Khi xe cấp cứu đưa bệnh nhân từ tỉnh Thái Bình, kíp trực tức tốc ra đón với hy vọng có thể kịp điều trị tái tưới máu để "cứu não". Hỏi thời gian khởi phát, bác sĩ nhận được câu trả lời "tôi bị từ trưa hôm qua", hiện là giờ thứ 26.
Khi bác sĩ thắc mắc tại sao bây giờ mới đến viện, bệnh nhân hỏi lại: "Bác sĩ không biết là khi bị đột quỵ thì phải nằm bất động à, để não được nghỉ ngơi. Nhưng tôi nằm nghỉ thì tay chân yếu mãi vẫn không cải thiện, nên con đưa đi viện".
Đây là một trong rất nhiều ca bệnh đến Trung tâm Đột quỵ, Bệnh viện Bạch Mai trong tình trạng quá muộn, qua "thời gian vàng" của não, mà bác sĩ Mai Duy Tôn, Giám đốc Trung tâm, tiếp nhận.
Một nữ bệnh nhân hơn 60 tuổi ra khỏi nhà để tập thể dục, bà đột nhiên thấy hơi yếu nhẹ và tê bì nửa người phải, kèm méo miệng nhẹ. Bà nghĩ chắc do trúng gió nên tự đi vào giường nghỉ. Cô con gái gọi bác sĩ châm cứu đến tập và điều trị cho bà. Một ngày sau, tình trạng vẫn không cải thiện, gia đình đưa bà đến bệnh viện, song đã qua giờ vàng để cứu não.
"Bệnh nhân đột quỵ đến viện muộn để lại hệ lụy lớn, nặng thì tử vong, nhẹ thì tàn phế suốt đời", bác sĩ Tôn nói.
Một bệnh nhân đột quỵ nằm tại Trung tâm Đột quỵ, Bệnh viện Bạch Mai. Ảnh: Đỗ Hằng.
Bác sĩ Tôn nhấn mạnh càng trì hoãn điều trị đột quỵ não thì càng có nhiều thiệt hại cho người bệnh. Tế bào não sẽ chết chỉ trong vài phút nếu không được cấp máu hoặc oxy. Đối với đột quỵ thiếu máu não, khi mạch máu lớn trong não bị tắc, cứ mỗi giây trôi qua có 32.000 tế bào não chết và cứ mỗi phút trôi qua sẽ có 1,9 triệu tế bào não bị chết. Cứ mỗi giờ trôi qua, số tế bào não chết tương ứng mất đi 3,6 năm tuổi thọ của người bình thường (đó là trong trường hợp người bệnh may mắn sống sót).
Thời gian vàng trong đột quỵ thiếu máu não là 270 phút nếu sử dụng thuốc tiêu huyết khối làm tan cục máu đông hoặc trong 6-8 giờ nếu lấy huyết khối cơ học trong trường hợp tắc động mạch lớn trong não. Tuy nhiên, nếu người bệnh được điều trị càng sớm trong khoảng thời gian này thì cơ hội phục hồi càng cao, và ngược lại.
"Khi phát hiện bệnh nhân đột quỵ não, chúng ta cần đưa người bệnh vào viện ngay để điều trị càng sớm càng hiệu quả", bác sĩ Tôn khuyến cáo.
Cụ thể, cần lập tức gọi xe cứu thương: Gọi 115 là lựa chọn thông minh nhất khi người thân của bạn bị đột quỵ. Xe cứu thương 115 sẽ đưa người thân của bạn đến địa điểm có thể thực hiện kỹ thuật cấp cứu bệnh nhân đột quỵ chuẩn nhất và nhanh nhất. Nhân viên y tế của 115 được trang bị kiến thức y tế để xử lý các tình huống khẩn cấp khác nhau, họ có thể hỗ trợ cứu sống bệnh nhân trên đường đến bệnh viện và có khả năng làm giảm các tác động của đột quỵ não.
Phải nói "đột quỵ não" với cấp cứu 115: Khi bạn gọi 115 và yêu cầu trợ giúp, hãy thông báo cho người điều hành rằng bạn nghi ngờ bệnh nhân bị đột quỵ não. Nhân viên cấp cứu 115 sẽ được chuẩn bị phương tiện y tế phù hợp và chọn bệnh viện chuyên điều trị đột quỵ não trước khi họ chuyển bệnh nhân.
Phải theo dõi các triệu chứng và hỏi chuyện người bệnh: Người thân của bạn có thể không giao tiếp được tại bệnh viện. Vì vậy, trong khi chờ xe cứu thương đến hãy hỏi người bệnh càng nhiều thông tin càng tốt. Hỏi về tất cả các loại thuốc mà người bệnh đang dùng, tình trạng sức khỏe, có dị ứng gì không? Ghi lại tất cả các triệu chứng bao gồm: thời điểm đột quỵ, tiền sử bệnh tật của người bệnh như tăng huyết áp, bệnh tim, ngừng thở khi ngủ, tiểu đường... Những thông tin này rất hữu ích khi bác sĩ khai thác bệnh sử.
Khuyến khích người bệnh nằm xuống: Nếu người bệnh đang ngồi hoặc đứng, hãy khuyến khích họ nằm nghiêng với tư thế đầu cao. Để giữ cho người bệnh thoải mái, hãy nới lỏng quần áo của họ. Tư thế này giúp tăng cường lưu lượng máu đến não. Tuy nhiên, nếu người bệnh bị ngã thì đừng cố di chuyển họ.
Kỹ thuật hồi sinh tim phổi: Thực hiện hồi sinh tim phổi (CPR): Một số người bệnh có thể bất tỉnh trong cơn đột quỵ não. Nếu điều này xảy, hãy đánh giá tình trạng hô hấp của họ, xem họ có còn thở không. Nếu bạn không thể bắt được mạch, hãy bắt đầu thực hiện hồi sinh tim phổi... Cố gắng giữ bình tĩnh trong suốt quá trình chờ cứu thương 115 đến.