Báo cáo được thực hiện bởi hơn 60 nhà nghiên cứu đến từ hai quốc gia Việt Nam và Pháp trong bối cảnh Việt Nam là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất bởi biến đổi khí hậu.
PGS.TS Ngô Đức Thành, Đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội, nhà khoa học tham gia xây dựng báo cáo, cho biết, các nhà nghiên cứu của GEMMES sử dụng bộ dữ liệu mới nhất từ chương trình Nghiên cứu khí hậu thế giới để thiết lập mô hình khí hậu Việt Nam theo một số kịch bản chính sách khí hậu.
Các nhà khoa học đưa ra hai kịch bản khí hậu: phù hợp Thoả thuận Paris (RCP2.6) và kịch bản phát thải nhà kính tiếp tục cao (RCP8.5). Theo đó sự biến đổi khí hậu trong tương lai phụ thuộc vào nỗ lực chung của các quốc gia trong việc cắt giảm triệt để lượng phát thải khí nhà kính, phù hợp với Thoả thuận Paris.
Tại Việt Nam, nhiệt độ trung bình được dự tính tăng khoảng 1,13±0,87°C vào giữa thế kỷ 21 (so sánh với thời kỳ 1986 - 2005) theo kịch bản có sự cắt giảm mạnh khí nhà kính. Nếu lượng phát thải khí nhà kính tiếp tục cao (kịch bản RCP8.5), mức nhiệt tăng có thể đạt tới 1,9±0,81°C. Kết quả dự tính nhiệt độ vào cuối thế kỷ phụ thuộc mạnh vào các kịch bản khí nhà kính, với mức tăng được giới hạn ở 1,34±1,14°C theo kịch bản RCP2.6 nhưng có thể đạt tới 4,18±1,57°C theo kịch bản RCP8.5.
Theo các kịch bản khác nhau do Bộ Tài nguyên và Môi trường công bố, nhiệt độ trung bình năm ở Việt Nam vào cuối thế kỷ 21 sẽ tăng 1,5-4,2°C, lượng mưa trung bình năm tăng 10-40% và lượng mưa cực trị tăng 20-40% so với thời kỳ cơ sở (1980–1999 hoặc 1986–2005 tùy thuộc vào các kịch bản khí nhà kính được sử dụng).
PGS Thành nhận định, khi nhiệt độ trung bình tăng nhanh, hiện tượng thời tiết nắng nóng cực đoan sẽ xuất hiện. "Nếu trước đây 35 độ C được coi là một mức nhiệt độ cao, thì trong tương lai, nó sẽ trở thành mức bình thường với sự xuất hiện của các mức nhiệt mới cao hơn là 40 hoặc 45 độ C", anh cho hay. Điều này có thể dẫn đến những hậu quả nguy hiểm đối với cuộc sống và môi trường sống của con người nếu không tìm cách thích ứng đủ nhanh với những thay đổi của khí hậu.
Hồ Kênh Lấp (Bến Tre), trữ nước ngọt lớn nhất miền Tây bị khô nứt nẻ, người dân có thể đi bộ băng qua, tháng 4/2020. Ảnh:Hoàng Nam
Các nhà khoa học cảnh báo, mức nhiệt tăng cực đoan có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản lượng nông nghiệp, phá huỷ nhiều thành phố và làng mạc, khiến nhiều khu vực đứng trước nguy cơ phải hứng chịu thảm họa thiên nhiên ngày một tăng về cả số lượng và mức độ nghiêm trọng.
Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) là một ví dụ về sự tác động của biến đổi khí hậu và những thay đổi về môi trường do con người. Báo cáo chỉ ra ảnh hưởng biến đổi khí hậu có thể trở thành mối nguy lớn nhất trong nửa sau của thế kỷ này. ĐBSCL đang phải đối mặt với mức độ sụt lún đất cao, có nơi lên tới 5 cm/năm, chủ yếu do khai thác nước ngầm (hiện tại là ~ 2,5.106 m3/ngày, với mức tăng hàng năm là 4%/năm). Nếu tốc độ khai thác nước ngầm duy trì ở mức hiện tại, sự sụt lún tích lũy cùng với nước biển dâng có thể khiến phần lớn đồng bằng chìm xuống dưới mực nước biển vào cuối thế kỷ. "30% đồng bằng có thể sẽ nằm dưới mực nước biển khi nước biển dâng tương đối đạt mức 50 cm", báo cáo viết.
Tại hội thảo phân tích về báo cáo GEMMES hôm 9/3, các nhà khoa học cho rằng, biến đổi khí hậu trong tương lai phụ thuộc vào nỗ lực chung của các quốc gia trong việc cắt giảm triệt để lượng phát thải khí nhà kính, phù hợp với thoả thuận Paris.
Dự án GEMMES là dự án hợp tác giữa chính phủ Việt Nam và cơ quan phát triển Pháp AFD (Agence Française de Développement). Báo cáo dài 612 trang nghiên cứu về khí hậu được tiến hành từ năm 2018. Đây cũng là bản đánh giá chi tiết đo lường tác động kinh tế - xã hội do biến đổi khí hậu gây nên và đề xuất chiến lược thích ứng để giải quyết với những tác động đó tại Việt Nam. Báo cáo này trình bày tại Hội nghị COP26 vào năm 2021.
Chương trình nhằm hỗ trợ Việt Nam thực hiện thỏa thuận Paris và đóng vai trò như một công cụ để các nhà hoạch định chính sách xây dựng kế hoạch phát triển dài hạn thích ứng với các tác động của biến đổi khí hậu. Thông qua việc thành lập mạng lưới các nhà khoa học Pháp-Việt, GEMMES cũng giúp Việt Nam phát triển năng lực trong lĩnh vực nghiên cứu về biến đổi khí hậu.
Như Quỳnh