Hanson, sống tại bang Oregon (Mỹ), mất nhiều năm phát triển bộ màu và những nét vẽ đặc trưng để làm nên phong cách tranh sơn dầu rực rỡ của bản thân. Tuy nhiên, công cụ AI Stable Diffusion có thể tái hiện phong cách của bà chỉ thông qua những mô tả văn bản đơn giản.
"Các bức tranh này thật sự giống tác phẩm do tôi tạo ra. Tôi sẽ treo chúng lên tường", bà nói sau khi xem những tác phẩm được Stable Diffusion tạo trong vài giây.
Bà chỉ là một trong nhiều họa sĩ chuyên nghiệp có tác phẩm được đưa vào bộ dữ liệu huấn luyện Stable Diffusion - AI tạo ảnh từ văn bản được công ty Stability AI tại Anh tung ra hồi tháng 8. Hàng loạt họa sĩ tỏ ra không hài lòng, thậm chí nổi giận khi biết tác phẩm của họ được sử dụng không xin phép hay trả tiền tác quyền.
Một bức ảnh tạo bởi Stable Diffusion phỏng theo phong cách của Hanson. Ảnh: CNN.
Công cụ tạo ảnh từ văn bản bằng AI đang ngày càng phổ biến và có khả năng xử lý mạnh mẽ hơn, thu hút lượng lớn tiền đầu tư. Stable Diffusion gọi được vốn hơn 100 triệu USD, trong khi Dall-E, một trong những AI tạo ảnh nổi tiếng nhất hiện nay, nhận được hơn một tỷ USD.
Những phần mềm này đủ sức tạo mọi loại hình ảnh chỉ bằng vài từ mô tả, học phong cách đặc trưng của nhiều họa sĩ, đến mức một số bức giống như chính họ sáng tác. Chỉ trong vài tháng, hàng triệu người đã dùng AI tạo ảnh bằng văn bản để dựng các bộ phim, làm bìa tạp chí, tranh minh họa. AI Midjourney còn giành giải trong cuộc triển lãm hội họa tại Hội chợ bang Colorado, khiến nhiều nghệ sĩ phản ứng.
Các họa sĩ như Hanson còn một mối lo khác. Đó là tác phẩm của họ đang được dùng để huấn luyện phần mềm máy tính và có thể giành giật chính công việc của họ trong tương lai. Bất kỳ ai tạo ảnh bằng Stable Diffusion hay Dall-E đều có thể bán sản phẩm, tùy thuộc vào điều kiện bản quyền của từng bức ảnh.
"Tôi không muốn liên quan gì đến những cỗ máy có thể làm công việc của mình mất giá", Daniel Danger, họa sĩ vẽ tranh minh họa, nói khi biết các tác phẩm của ông cũng được dùng để huấn luyện Stable Diffusion.
Khi nghệ thuật cũng là một nguồn dữ liệu
Các AI biến văn bản thành tranh ảnh không phải ma thuật. Để làm được điều đó, chúng phải được huấn luyện bởi lượng dữ liệu khổng lồ, gồm hàng tỷ bức ảnh lấy từ Internet và kết hợp với mô tả bằng văn bản.
Một số dịch vụ như Dall-E của OpenAI không tiết lộ bộ dữ liệu huấn luyện AI được họ sử dụng. Với Stable Diffusion, công ty Stability AI cho biết bộ dữ liệu cốt lõi được lấy từ hình ảnh và mô tả trong kho LAION-5B do tổ chức phi lợi nhuận LAION (Mạng lưới AI mở quy mô lớn) có trụ sở tại Đức xây dựng.
Sử dụng hình ảnh và nội dung từ Internet làm dữ liệu đào tạo AI không mới. Tuy nhiên, dữ liệu đào tạo ngày càng lớn hơn và cho phép tạo ra những hệ thống AI mạnh mẽ, dẫn đến những tác phẩm không khác gì tranh ảnh thật chỉ sau vài giây.
Nhà sáng lập và CEO Stability AI Emad Mostaque khẳng định hội họa chỉ là một phần rất nhỏ trong bộ dữ liệu LAION dùng cho Stable Diffusion. "Hội họa chiếm đưa đầy 0,1% bộ dữ liệu và chỉ được tạo ra khi người dùng yêu cầu", ông cho hay.
Những họa sĩ tức giận
Danger lo ngại AI vẽ tranh có thể đe dọa sinh kế của giới họa sĩ. "Tại sao phải trả 1.000 USD cho họa sĩ nếu có thể tạo 1.000 bức tranh miễn phí. Mọi người luôn tìm cách cắt giảm chi phí", ông nói.
Tara McPherson, họa sĩ tại Pittsburgh từng có tác phẩm xuất hiện trong phim Juno giành giải Oscar, sợ sẽ mất việc vì AI. Bà thấy thất vọng và bị lợi dụng khi nhiều bức tranh của mình bị đưa vào bộ dữ liệu của Stable Diffusion mà không xin phép.
Những lo ngại có cơ sở, nhưng chưa có biện pháp giải quyết rõ ràng. Ngay cả khi AI có thể tạo ảnh hưởng lớn, chúng không vi phạm bản quyền nghệ thuật, theo giáo sư luật Zahr Said ở Đại học Washington.
"Rất khó xin cấp phép cho từng bức ảnh trong bộ dữ liệu huấn luyện trước khi sử dụng chúng. Mọi người có thể cảm thấy đồng cảm với giới nghệ sĩ và muốn hỗ trợ họ, nhưng phải xin phép từng bức ảnh đồng nghĩa đặt dấu chấm hết cho công nghệ học máy", bà Said nói.
McPherson và Danger từng nghĩ đến giải pháp in chữ ký lên tranh trước khi đăng lên mạng, nhưng bỏ ý định vì cho rằng dấu in sẽ làm hỏng giá trị nghệ thuật và niềm vui của người xem tranh. Danger muốn xóa tác phẩm của mình khỏi bộ dữ liệu huấn luyện AI, nhưng điều đó cũng không ngăn được Stable Diffusion tạo ra những bức tranh theo phong cách của ông.
Christoph Schuhmann, một trong những người sáng lập LAION, cho rằng rút tác phẩm khỏi bộ dữ liệu chỉ phát huy tác dụng nếu toàn bộ các thành phần của mô hình AI tuân thủ quyết định đó. "Các tiếp cận đơn phương với kiểm soát cấp phép sẽ không đủ với thế giới AI, chúng ta cần hệ thống liên ngành công nghiệp để làm điều đó", ông nói.
Điệp Anh (theo CNN)