Kirk Douglas (tên khai sinh Issur Danielovitch Demsky) qua đời ngày 5/2. Ông sinh năm 1916 tại Mỹ, là người gốc Do Thái. Cha mẹ ông sinh tại Belarus, làm nghề đồng nát. Thuở nhỏ, gia đình Kirk thuộc tầng lớp nghèo nhất New York. Sau khi tốt nghiệp trung học, Kirk nuôi giấc mơ trở thành diễn viên và bắt đầu học diễn xuất. Ông vay tiền của trường để đi học, đổi lại làm nghề cắt tỉa cây cảnh và lao công cho trường để trả nợ trước khi nhận học bổng Học viện Kịch nghệ Mỹ. Kirk bắt đầu với sân khấu kịch trước khi dừng sự nghiệp năm 1941, gia nhập quân đội.
Sau chiến tranh, ông trở về New York tiếp tục theo đuổi sự nghiệp. Các nhà phê bình nhận xét những vai diễn đầu của ông không gây ấn tượng. Năm 1949, Kirk trở thành ngôi sao với vai võ sĩ quyền anh trong Champion (ảnh) của đạo diễn Mark Robson. Tác phẩm giúp ông nhận đề cử Oscar đầu tiên trong sự nghiệp.
Thập niên 1950 là quãng thời gian đột phá của Kirk. Ông góp mặt trong nhiều "bom tấn" tại Hollywood, thành công về mặt thương mại và nhận nhiều đánh giá tích cực từ giới phê bình. Một số phim nổi bật của ông gồm The Bad and the Beautiful, Lust For Life, Paths of Glory hay Spartacus.
Kirk tự nhận là một trong những diễn viên bị đồng nghiệp ghét nhất tại Hollywood vì tính cách bốc đồng, nóng nảy. Ông thành công với các vai hành động, ưa bạo lực. Kirk cho biết Lust For Life (ảnh) là phim ông đào sâu nội tâm nhân vật nhất, đóng danh họa Van Gogh. Nam diễn viên bị ám ảnh chuyện tự tử sau vai diễn, ảnh hưởng từ câu chuyện của nhân vật.
Kirk Douglas trong phim "Spartacus", tác phẩm gắn liền tên tuổi ông. Video: Movieclips.
Trong suốt sự nghiệp, Kirk Douglas góp mặt trong hơn 90 phim, là ngôi sao hàng đầu thập kỷ 1950, thời kỳ hoàng kim của Hollywood. Ông được đề cử ba giải Oscar nam chính với các phim Champion (1949), The Bad and the Beautiful (1952) và Lust for Life (1956). Năm 1996, Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Điện ảnh Mỹ trao ông giải Oscar danh dự với hơn 50 năm hoạt động. Đạo diễn Steven Spielberg (trái) là người trao tượng cho ông. Tác phẩm cuối Kirk tham gia là Empire State Building Murders năm 2008.
Từ thập niên 1970, Kirk bắt đầu sự nghiệp đạo diễn và sản xuất phim. Ông đứng sau một số dự án thành công như series Tales of the Vikings, Tough Guys... Năm 1980, ông được mời làm trưởng ban giám khảo liên hoan phim Cannes tại Pháp (ảnh).
Kirk Douglas tới Paris năm 1990 giới thiệu cuốn tiểu thuyết Dance with the devil. Ông bắt đầu viết sách từ cuối thập niên 1980, bắt đầu với tự truyện và chuyển sang tiểu thuyết, truyện ngắn.
Kirk Douglas hai lần kết hôn. Năm 1943, ông cưới Diana Dill sau khi trở về từ quân đội. Hai người quen tại trường đại học, cùng học diễn xuất. Họ có hai con trai, diễn viên Michael và Joel Douglas, trước khi ly dị năm 1951.
Sau đó, ông quen nhà sản xuất phim Anne Buydens khi cùng thực hiện dự án Lust for Life. Bà là người Đức gốc Do Thái, lúc đó đang chạy trốn sang Mỹ để tránh quân phát xít. Họ kết hôn năm 1954, có hai con trai - Peter và Eric. Kirk và Anne sống với nhau hơn 60 năm, đến khi nam diễn viên qua đời. Bà Anne bước sang tuổi 100 hồi tháng 4/2019.
Kirk Douglas và vợ chụp ảnh cùng gia đình con trai Michael Douglas năm 2016. Lần cuối Kirk xuất hiện trước công chúng là lễ trao giải Quả Cầu Vàng 2018, công bố giải thưởng "Kịch bản phim điện ảnh hay nhất". Khi ông qua đời, Viện hàn lâm Khoa học và Điện ảnh Mỹ gọi ông là huyền thoại của Hollywood.
Đạt Phan (Ảnh: NY Times, Alamy, AFP)