Tàu đổ bộ Mặt Trăng của Intuitive Machines. Ảnh: Space
Khám phá Mặt Trăng đang trải qua thời khắc mang tính cách mạng. Trong vòng 6 tuần, 3 tàu đổ bộ Mặt Trăng khác nhau bắt đầu hành trình bay vào vũ trụ bằng tên lửa để tìm hiểu nhiều hơn về hàng xóm gần gũi nhất của Trái Đất. Cả ba tàu đổ bộ đều vận hành bởi những công ty tư nhân tương đối mới. Đó là một thay đổi đáng kể so với khám phá vũ trụ ở thế kỷ 20, vốn do các cơ quan nhà nước như NASA thống trị. Nếu hoàn thành nhiệm vụ, họ có thể mở đường cho nhiều nhiệm vụ Mặt Trăng có người lái trong tương lai, thậm chí phát triển nền kinh tế Mặt Trăng trong thời gian không lâu nữa, theo Popular Science.
Hiện nay, 3 tàu đổ bộ đang ở trên quỹ đạo Mặt Trăng hoặc bay tới thiên thể này. Hai tàu đổ bộ đầu tiên, một của công ty Firefly Aerospace ở Texas và tàu còn lại của công ty Nhật Bản iSpace phóng cùng lúc hôm 15/1 trên tên lửa Falcon 9 của SpaceX. Cuối cùng là tàu vũ trụ Nova-C có biệt danh "Athena" của Intuitive Machines cất cánh từ Trung tâm vũ trụ Kennedy của NASA vào tối 26/2. Intuitive Machines từng đi vào lịch sử năm ngoái khi trở thành công ty tư nhân đầu tiên hạ cánh thành công tàu đổ bộ trên bề mặt Mặt Trăng. Tuy nhiên, vấn đề trong quá trình hạ cánh khiến tàu bị đổ về một bên.
Intuitive Machines sẽ tìm kiếm nước và kiểm tra mạng di động Mặt Trăng đầu tiên
Tàu đổ bộ Athena cao 4,73 m của Intuitive Machines đang trên đường bay tới Mặt Trăng sau khi phóng thành công vào giữa tuần này. Dự kiến, tàu tiếp đất hôm 6/3 trên một cao nguyên gần cực nam của Mặt Trăng nếu theo đúng kế hoạch. Sau khi hạ cánh, Athena sẽ có lịch trình bận rộn. Mục tiêu cơ bản của tàu đổ bộ là thu thập mẫu vật ở khu vực mà các nhà khoa học cho rằng có thể lưu giữ băng nước. Athena trang bị một mũi khoan có thể khoan sâu 10 cm/lần cho tới khi đạt độ sâu mục tiêu là một mét. Tổng cộng, dự kiến tàu sẽ trải qua 10 ngày trên bề mặt Mặt Trăng.
Nhưng Athena không đơn độc trong hành trình. Nằm bên trong tàu đổ bộ là một drone nhỏ có tên "Micro Nova Hopper", đặt theo nhà khoa học máy tính người Mỹ Grace Murray Hopper. Drone Hopper sẽ tự bay lên cao và rời xa Athena, cuối cùng hạ cánh ở một miệng hố sâu gồ ghề chìm trong bóng tối. Giống như tàu đổ bộ, Hopper sẽ tìm kiếm dấu hiệu của băng nước. Athena cũng triển khai một robot tự hành 4 bánh nhỏ do Lunar Outpost phát triển, dùng để thử nghiệm mạng di động Mặt Trăng đầu tiên từ Nokia.
Tàu đổ bộ Blue Ghost thám hiểm bề mặt Mặt Trăng
Dù phóng muộn hơn một tháng, Athena sẽ hạ cánh trên Mặt Trăng chỉ vài ngày sau tàu Blue Ghost của Firefly Aerospace. Là một trong hai tàu phóng hồi tháng 1, Blue Ghost tiến vào quỹ đạo Mặt Trăng hôm 12/2 và chuẩn bị tiếp đất vào ngày 2/3 ở rìa đông phía gần của Mặt Trăng. Nằm trong chương trình hợp tác Commercial Lunar Payload Services (CLPS), Blue Ghost sẽ đóng vai trò như phương tiện vận chuyển 10 thiết bị khoa học và công nghệ của NASA. Sau khi hạ cánh, tàu sẽ vận hành khoảng hai tuần, thu thập dữ liệu về lớp đất gần bề mặt bao gồm bụi, đá vụn và những mẩu khoáng chất.
Blue Ghost có nhiều đóng góp quan trọng trước cả khi hạ cánh. Hồi đầu tuần, Firefly Aerospace chia sẻ hàng loạt video và ảnh chụp của tàu đổ bộ trên quỹ đạo hé lộ hình ảnh cận cảnh vùng tối của Mặt Trăng. Bức cảnh chụp cách bề mặt 119 km nằm trong số những ví dụ rõ nhất về khu vực không thể quan sát từ Trái Đất.
Ispace tìm cách "chuộc lỗi" với tàu Resilience
Tàu đổ bộ Mặt Trăng thứ ba phóng cùng lúc với Blue Ghost được vận hành bởi công ty iSpace ở Tokyo. Khác với hai công ty còn lại, iSpace đang tìm cách "chuộc lỗi". Công ty này từng đưa tàu đổ bộ tới Mặt Trăng năm 2023 nhưng một vấn đề phần mềm khiến tàu gặp trục trặc và rơi nhanh ở độ cao 4,8 km trước khi đâm xuống bề mặt Mặt Trăng. Tàu mới mang tên "Resilience" đang trên đường bay tới Mặt Trăng, dự kiến tới nơi trong tháng 5 hoặc đầu tháng 6. Nếu Resilience có thể hạ cánh thành công, kế hoạch là triển khai robot tự hành nặng gần 5 kg để thu thập và phân tích mẫu vật bụi. Tàu đổ bộ cũng mang theo nhiều thiết bị khoa học khác nhau bao gồm máy điện phân nước và thiết bị thăm dò phóng xạ vũ trụ.
Khối tư nhân đang chiếm lĩnh khám phá vũ trụ
Thành tựu của các tàu đổ bộ Mặt Trăng trong tháng qua là thành quả sau hàng thập kỷ nỗ lực chuyển dịch từ những tổ chức chính phủ lớn sang thị trường tư nhân cạnh tranh hơn. Các công ty sản xuất tên lửa nổi tiếng như SpaceX và Blue Origin là những ông lớn hưởng lợi nhiều nhất từ thay đổi này, nhưng nhiều công ty khởi nghiệp đang tập trung vào mọi thứ từ máy bay vũ trụ tầm ngắn và tên lửa tới bộ đồ không gian xa xỉ. Hợp tác với công ty tư nhân cho phép các cơ quan như NASA đưa thiết bị vào vũ trụ nhanh và rẻ hơn nếu phụ trách mọi mặt của nhiệm vụ.
Tuy nhiên, chuyển đổi sang khối tư nhân cũng có một số hạn chế tiềm ẩn. Các nhà phê bình cảnh báo động lực lợi nhuận ở những công ty mới có thể khiến họ ưu tiên vào hoạt động trung gian dễ kiếm tiền hơn như du lịch hoặc khai thác mỏ công nghiệp thay vì khám phá khoa học. Họ cũng lo ngại một số mô hình kinh doanh nhắm vào lợi nhuận sẽ tìm cách tối đa hóa giá trị nhanh hết mức có thể, do đó ưu tiên tốc độ thay vì độ an toàn của thiết bị hoặc phi hành đoàn trong tương lai.
An Khang (Theo Popular Science)