
- Mẹ bán đi mọi thứ thừa không cần thiết...
- Bán ở chợ ấy! - Galia nói thêm - Ví như cái ấm samova thì có ích gì nào? Hoặc những cuốn album bìa bọc nhung với những bức ảnh của bà con họ hàng. Nhà mình có bốn cuốn cả thảy. Chúng nằm mục trong trong kho chứa đồ.
- Mẹ giữ lại tất cả các tấm ảnh - Mẹ tôi nói thêm như biện hộ.
- Mẹ may đấy! – Galia nói – Mẹ tưởng rằng bây giờ không ai còn thiết mua những cuốn album ấy nữa.
Tôi khoác tay em Galia, đưa em qua phòng Amalia ra ban công. Từ nơi đây nhìn thẳng ra vườn. Thỉnh thoảng, một chuyến tàu điện rung chuông leng keng trườn đi trên phố Bibikovsky. Trên quảng trường nhà thờ Vladimir có mọc cao giữa những hòn đá cuội.
Chiều xuống. Hoàng hôn lấp đầy trên các ô cửa kính đổ tràn ra đường phố.
- Costic! – Galia hỏi – Có đúng là anh được in một số truyện ngắn phải không?
- Sao em biết?
- Có một bận Ginda, chị của Emma Smukler ghé qua nhà ta. Chính chị ấy đã bảo cho em biết anh được in truyện. Tại sao anh không gửi cho mẹ và em?
- Anh có mang theo đây!
- Nghe em nhé! - Galia nói đầy bí mật – Anh hãy đặt những truyện đó ở giường của mẹ, dưới gối ấy, còn anh thì đừng nói gì trước với mẹ cả. Anh biết không, bây giờ mẹ chỉ còn một mong ước duy nhất là anh sẽ trở thành một nhà văn thực sự. Cách đây không lâu mẹ có nói về anh, rằng nếu anh làm được một điều gì tốt, dù không lớn cho mọi người thì việc làm của anh sẽ chuộc lại, mẹ nói là chuộc lại tất cả mọi lỗi lầm của bố.
Tôi làm theo lời khuyên của em Galia: Buổi tối tôi đặt dưới gối của mẹ ba truyện ngắn của tôi được cắt ra từ những tờ báo đã in. Trong lúc ấy mẹ tôi vẫn đang bận bịu trong bếp.
Như một cậu bé cả thẹn, tôi lặng lẽ bỏ ra phố. Dạo gót lang thang trên những dãy phố, tôi luôn đoán xem mẹ tôi đã đọc những truyện ngắn ấy chưa. Cuối cùng, không chịu nổi, tôi quay về nhà.
Mẹ tôi ra mở cửa. Bà ôm đầu tôi trong vòng tay, hôn lên trán. Cặp mắt của bà lóng lánh nước.
- Nếu con biết rằng mẹ vừa đọc xong những truyện ngắn như thế nào. Cám ơn con, Costic, thay mặt cả nhà, mẹ cám ơn con. Thay mặt cha con, các anh con và cả em Galia tội nghiệp của con.
Mẹ tôi không nói thêm được nữa. Bà ngồi xuống cái ghế đẩu ngoài phòng.
- Mang cho mẹ nước! - Mẹ tôi khẩn khoản.
Từ bếp, tôi mang cho mẹ tôi một cốc nước.
- Con trai tôi đây! – Mẹ tôi như nói thầm, tay vuốt ve bàn tay tôi – Thằng Costic của tôi...
- Mẹ, mẹ! – Tôi nói, cố an ủi mẹ – Con sẽ ở lại đây với mẹ, với em!
- Không được! – Mẹ tôi đáp cứng cỏi – Con hãy đi theo con đường của con. Chỉ có điều, liệu đấy, đừng có quên mẹ và em!
Đột nhiên mẹ tôi co rúm người lại nức nở. Tôi ôm mẹ áp sát vào người mình.
- Nếu cha con còn sống! – Mẹ tôi vừa nuốt nước mắt vừa nói – Nếu cha con còn sống ông ấy sẽ sung sướng đến nhường nào! Cha con là một người tuyệt vời! Costic ạ! Một người tuyệt vời nhất trên đời này! Mẹ đã tha thứ cho cha con tất cả. Và con nữa, con cũng hãy tha thứ cho ông ấy! Mẹ biết con đã trải qua một thời trai trẻ thật nặng nề. Bây giờ nếu mẹ có chết, con hãy mang em Galia theo con...
Tôi đã hứa với mẹ điều đó, nhưng rồi mọi việc xảy ra không như ý mẹ tôi mong muốn. Mẹ tôi không kịp nhìn thấy cuốn sách đầu tiên của tôi. Cuộc sống đã thật bất công với mẹ và em Galia...
Mùa hè năm ấy, tôi tới Ponti Konkhida chuẩn bị viết một cuốn sách về vùng ôn đới. Tại Ponti, tôi mắc chứng sốt phát ban "màu xanh" quỷ quái gì đó, phải nằm viện và chống chọi khá lâu với thần chết. Đúng thời gian ấy, mẹ tôi qua đời tại Kiev vì chứng sưng phổi. Một tuần sau, em gái Galia cũng qua đời. Thiếu mẹ tôi, em không thể sống thêm dù chỉ vài ngày. Vì sao em Galia chết? Không ai biết. Cũng chẳng làm sao tìm ra nguyên do được.
Amalia chôn mẹ tôi và em Galia cạnh nhau tại nghĩa trang Baikovo trong sự chật chội ghê người của những nấm mồ cũ bị lãng quên.
Thật hết sức khó khăn tôi mới tìm ra nổi ngôi mộ của mẹ tôi và em Galia giữa đám cây krapiva đã ngả vàng. Hai ngôi mộ như hòa vào nhau thành một đống đất, phía trên cắm một tấm biển bằng sắt tây cong queo với hàng chữ đề: "Maria Ghegorievna và Galia Gheorghievna Paustovsky. Nơi yên nghỉ ngàn năm".
Tôi chẳng đọc được ngay ra hàng chữ đã phai mờ vì mưa gió này. Từ khe nứt của tấm biển sắt nhú ra một mầm cỏ nhợt nhạt, khẳng khiu. Thật đáng sợ và cũng cay nghiệt biết bao khi nghĩ đấy là tất cả những gì còn lại! Rằng chồi cỏ kia là vật trang sức duy nhất cho cuộc sống nặng nề của những người thân yêu của tôi. Rằng cái chồi cỏ kia như nụ cười của Galia, như một giọt nước mắt nhỏ bé trào ra từ đôi mắt mù của em, rịn ra ngoài chân hàng mi, giọt nước mắt nhỏ bé đến độ không một ai và không bao giờ nhận ra nó được.
Tôi còn lại trên cõi đời này một mình. Mọi người đã ra đi cả. Mẹ của tôi, người đã ban cho tôi một cuộc sống không đến nỗi vô bổ và tình cờ người đã nằm xuống ở đây dưới mạch đất sét của thành Kiev, ở một góc nghĩa trang ngay bên cạnh đường tàu. Ngồi bên mộ tôi cảm thấy mặt đất như giật bắn lên khi những đoàn tàu nặng nề vùn vụt chạy qua. Có thể, ở nơi kia, dưới nấm mộ, mẹ tôi vẫn đang lo lắng, bận tâm về tôi, giống như suốt đời mẹ luôn luôn bận tâm, lo lắng. Mẹ tôi luôn nhìn thẳng vào mắt tôi, hỏi:
- Con không giấu mẹ điều gì chứ, Costic? Đừng giấu mẹ nhé! Con cũng biết đấy, mẹ sẵn sàng đi đến tận cùng trái đất để giúp đỡ con mà...
(Nguồn: Văn Nghệ Công An, dịch từ tiếng Nga)