Vòm hạt nhân ở quần đảo Marshalls. Ảnh: Pina.
Tổng thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres bày tỏ lo ngại vòm bê tông được xây để chứa rác thải từ các vụ thử bom hạt nhân từ thế kỷ trước đang làm rò rỉ chất phóng xạ ra Thái Bình Dương. Trong buổi nói chuyện với các sinh viên ở Fiji, ông Guterres so sánh công trình trên đảo san hô vòng Enewetak thuộc quần đảo Marshall như một cỗ quan tài sau thời Chiến tranh Lạnh.
"Tất cả chúng ta đều biết Thái Bình Dương đang trở thành nạn nhân của quá khứ", ông Guterres nhấn mạnh khi nhắc tới các vụ nổ hạt nhân do Mỹ và Pháp tiến hành trong vùng.
Tại Marshalls, nhiều người dân đảo buộc phải sơ tán khỏi đất đai của tổ tiên và tái định cư. Hàng nghìn người tiếp xúc với bụi phóng xạ. Đảo quốc này là nơi tiến hành 67 vụ thử vũ khí hạt nhân từ năm 1946 đến năm 1958 ở đảo Bikini và Enewetak dưới sự quản lý của Mỹ. Các vụ thử nghiệm bao gồm bom nhiệt hạch Bravo năm 1954, quả bom mạnh nhất Mỹ từng kích nổ, lớn hơn khoảng 1.000 lần so với quả bom nguyên tử thả xuống Hiroshima.
Trong chuyến công du các nước ở Nam Thái Bình Dương để nâng cao nhận thức về vấn đề biến đổi khí hậu, ông Guterres kêu gọi người dân trong khu vực chung tay xử lý bụi phóng xạ từ hoạt động thử hạt nhân. "Hậu quả của những vụ thử này khá nghiêm trọng vì nó ảnh hưởng tới sức khỏe của người dân và khiến nguồn nước ở một số khu vực bị nhiễm độc. Tôi vừa gặp gỡ ông Hilda Heine, tổng thống quốc đảo Marshall, người quan ngại sâu sắc về rủi ro liên quan tới rò rỉ phóng xạ từ các 'quan tài' hạt nhân trong khu vực", ông Guterres chia sẻ.
Quan tài hạt nhân còn có tên gọi khác là Runit Dome, được xây vào cuối thập niên 1970 trên đảo Runit thuộc đảo san hô vòng Enewetak, dùng để tập kết rác thải từ các vụ thử hạt nhân. Đất và tro nhiễm phóng xạ sau vụ nổ được đổ xuống miệng hố thể tích 83.000 m3 và che lại bằng vòm bê tông dày 45 cm.
Tuy nhiên, công trình chỉ được xem như giải pháp tạm thời và đáy hố không được trát cẩn thận, dẫn tới lo ngại rác thải hạt nhân đang rò rỉ ra Thái Bình Dương. Nhiều vết nứt cũng xuất hiện trên lớp bê tông sau hàng thập kỷ và có thể vỡ ra bất cứ lúc nào nếu một cơn bão nhiệt đới mạnh tràn qua.
An Khang (Theo AFP)