Thôn Lô Lô Chải (xã Lũng Cú) nằm dưới chân cột cờ Lũng Cú – điểm cực Bắc Tổ quốc, cách phường Hà Giang 154 km, ở độ cao khoảng 1.470 m so với mực nước biển.
Toàn thôn có 120 hộ chủ yếu là người Lô Lô, trong đó 56 hộ làm du lịch, Phần lớn các hộ còn lại trồng ngô, lúa và nấu rượu truyền thống, sinh sống tại đây gần 800 năm.
Ngày 17/10, Lô Lô Chải được Tổ chức Du lịch Thế giới (UN Tourism) công nhận là "Làng du lịch tốt nhất thế giới 2025".
Nhà ở Lô Lô Chải đều là nhà trình tường, có tuổi đời từ vài chục đến hơn 200 năm. Từ năm 2011, thôn bắt đầu làm du lịch, trong 37 ngôi nhà cổ có 28 nhà được sử dụng làm homestay.
Xung quanh các ngôi nhà là tường đá xếp thủ công. Mỗi hộ có một vườn nhỏ trồng rau củ phục vụ sinh hoạt. Người dân chủ yếu canh tác lúa, ngô và chăn nuôi gia súc, gia cầm để tăng thu nhập.
Đỉnh Lũng Cú nhìn từ vườn của một nhà dân trong bản.
Những ngày cuối năm, mỗi buổi sáng sớm hoặc chiều tối, sương trắng kéo về khiến cả thôn bản ngập trong màn sương, se lạnh.
Mỗi homestay được bài trí theo phong cách truyền thống, có không gian sinh hoạt chung rộng rãi, hệ thống vệ sinh sạch sẽ. Nhiều hiện vật cổ của người Lô Lô cũng được trưng bày trong nhà.
Anh Vàng Dì Chí đứng trước căn bếp trong ngôi nhà hơn 100 năm tuổi của gia đình. Anh cho biết khách ở Hà Nội hỏi thuê lại để làm du lịch.
Với 300 triệu đồng tiền thuê trong 10 năm, gia đình phải bán thêm hai con bò để dựng ngôi nhà mới bên cạnh làm nơi ở sau này.
Nhiều ngôi nhà trình tường được xây mới với lối kiến trúc truyền thống là gỗ và đất lợp mái ngói. Mỗi căn hai tầng thi công mất hai tháng với chi phí 300-400 triệu đồng.
Những ngôi nhà mái ngói truyền thống, tường vàng, buổi sáng nắng chiếu xuyên làm rực lên vẻ cổ kính.
Trưởng thôn Sình Dỉ Gai cho biết, cả thôn đang phát triển du lịch homestay. Các hộ làm du lịch đều lắp hai camera giám sát, các điểm giao giữa các bản có camera an ninh. “Toàn thôn không có rác thải, đường làng luôn sạch sẽ, không ô nhiễm”, ông Gai nói.
Người Lô Lô ở xã Lũng Cú có 7 họ: Vàng (đông nhất) Sình, Dìu, Là, Mùng, Lù, Sính. Trong ảnh là vợ chồng một hộ dân đang nấu cám rau cho bò trước khi ra đồng.
Bà Mùng Thị Guấy, 86 tuổi đứng trước cửa ngôi nhà 200 năm tuổi của mình, cũng là quán cà phê Cực bắc nổi tiếng.
Đặc biệt, từ khi có quán Cafe Cực Bắc, thôn Lô Lô trở thành điểm du lịch ấn tượng. Một vị khách Nhật Bản, vì yêu quý ngôi nhà cổ, quyết định tài trợ 200 triệu đồng mua vật dụng cần thiết và hỗ trợ kỹ thuật pha chế cà phê.
Vào thời điểm cuối năm, những cành hoa lê hoa đào nở sớm trên những con đường quanh thôn.
Toàn thôn có hơn 100 quỹ phát triển cộng đồng, được duy trì nhờ nguồn thu từ du lịch. Có thời điểm trong năm, mỗi hộ làm du lịch cộng đồng có thu nhập khoảng 20 triệu đồng mỗi tháng. Sân nhà văn hóa là nơi tổ chức các hoạt động cộng đồng, văn nghệ, ăn uống và phục vụ du khách. Đây cũng là sân chơi của trẻ em trong bản.
Du khách đến Lô Lô Chải thường quay lại nhiều lần bởi khí hậu mát mẻ, phong cảnh đẹp, con người thân thiện và nét văn hóa độc đáo.
Ngọc Thành - Thanh Hải