Kính viễn vọng Arecibo bị hư hỏng nhiều lần liên tiếp. Ảnh: Ricardo Arduengo/AFP.
Sự cố xảy ra vào đêm ngày 30/11 "khai tử" một trong những kính viễn vọng mạnh nhất trên Trái Đất đã góp phần mang lại nhiều phát hiện thiên văn trong suốt 57 năm, sau nhiều lần chống chọi với thiên tai như giông bão và động đất. Các kỹ sư đánh giá thiệt hại kết luận cả 3 cột đỡ của kính viễn vọng đã gãy, khiến phần lõi nặng 900 tấn đâm thủng mặt đĩa bên dưới. Những dây cáp đỡ kính viễn vọng cũng bị đứt. Trung tâm học thuật của đài quan sát cũng bị tàn phá nặng nề bởi dây cáp rơi. Vụ sụp đổ xảy ra chỉ vài tuần sau khi NSF thông báo về việc ngừng hoạt động và tháo dỡ kính viễn vọng trong nỗ lực phá hủy có kiểm soát sau khi công trình trải qua nhiều hư hỏng không thể sửa chữa hồi đầu năm.
"Phần lõi của kính viễn vọng 305 m ở Đài quan sát Arecibo tại Puerto Rico rơi trong đêm nhưng không có báo cáo nào về thương vong. NSF đang làm việc với các nhà thầu để đánh giá tình huống. Ưu tiên hàng đầu của chúng tôi là duy trì an toàn", NSF cho biết.
Kính viễn vọng vô tuyến/radar hình cầu bao gồm đĩa vô tuyến rộng 305 m và lõi chính treo ở bên trên cách mặt đĩa 137 m. Các dây cáp nối với 3 cột đỡ giúp giữ cố định kính viễn vọng. Một dây cáp phụ tuột khỏi hốc ở một trong 3 cột đỡ hồi tháng 8/2020, tạo ra rãnh dài 30 m ở mặt đĩa. Trong lúc các kỹ sư đánh giá và lên kế hoạch sửa chữa thiệt hại, một dây cáp chính trên tháp bị đứt hôm 6/11. Khi đứt, dây cáp này đập vào đĩa phản xạ bên dưới, gây thêm tổn thất.
Sau sự cố, các kỹ sư kiểm pha những dây cáp còn lại và phát hiện nhiều chỗ đứt mới cũng như tuột dây ở một số hốc trên cột đỡ. Nhiều công ty kỹ thuật cùng đưa ra kết luận kính viễn vọng có thể sụp đổ và dây cáp yếu hơn dự đoán. Lần kiểm tra gần đây nhất hé lộ kính viễn vọng không thể hoạt động ổn định mà không gây nguy hiểm cho nhân viên đài quan sát và đội ngũ xây dựng, khiến NSF phải đưa ra quyết định tháo dỡ Arecibo sau 57 năm.
Trong nhiều năm qua, Đài quan sát Arecibo Observatory đã hé lộ nhiều chi tiết mới về tầng điện li của Trái Đất, hệ Mặt Trời và những thế giới khác. Kính viễn vọng Arecibo đóng vai trò quan trọng giúp phát hiện hành tinh đầu tiên bên ngoài hệ Mặt Trời năm 1992 và giúp các nhà thiên văn học nhận dạng những tiểu hành tinh nguy hiểm bay tới gần Trái Đất. Quan sát từ kính viễn vọng Arecibo góp phần dẫn tới phát hiện sao xung nhị phân đầu tiên năm 1974, hỗ trợ nhiệm vụ Viking của NASA, giúp lập bản đồ radar bề mặt sao Kim. Gần đây, Arecibo phát hiện phân tử hữu cơ ở một thiên hà xa xôi và chớp sóng vô tuyến lặp lại đầu tiên.
An Khang (Theo CNN)