"Tôi rất ngượng và khổ tâm vì cái tên của mình. Người ta lấy tên tôi ra để giỡn chơi, ghẹo là Bưởi to, Bưởi nhỏ, Bưởi năm roi, Bưởi chua, Bưởi ngọt... ", bà Hà Thị Tiên Bưởi nói trong nước mắt. Sống trên đời đã 45 năm, lúc nào bà cũng phải chịu cảnh bị người khác trêu ghẹo với đủ các loại từ ghép mà theo bà đó là những từ xấu, thậm chí là thô tục. Cứ thấy bà Bưởi đi qua là họ réo, cứ đụng đến chuyện gì có tên bà là họ cười đùa. Ở quê trêu vậy đã đành, lên đến thành phố người ta cũng chẳng để bà yên. "Tôi chịu đựng vậy là quá đủ rồi. Giờ tôi muốn đổi tên để quãng đời còn lại được thanh thản hơn", bà kiên quyết.
Bà viết đơn gửi chính quyền địa phương xin được đổi tên từ Hà Thị Tiên Bưởi thành Hà Bửu Tiên. Tuy nhiên Sở Tư pháp TP HCM đã bác đơn vì lý do việc đổi tên của bà Bưởi không đúng với quy định của pháp luật. Tưởng chuyện đến đó là dừng, ai dè bà Bưởi làm lớn chuyện, đâm đơn ra tòa. Vậy là Sở Tư pháp đành tay sách luật, nách kẹp hồ sơ hầu kiện. Ngày 31/12/2002, TAND thành phố xử kiện với kết quả bác yêu cầu của bà Bưởi. Không từ bỏ ý định "đổi đời", bà kháng cáo.
Ông Hồng Văn Hải, Phó trưởng Phòng Hộ tịch, lý lịch tư pháp, quốc tịch, Sở Tư pháp TP HCM khẳng định: "Không hề có chuyện sở ép bà Bưởi. Chúng tôi chỉ làm đúng theo luật định. Chúng tôi không những tạo điều kiện tối đa cho người đủ điều kiện đổi tên họ mà còn khuyến khích những người có tên không đẹp đổi tên để tiện giao tiếp xã hội".
Mỗi ngày, Sở Tư pháp tiếp nhận khoảng 30 hồ sơ liên quan đến vấn đề thay đổi tên họ. Việc này Bộ luật Dân sự, Điều 29 quy định rõ: "Theo yêu cầu của người có họ tên mà việc sử dụng họ tên đó gây nhầm lẫn, ảnh hưởng đến tình cảm gia đình, danh dự, quyền, lợi ích hợp pháp của mình thì người đó có quyền yêu cầu cơ quan nhà nước có thẩm quyền công nhận việc thay đổi". Thỏa mãn các điều kiện đó, Sở sẽ lập hồ sơ gửi lên UBND thành phố duyệt.
Đối với trường hợp bà Bưởi, Sở Tư pháp cho rằng, tên của bà Bưởi hoàn toàn không gây nhầm lẫn (mọi giấy tờ đều ghi chính xác theo giấy khai sinh), không ảnh hưởng đến tình cảm gia đình (không trùng tên với người thân...), không ảnh hưởng đến danh dự (bà Bưởi có thể yêu cầu người khác gọi đúng tên mình nếu bị trêu ghẹo), không ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp (mọi hoạt động xã hội, quyền công dân đều được đảm bảo)... Với các lẽ trên, không có lý gì để bà phải thay đổi tên họ, kéo theo là thay đổi, xáo trộn hàng loạt giấy tờ, những tài liệu nhân thân liên quan - tất nhiên sẽ gây nhiều "phiền phức" cho chính quyền địa phương.
Ông Hải cho biết, hiện tại còn rất nhiều người mang tên xấu do ảnh hưởng của cách nghĩ ngày xưa - "đặt tên con xấu cho dễ nuôi". Dạng như Cóc, Trâu, Tuất, Hợi... rất nhiều, thậm chí có những tên chỗ đông người chẳng ai dám gọi ra như Cu, Bướm. Đối với những trường hợp này, người có tên không yêu cầu đổi thì Sở Tư pháp cũng động viên, tạo điều kiện cho họ đổi tên.
Bà Bưởi vẫn quyết tâm theo kiện, thậm chí đã thuê cả luật sư cho chắc. Còn Sở Tư pháp thì khuyên bà không nên tốn công sức, tiền bạc nếu không có thêm bằng chứng, lý lẽ gì mới cho cái tên mà bà cho là xấu.
Mạnh Tuấn