Simon Zhelyazkov, khách Bulgaria, tới Hội An trong năm 2023 và dịp Tết năm 2024, nói thành phố đẹp nhưng lúc nào cũng đông đúc. Xe khách liên tục chở các đoàn du lịch đổ vào khu phố cổ khiến anh thấy khó chịu. Đặc biệt, vào buổi tối khi đèn lồng được thắp sáng, Hội An dường như "quá nhỏ bé trước lượng khách khổng lồ".
"Hội An có lẽ là ví dụ điển hình của quá tải du lịch", Simon nói, chia sẻ thêm đi bộ ở trong các con phố nhỏ cũng khó khăn vì người chen chúc.
Hội An có diện tích đất liền 44 km 2, dân số hơn 100.000 người. Với mật độ dân số cao gấp 4,9 lần cả nước và gấp khoảng 40 lần so mật độ chuẩn thế giới (1.582 người/km2), thành phố còn đón 4,4 triệu lượt khách năm 2024. Bình quân mỗi ngày Hội An đón khoảng 2.000-5.000 lượt khách, cuối tuần gần 10.000 lượt.
Huỳnh Anh Trung, hướng dẫn viên của Du lịch Việt, chia sẻ từng nghe nhiều khách than phiền về vấn đề đông đúc ở Hội An. Anh nghĩ đây là điều khó tránh khi mọi du khách đều muốn đổ về những điểm tham quan chính như Chùa Cầu, đường Trần Phú hay đường Nguyễn Thị Minh Khai, bất chấp những nỗ lực giãn khách sang những khu phố khác của chính quyền. Ngoài ra, nhiều khách trong đoàn còn khó chịu khi bị người bán hàng rong đi theo, liên tục chào mời mua hàng.
Đây cũng là trải nghiệm của Simon tại Hội An. Bên tai anh lúc nào cũng văng vẳng tiếng chào hàng "mua đi, mua đi". Du khách Bulgaria cho rằng lượng khách quá đông còn ảnh hưởng tới cuộc sống của người dân địa phương.
Jo Davis, sống tại TP HCM, cho biết người bán hàng từng liên tục dúi vài món đồ vào tay con trai cô rồi "đòi tiền". Con của Jo đã phải cho tay vào túi quần để tránh né.
Người bán hàng rong chào hàng cho khách ở Hội An vào tháng 2. Ảnh: Đắc Thành
Năm 2023, Hội An đã triển khai thu phí tham quan với khách du lịch và một trong những lý do được đưa ra là "quá nhiều khách đến sau dịch, mỗi ngày tới 15.000 lượt". Thành phố đang đầu tư bãi xe vùng ven trên đường Võ Chí Công, phường Thanh Hà, để từ đây du khách được đưa vào phố cổ bằng xe điện, góp phần điều tiết lượng khách vào phố cổ, giảm ùn tắc và quá tải. Ngoài ra, Hội An cũng đang đẩy mạnh phát triển các khu vui chơi giải trí và khu đô thị kinh tế đêm ngoài phố cổ để phân tán du khách.
Về vấn đề hàng rong, chèo kéo khách, ông Nguyễn Thanh Hồng, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Quảng Nam, cho biết đã có nhiều văn bản đề nghị UBND TP Hội An kiểm tra, chấn chỉnh tình trạng này, đồng thời giao Thanh tra Sở tổ chức thanh tra, xử lý các vi phạm. Theo ông, thành phố tích cực triển khai nhưng chưa triệt để, khiến tình trạng này vẫn tồn tại.
Chủ tịch thành phố Hội An, ông Nguyễn Văn Sơn, nói vấn đề cần được nhìn nhận từ hai mặt. Từ lâu hàng rong đã là một phần của văn hóa Hội An. Chính quyền từng đề xuất phương án bố trí hàng rong trong phố cổ nhưng gặp khó khăn về quản lý.
Du khách tham quan trong một hẻm ở Hội An. Ảnh: Đắc Thành
Hiện nay, thành phố chưa có quy định cụ thể về việc xử lý hàng rong đeo bám du khách hay tình trạng "cò mồi" chèo kéo khách thuê phòng, ăn uống, mua sắm trong phố cổ. Thành phố đang nghiên cứu ứng dụng công nghệ để giúp du khách dễ dàng tìm thấy địa điểm mua sắm, lưu trú hợp lý, hạn chế sự xuất hiện của cò mồi. Đồng thời, Hội An cũng đang triển khai quy hoạch khu vực buôn bán riêng để bố trí hàng rong vào hoạt động có kiểm soát; xử lý những trường hợp gây ảnh hưởng tiêu cực đến du khách.
"Chúng tôi sẽ kiên quyết hơn, nâng cao trách nhiệm thực thi của chính quyền, đặc biệt tại các phường Minh An, Cẩm Phô", ông Sơn nói.
CEO Nguyễn Đức Hạnh của All Asia Vacation (AAV), đơn vị chuyên làm tour cho giới siêu giàu tới Việt Nam, cho rằng "Hội An đang chịu áp lực lớn từ bùng nổ du lịch đại trà". Lượng khách lớn gây ảnh hưởng đến tài nguyên thiên nhiên và di sản lịch sử, làm giảm giá trị kinh tế thực sự mang lại cho cộng đồng địa phương.
Theo ông Hạnh, nhiều khách cao cấp muốn tham quan vùng lõi của phố cổ nhưng thường phải chọn khung giờ tránh đông vì "không tỷ phú, triệu phú nào muốn chen chúc giữa 10.000 người".
Ngoài khu vực trung tâm, tình trạng quá tải còn xảy ra ở rừng dừa Cẩm Thanh và làng rau Trà Quế, nơi các trải nghiệm du lịch ngày càng bị thương mại hóa, mất đi tính chân thực. Dịch vụ thuyền thúng tại rừng dừa không còn giữ được nét yên bình vốn có, thay vào đó là những màn trình diễn gây phản cảm.
Để giải quyết tình trạng quá tải du lịch và hướng đến phát triển bền vững, đại diện AAV đề xuất Hội An cần định hướng lại chiến lược, tập trung vào phân khúc du lịch cao cấp nhằm đảm bảo chất lượng trải nghiệm, bảo tồn di sản và mang lại giá trị thực sự cho cộng đồng. Hội An nên thu hút nhóm khách có mức chi tiêu cao, tôn trọng văn hóa, mong muốn những trải nghiệm độc quyền. Việc xây dựng sản phẩm du lịch cao cấp giúp nâng tầm điểm đến, tránh tình trạng quá tải và thương mại hóa quá mức.
Ngoài ra, thành phố cũng cần phân bổ hợp lý tài nguyên, giảm áp lực lên phố cổ bằng cách mở rộng trải nghiệm ra vùng ven. Các trung tâm mua sắm, làng nghề, điểm tham quan mới cần được khai thác để phân tán lượng khách, hạn chế tập trung vào rừng dừa Cẩm Thanh hay làng rau Trà Quế. Dịch vụ du lịch cần tái thiết kế theo hướng bền vững, giữ nguyên giá trị thiên nhiên và di sản.
"Hội An không thể chỉ là điểm đến hút khách mà phải trở thành biểu tượng văn hóa", ông Hạnh nói.
Với Simon, du khách Bulgaria vẫn gợi ý du khách chưa đến Hội An nên tới thử một lần để trải nghiệm cảnh đẹp, văn hóa đặc sắc của thành phố. Anh nhấn mạnh Hội An là thành phố được bảo tồn tốt nhất ở Việt Nam trong số những nơi đã đi qua.
Nhưng "điểm đến quyến rũ này đang bị mất chất vì sự nổi tiếng", anh nói, gợi ý du khách nên chọn nơi lưu trú xa trung tâm và đến Hội An vào sáng sớm khi những đoàn xe du lịch chưa đổ bộ.
Đắc Thành - Tú Nguyễn