Hạn chế sự lây lan của nCoV, Thống đốc bang Virginia Ralph Northam ngày 23/3 đã ra lệnh đóng cửa những dịch vụ, cơ sở kinh doanh không thiết yếu, bao gồm cả phòng tập thể hình.
Không ủng hộ quyết định này, Merrill Hall, đồng chủ sở hữu của chuỗi phòng tập thể hình gồm 9 cơ sở tại bang Virginia, ngày 14/4 đã khởi kiện. Hall lập luận thống đốc không được hiến pháp trao quyền quyết định cơ sở kinh doanh nào là thiết yếu. Hall nói phòng gym của ông ta đang sắp phá sản nên kiện tụng là giải pháp bất đắc dĩ.
Đơn kiện của Merrill Hall chỉ là một trong số những tranh chấp pháp lý đã phát sinh trước bối cảnh gần như mọi bang ở Mỹ đều ra lệnh phong tỏa để hạn chế đi lại, tương tác xã hội trong Covid-19.
Các vụ kiện dạng này thường nhắm tới một số điều khoản cụ thể mà nguyên đơn cho là mơ hồ, không hợp lý, không công bằng. Những vụ kiện gần đây nhất thuờng cáo buộc chính phủ tiểu bang đã vi phạm nguyên tắc áp dụng pháp luật đúng quy trình và quyền được bình đẳng trước pháp luật.
Tương tự, Merrill Hall, ngày 16/4, một chủ cửa hiệu váy cưới tại thành phố Columbus, bang Ohio đã đâm đơn khởi kiện Sở Y tế bang vì cho rằng cơ quan này không có thẩm quyền xác định đâu là cơ sở kinh doanh không cần thiết để đóng cửa. Trong đơn kiện trước tòa liên bang, người này cho rằng cửa hiệu váy cưới có thể hoạt động mà vẫn đảm bảo giãn cách xã hội, đồng thời cũng có mức độ thiết yếu không kém cơ sở phân phối cần sa hoặc xổ số tiểu bang, vốn vẫn được mở cửa.
Bước đầu, thẩm phán tòa án sơ thẩm liên bang không đồng ý với yêu cầu tạm thời chặn lệnh của Sở Y tế bang Ohio trong lúc chờ kết quả xét xử vì có thể đem lại hậu quả "khôn lường". Một phiên điều trần khác sẽ được mở để xem xét yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn đầy đủ hơn.
Ở bang Michigan, nơi có khoảng 3.000 ca tử vong vì Covid-19, cao thứ ba tại Mỹ, Thống đốc bang Gretchen Whitmer đã ra lệnh hạn chế đi lại vào đầu tháng 4. Nhưng chèo thuyền kayak, chèo xuồng, và lái thuyền buồm là những hoạt động ngoài trời người dân được phép thực hiện. Tuy nhiên, việc chạy tàu thuyền có động cơ và mô tô nước bị hạn chế.
Một góc phố tại hạt Washtenaw, bang Michigan không có bóng người sau khuyến cáo người dân không nên ra đường để tránh lây nhiễm Covid-19, hôm 24/4. Ảnh: MLive.com.
Quy định cấm mô tô nước lập tức bị Câu lạc bộ Bảo tồn Liên hiệp Michigan - tổ chức bảo tồn có quy mô 40.000 thành viên, khởi kiện vì cho rằng không được dựa trên căn cứ đủ thuyết phục về sức khỏe công cộng. Theo đơn kiện, quy định cấm là sự hạn chế vô nghĩa với quyền tự do đi lại trên đường thủy.
Bên cạnh đó, lệnh hạn chế của Thống đốc bang Michigan cũng vấp phải sự phản đối của Hiệp hội Vườn ươm và Làm vườn khi cấm các hoạt động như thuê người cắt cỏ hoặc tỉa cây hàng rào. Hiệp hội này cho rằng việc cắt cỏ và rải phân bón chỉ cần một người làm nên ít có khả năng xảy ra tương tác giữa người với người hơn các hành động đang được phép khác.
Sau lời phản bác ban đầu với lập luận thống đốc được "trao thẩm quyền rộng để áp đặt các biện pháp khẩn cấp trong bối cảnh có đại dịch đe dọa xã hội", chính quyền bang Michigan đã nới lỏng một số điều khoản, trong đó bao gồm điều cấm với mô tô nước và hoạt động làm vườn vào ngày 24/4.
Hầu hết các đơn kiện đã được tự hủy bỏ sau quyết định ngày 24/4 của thống đốc bang Michigan. Dù vậy, luật sư cho hiệp hội cho biết vẫn có thể sẽ tiếp tục khởi kiện để đòi bồi thường.
Theo Michael Dorf, học giả về luật hiến pháp tại Đại học Cornell, chính quyền tiểu bang phải cho thấy có căn cứ hợp lý để đặt ra lệnh hạn chế cũng như mối liên hệ với sức khỏe cộng đồng. Nhưng Dorf cũng nhận xét đây là "tiêu chuẩn khá thấp" trong bối cảnh dịch bệnh gia tăng.
Tuy nhiên, ngày 21/4, Bộ trưởng Tư pháp William Barr lại cho biết lệnh phong tỏa của tiểu bang là "những hạn chế nặng nề lên tự do", vì thế sẽ xem xét kỹ lưỡng để yêu cầu thống đốc các bang điều chỉnh nếu thấy chúng đi quá xa.
Mục đích của lệnh phong tỏa là để hạn chế sự lây lan từ người nhiễm Covid-19, đặc biệt là trong lúc chưa có vắc-xin đặc trị. Theo nghiên cứu công bố ngày 2/4 của Imperial College London, các biện pháp như hạn chế đi lại được áp dụng tại nhiều quốc gia và có vẻ giúp làm giảm sự lây lan của Covid-19.
Ngày 12/4, Anthony Fauci, Giám đốc Viện Dị ứng và Bệnh Truyền nhiễm Quốc gia (Mỹ) và là một trong những thành viên đứng đầu Đội Phản ứng nhanh nCoV của Nhà Trắng, cũng nhận định việc giãn cách xã hội là cần thiết. Fauci thừa nhận từng khuyến nghị Tổng thống Trump thực hiện điều này từ tháng 2 nhưng bị từ chối trong gần một tháng.
Quốc Đạt (Theo Wall Street Journal, Holland Sentinel)