Quyết định cho phép ngân hàng thỏa thuận lãi suất cho vay trung dài hạn với doanh nghiệp được công bố vào cuối chiều 26/2. Ngay sáng 27, thị trường chứng khoán bừng tỉnh sau vài tuần giao dịch cầm chừng trong sự thận trọng của nhà đầu tư. Từ đó đến nay, sàn chứng khoán hai miền trải qua 4 phiên tăng điểm, giá trị giao dịch lên đều qua từng phiên. Chuyển từ cơ chế lãi suất trần sang cho vay theo thỏa thuận, dĩ nhiên ai cũng nghĩ ngân hàng được hưởng lợi và sẽ cho vay nhiều hơn, triển vọng nền kinh tế sẽ tốt hơn khi doanh nghiệp có đủ vốn làm ăn và thị trường chứng khoán cũng được hưởng lợi ít nhiều. Thậm chí nhiều nhà đầu tư giỏi suy luận đã tin cổ phiếu bất động sản sẽ có nhiều cơ hội khi ngân hàng đẩy mạnh cho vay trung dài hạn.
Các phiên giao dịch càng trở nên sôi động, hàng nghìn tỷ luân chuyển trên cả hai sàn, khi Chủ tịch Ủy ban Giám sát Tài chính Quốc gia Lê Đức Thúy tuyên bố tại cuộc họp báo thường kỳ Chính phủ hôm 3/3 rằng Chính phủ có thể cân nhắc dỡ bỏ trần lãi suất huy động 10,5% và nới rộng áp dụng cơ chế lãi suất thỏa thuận với cả những khoản vay ngắn hạn. Tuy nhiên, khi cả thị trường chứng khoán đang trong cơn say thì các nhà kinh doanh ngân hàng lại đang bán tín bán nghi điều ông Lê Đức Thúy nói có thành sự thật.
 |
|
Ngân hàng vẫn đang khó huy động vốn. Ảnh: Hoàng Hà |
Đầu tháng 12 năm ngoái, khi lãi suất cơ bản tăng từ mức 7% lên 8%, các thành viên Hiệp hội Ngân hàng cùng với sự chấp thuận của Ngân hàng Nhà nước đã thống nhất giữ lãi suất huy động không quá 10,5% để đảm bảo lợi nhuận khi cho vay đúng mức quy định không quá 12%. Tuy nhiên nhiều vấn đề phát sinh đã bộc lộ chỉ ít ngày sau khi mức trần lãi suất huy động được công bố, ngân hàng khó lòng hút vốn khi trong đời sống còn nhiều kênh hấp đầu tư sinh lợi lớn hơn như chứng khoán, bất động sản và vàng. Để huy động được, ngân hàng nào cũng phải tìm cách này hay cách khác để khuyến mãi, thưởng thêm, đưa lãi suất thực trả cho khách vượt xa mức 10,5%.
Hai tháng đầu năm, vốn huy động giảm -0,17%, chủ yếu do tiền gửi của tổ chức kinh tế giảm -5,94%, trong khi tiền gửi của dân cư tăng +5,57%.
Tín dụng đối với nền kinh tế ước tăng 1,4% và có xu hướng tăng dần, tương ứng với cùng kỳ của các năm gần đây (2 tháng cùng kỳ năm 2006: -1,45%, năm 2007: +2,09%, năm 2009: +1,82%).
(Nguồn: Ngân hàng Nhà nước)
Mâu thuẫn nảy sinh khi cơ chế lãi suất thỏa thuận được áp dụng, tức là đầu ra đã mở nhưng đầu vào vẫn đóng. Ngân hàng nào cũng muốn cởi trói cho đầu vào để tiện đường hút vốn mà cho vay, nhưng Hiệp hội Ngân hàng vẫn phải trông chờ ý tứ từ phía Ngân hàng Nhà nước để liệu đường hội ý với các hội viên trước khi có đề xuất chính thức.Hiện nhiều ngân hàng vẫn chưa dám triển khai cho vay lãi suất thỏa thuận cho dù cơ chế mới đã có hiệu lực một tuần nay. Tổng giám đốc Liên Việt Bank Nguyễn Đức Hưởng cho biết kế hoạch cho vay theo cơ chế thỏa thuận tại ngân hàng này vẫn chỉ là dự thảo, còn chờ ngân hàng bạn làm thế nào mới tính. Vài ngân hàng khác thử chào lãi suất 13-14% với doanh nghiệp nhưng đều nhận được cái lắc đầu từ chối cho dù theo tính toán phải cho vay ở mức như vậy mới đủ lời lãi.
"Mở rộng lãi suất cho vay mà vẫn bít lãi suất đầu vào làm sao ngân hàng xoay sở cho nổi, chả khác nào cảnh nước lên mà thuyền chưa nổi. Vấn đề của ngân hàng lúc này không chỉ là cho vay với lãi suất bao nhiêu mà lấy đâu vốn để cho vay", Tổng giám đốc Liên Việt Bank than thở.
Theo ông Hưởng, khi bít lãi suất đầu vào, tiền sẽ trôi nổi bên ngoài lưu thông gây ra lạm phát, trong khi ngân hàng không có vốn để đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp và nền kinh tế. Hiện tại, do bị khống chế bởi mức trần 10,5%, biểu lãi suất huy động của các ngân hàng giống hệt nhau một cách nực cười, anh nào cũng có mức 10,498-10,499% và đều nhau chằn chặn ở mọi kỳ hạn. Lãi suất thấp khó lòng cạnh tranh với các kênh hút vốn khác, đã vậy cơ cấu lãi suất đều nhau như vậy không thể khuyến khích khách hàng gửi tiền trung và dài hạn.
Ngân hàng cũng tự biết chẳng ăn thua gì khi cơ chế thỏa thuận chỉ áp dụng với tín dụng trung dài hạn. Chiếm tới 60-70% trong cơ cấu tín dụng toàn ngành là vay ngắn hạn. Với vay trung và dài hạn, do không có đủ nguồn đầu vào tương ứng, phần lớn các ngân hàng đều phải tận dụng vốn ngắn hạn để cho vay. Theo quy định, ngân hàng chỉ được phép dùng không quá 30% vốn ngắn hạn để cho vay trung dài hạn. Tính toán của Ngân hàng Nhà nước cho thấy, quota vốn ngắn hạn cho vay trung dài hạn của toàn ngành hiện còn vài chục nghìn tỷ. Song thực tế, những ngân hàng có nhu cầu nhiều về tín dụng trung dài hạn lại hết quota từ lâu và khoảng 90% ngân hàng đã cho vay chạm hoặc vượt tỷ lệ cho phép.
Theo kế hoạch, trong ngày hôm nay Hiệp hội Ngân hàng sẽ họp với các thành viên hai miền để trưng cầu ý kiến về chuyện dỡ trần lãi suất huy động 10,5% và mở rộng cơ chế thỏa thuận đối với cả vay ngắn hạn. Kết luận của buổi họp sẽ được gửi tới Ngân hàng Nhà nước xin ý kiến chỉ đạo trước khi triển khai.
Điều mà cơ quan quản lý lo nhất lúc này là nếu dỡ trần liệu có xảy ra tình trạng ngân hàng chạy đua đẩy lãi suất lên cao và kịch bản tồi tệ của năm 2008 có thể lặp lại, khi đó lãi suất cho vay bị đẩy lên cao kỷ lục 21-22% một năm khiến doanh nghiệp điêu đứng và trở thành chủ đề tranh luận gay gắt trên diễn đàn Quốc hội.
Tổng giám đốc Liên Việt Bank Nguyễn Đức Hưởng cho rằng khi dỡ trần dĩ nhiên lãi suất sẽ dâng lên, nhưng đó là giai đoạn quá độ, nếu lãi suất cao quá khả năng chấp nhận của doanh nghiệp tức khắc sẽ đi xuống theo tín hiệu thị trường. Còn Tổng giám đốc PG Bank Nguyễn Quang Định quan niệm cho vay lãi suất cao chưa chắc đã tốt bởi nó đi kèm với độ rủi ro, và ngân hàng phải cẩn trọng với những doanh nghiệp dễ dãi chấp thuận lãi suất cao.
Song Linh