Những người thành công trên thị trường chứng khoán chưa hẳn phải thông minh nhất, đôi khi người có chỉ số IQ cao mới là đối tượng gặp thua lỗ liên miên. Nhà đầu tư nổi tiếng Warren Buffett từng nói rằng: "Đầu tư không phải trò chơi mà một người với chỉ số IQ 160 thắng một người có chỉ số IQ 130". Đó là câu nói rất thẳng thắn, thực tế đã chứng minh sự đúng đắn của nó khi việc đầu tư thành công không dựa vào chỉ số IQ của người tham gia đầu tư chứng khoán.
Ví dụ điển hình nhất là trường hợp nhà toán học, vật lý học lỗi lạc Issac Newton
|
Ông Lê Đức Khánh |
Ngài Isaac Newton thông minh và đáng kính đã quyết định bán những cổ phiếu South Sea Bubble vào thời điểm tháng 4 và được lời gấp đôi. Nhưng sau đó ông lại mắc sai lầm bỏ vốn mua lại những cổ phiếu đó khi chúng đang ở mức giá ở vùng đỉnh để rồi chịu thua lỗ nặng khoảng 20.000 bảng. Và kể từ ngày đó ông cấm bất kỳ ai nói từ "South Sea Bubble" trước mặt mình.
Đó là những câu chuyện của quá khứ, hiện tại, với kinh nghiệm thực tế, tôi nghĩ thị trường chứng khoán là tổng hòa của 70% tâm lý và 30% về tài chính. Có thể thấy, việc kiểm soát sự sợ hãi, giữ cái "đầu lạnh" trước những biến động ngắn hạn của cổ phiếu qua từng phiên và khả năng dự báo xu hướng ngắn hạn của thị trường quan trọng thế nào.
Thị trường chứng khoán phản ánh rõ nét tâm lý đám đông khi mọi người đổ xô mua các cổ phiếu đang có diễn biến giá tốt. Ngay cả những người kém thông minh nhất cũng nghĩ đến việc chạy theo điều mà đám đông đang làm, là mua đuổi giá cổ phiếu.
Nhiều con số thống kê chứng minh rằng chính các chuyên gia phân tích tài chính nhiều kinh nghiệm đôi khi lại là những người không thu được nhiều kết quả tốt trong quá trình đầu tư. Bởi họ có lúc quá thận trọng trong việc phân tích, hoặc dự báo xu hướng cũng như không dám mạo hiểm với những cơ hội vàng ở các cổ phiếu tăng trưởng.
Chính việc sở hữu cổ phiếu lâu dài, không giao dịch nhiều, ít chú ý đến bảng giá điện tử lại giúp nhà đầu tư thu được những khoản lợi nhuận lớn. Người có chỉ số IQ cao thông thường có xu hướng nhảy nhanh từ mã này sang mã khác với quan điểm ngắn hạn và lợi nhuận nhỏ, trong khi những “tay chơi” cổ phiếu suy nghĩ bảo thủ, ít giao dịch liên tục lại là những người có thể kiếm bộn tiền.
Thực tế diễn ra trên thị trường chứng khoán Việt Nam cũng có những ví dụ rất xác đáng. Chính những người đưa ra quyết định đầu tư vào cổ phiếu VNM hoặc MSN trong năm 2009 đến nay đều có lợi nhuận đến hơn 300%. Như vậy, do đâu người ta đầu tư vào các cổ phiếu này đều có lợi nhuận đáng kinh ngạc, chiến lược mua cổ phiếu tốt và nằm im không nhấp nhỏm lại tạo ra những kết quả rất ấn tượng.
Quả thật thành quả này không chỉ dựa vào việc phân tích, lựa chọn đúng đắn cổ phiếu tốt cũng như sự thông minh của nhà đầu tư, nó còn thể hiện thái độ kiên định, tâm lý vững vàng và sự kiên nhẫn tuyệt vời. Tâm lý đám đông đa số sợ các cổ phiếu mệnh giá cao và lại tham lam mua vào các mã mệnh giá thấp.
Nhiều chuyên gia về tài chính cũng như các nhà đầu tư chuyên nghiệp cũng hay mắc phải sai lầm này. Cổ phiếu tốt thường có giá trị và ít khi bị thị trường định giá thấp. Trong khi đó, cổ phiếu giá trị thấp khiến nhà đầu tư không muốn nắm giữ, dẫn đến giá ngày một rẻ.
Tôi cho rằng, việc đầu tư thành công hay không thì chỉ riêng IQ cao quyết định vẫn chưa đủ, nó còn đòi hỏi sự kiên nhẫn với cổ phiếu mình lựa chọn cũng như là tuân thủ kỷ luật trong đầu tư chứng khoán.
TS Lê Đức Khánh
Giám đốc Chiến lược đầu tư, Công ty cổ phần Chứng khoán Maritime Bank