"Huấn luyện" Wolfram Alpha

Hãy hình dung, bạn có thể biết được thời tiết vào ngày mà bạn cất tiếng khóc chào đời, hay những thông tin liên quan đến một vị danh nhân hay ca sĩ nổi tiếng nào đó?

Bất kể đã từng nghe qua cái tên Wolfram Alpha hay là lần đầu tiên sử dụng, với những thủ thuật được trình bày dưới đây, công cụ tìm kiếm trực tuyến "bậc trung" này sẽ giúp bạn khám phá nhiều điều thú vị mới.

Hãy hình dung, bạn có thể biết được thời tiết vào ngày mà bạn cất tiếng khóc chào đời, hay những thông tin liên quan đến một vị danh nhân hay ca sĩ nổi tiếng nào đó? Với Wolfram Alpha (www.wolframalpha.com), mọi thứ đều được làm sáng tỏ. Ví dụ, bạn chỉ cần điền vào thời gian và địa điểm nơi mình được sinh ra, ngay lập tức công cụ "tính toán kiến thức" này sẽ thu gom và cung cấp mọi thông tin cần thiết. Tuy nhiên, sức mạnh của Wolfram Alpha thực chất đến từ khả năng so sánh mọi loại dữ liệu có trên các máy chủ của chính dịch vụ này.

Thay vì phải "lê la" trên các website, thay vào đó Wolfram Alpha khai thác nội dung đầu vào (nói cụ thể là yêu cầu tìm kiếm) và xem xét kỹ dữ liệu, áp dụng cả phương pháp thủ công lẫn phương pháp tự động. Công cụ thực hiện các phép so sánh, giấu đi các nguồn dữ liệu, tạo bảng và đồ thị để thông báo những điểm giống nhau và khác nhau của dữ liệu, từ đó giúp bạn rút ra kết luận từ những thông tin chi tiết có liên quan.

Khác với nhiều công cụ tìm kiếm khác, bạn phải suy nghĩ khác đi để bắt đầu khai thác những tính năng của Wolfram Alpha. Sau đây là vài thủ thuật để bạn bắt đầu với công cụ so sánh độc đáo này.

Bắt đầu với truy vấn ngắn

Mặc dù đã được phát triển trong 5 năm nhưng Wolfram Alpha cũng thường không hiểu các câu truy vấn của người dùng. Nếu gặp trục trặc với chuỗi tìm kiếm, bạn hãy bắt đầu với chuỗi truy vấn ngắn gọn hơn.

Ví dụ, thử tìm kiếm đối với một địa điểm như “California”. Sau đó, bạn có thể thấy cách thức mà công cụ này linh động tổng hợp thông tin có được với ngày tháng hiện tại khi cho biết California gia nhập liên bang vào ngày 9 tháng 9 năm 1850, đúng 158 năm trước (tính đến tháng 6 năm 2009).

Hình 1: Tìm kiếm dựa trên khóa truy vấn đơn giản, như tên bang/thành phố đang sinh sống, sẽ cung cấp những thông tin hữu ích và thường liên quan đến ngày hiện tại.

Tiếp theo, bạn chọn một câu truy vấn khác mà từ đó sẽ tổng hợp hay so sánh với những kết quả tìm kiếm khác. Bạn thử với câu truy vấn vừa đủ đơn giản như “California income”. Mỗi kết quả hiển thị đi kèm một cửa sổ dạng pop-up để cho biết nguồn trích dẫn thông tin đó - hữu ích khi bạn muốn tham khảo thông tin gốc.

Tiếp đến, bạn thử một truy vấn khác để tạo ra kết quả tìm kiếm có sự tổng hợp và so sánh với nhau, như “California New York income” chẳng hạn. Website sẽ hiển thị một bảng thông tin đơn giản để so sánh thu nhập giữa 2 bang. Đến đây, bạn đã thấy được tiềm năng của Wolfram Alpha chưa?

Dẫu thế, website này còn khá trẻ và do đó chỉ có kinh nghiệm trong vài lĩnh vực nhất định. Vì vậy, một truy vấn như “San Francisco income” có thể không tồn tại câu trả lời bởi chủ đề này không có thông tin trong cơ sở dữ liệu. Bạn có thể tham khảo các chủ đề tìm kiếm mẫu tại địa chỉ www.wolframalpha.com/examples.

Wolfram Alpha có hiểu bạn không?

Sau khi đã nhập vào một câu truy vấn, Wolfram Alpha sẽ phản hồi cho bạn biết khả năng lĩnh hội của nó. Nếu nhập vào vài truy vấn tương tự, như tên công ty, dòng "phiên dịch" đầu vào sẽ hiển thị tất cả. Nếu bạn sửa đổi một tìm kiếm, như trong “1984 Apple IBM”, sự phiên dịch này sẽ hiểu rằng bạn cần thông tin giá cổ phiếu đóng cửa trong cả năm cho cả 2 công ty trên. Nếu chỉ cần biết của một ngày, bạn sửa lại truy vấn của mình, như “January 24 1984 Apple IBM”.

Khai thác khả năng nhận biết vị trí

Wolfram Alpha sẵn sàng biết trước vài thông tin về bạn trước khi "xắn tay" tìm kiếm điều mà bạn yêu cầu, thậm chí trước khi bạn điền vào từ khoá truy vấn. Bằng cách sử dụng các chi tiết có trong địa chỉ IP của bạn, Wolfram Alpha dự đoán vị trí hiện tại của bạn, từ đó cung cấp những kết quả linh hoạt với ngữ cảnh [địa điểm] của bạn.

Ví dụ, bạn đang ở Austin, Minnesota và tìm kiếm thông tin về thành phố đó; công cụ sẽ cung cấp đúng thông tin thay vì đưa ra các dữ liệu liên quan đến Austin, Texas. Tuy nhiên, các trình đơn dạng pop-up cho phép bạn hiệu chỉnh công cụ tìm kiếm trong trường hợp bạn muốn đổi sang thành phố khác – hoặc nếu bạn muốn xem các kết quả tìm kiếm bắt đầu bằng từ “Austin” (tuy nhiên, có trường hợp, bạn sẽ nhận được kết quả là thông tin về một cậu bé trai 15 tuổi tên Austin).

Hình 2: Bạn có thể so sánh giá cổ phiếu của 2 công ty tại một ngày hay trong suốt năm vừa qua.

Ngoài ra, vị trí của bạn cũng đóng một vai trò quan trọng trong các tìm kiếm khác. Ví dụ, nếu bạn nhập vào từ khóa “7-4-2009” khi đang dùng một máy tính có địa chỉ IP xuất phát từ Mỹ, công cụ này sẽ xem số 7 đầu tiên như là tháng bảy. Còn khi ở châu Âu, Wolfram Alpha sẽ xử lý số 4 thành tháng tư.

Kết hợp số liệu thực tế

Không những cung cấp thông tin theo đúng truy vấn, Wolfram Alpha còn cung cấp các chủ đề liên quan đến số liệu thực tế như dân số thành phố cũng như lượng người truy xuất website - tất cả được Wolfram Alpha tính toán thực tế. Tuy nhiên, bạn phải theo dõi thanh sidebar bên phải của các liên kết bên ngoài; để hiểu rõ hơn, bạn có thể đổi sang Wikipedia và các nguồn thông tin khác.

Hình 3: Để sử dụng dữ liệu của website trong Excel, trước tiên bạn chép phần
nội dung thuần văn bản.

Xuất kết quả sang Excel

Các kết quả của Wolfram Alpha thể hiện sự ấn tượng trên trình duyệt web, tuy nhiên không dễ chuyển đổi chúng thành bảng tính Excel hoặc nội dung dạng cơ sở dữ liệu. Công cụ trích xuất (export) nội dung sang tập tin Live Mathematica hoặc một tập tin PDF (bạn nhấn chuột lên liên kết tải về ở góc dưới bên trái của các kết quả để có được tập tin).

Thậm chí khi kết quả văn bản được cung cấp dưới dạng hình ảnh, bạn vẫn không thể sao chép dữ liệu dạng khối hay ô (cell) và dán chúng vào Excel. Bạn có thể tạm chuyển đổi các hình ảnh này thành văn bản; nhưng nếu làm như vậy, chúng sẽ mất đi định dạng khối. Tuy nhiên, bạn vẫn có cách thực hiện, hãy tham khảo hướng dẫn bên dưới.

Đầu tiên, bạn dán văn bản vào Word. Dùng tính năng "Find and Replace" để biến các ký tự | thành ký tự khoảng cách (tab): Nhấn nút Replace ở góc trên bên phải, rồi nhập ký tự | vào vùng tìm kiếm, tiếp đến nhập ký tự ^t vào vùng thay thế. Nhấn chọn Replace All.

Hình 4: Dán văn bản chưa được định dạng vào Word và thay thế ký tự | bằng ký tự ^t
(mã của ký tự tab).

Chép đoạn văn bản này lần nữa và dán vào Excel. Phần văn bản này sẽ tự động phân bố vào các cell. Nếu đang dùng một tiện ích bảng tính hay hệ cơ sở dữ liệu không có tính năng này, bạn hãy đồng bộ một tập tin văn bản đã được đổi tab; hầu như tất cả ứng dụng cơ sở dữ liệu đều có khả năng nhận biết các mã ngắt quãng tab.

Hình 5: Cuối cùng, chép văn bản và dán vào Excel.

Theo Wolfram Alpha, phiên bản có trả tiền Professional (dự kiến phát hành trong vài tháng tới) sẽ có tính năng xuất dữ liệu trực tiếp sang Excel.

Bổ sung công thức toán

Vì được xây dựng trên nền tảng Mathematica (find.pcworld.com/63284), một công cụ tính toán khác, nên Wolfram Alpha cũng là trợ thủ toán học xuất sắc. Công cụ hiểu nhiều công thức, phương trình và thuật ngữ hóa học, vật lý và nhiều bộ môn khoa học khác. Bạn thử nhập vào các giá trị như "1, 1, 2, 3, 5, 8, 13 ..." (với khoảng cách và dấu chấm lửng như trên), công cụ sẽ vẽ đồ thị đi qua các điểm này và đề xuất công thức/phương trình gốc cho loạt giá trị kể trên.

So sánh kết quả y khoa

Với việc sử dụng các dữ liệu y khoa và kinh tế xã hội, Wolfram Alpha cũng có thể cung cấp các thông tin hữu ích liên quan đến y tế. Giả sử, bạn vừa trải qua một cuộc kiểm tra cholesterol tuy nhiên không biết những con số kết quả có ý nghĩa gì. Với Wolfram Alpha, bạn có thể sử dụng câu truy vấn như "cholesterol 153". Tuy nhiên, bạn không nhận được kết quả và đây là bằng chứng cho thấy sự hạn chế của công cụ này. Để có được kết quả một cách chính xác, bạn cần bổ sung từ khóa về giới tính và độ tuổi.

Tính năng lượng dinh dưỡng

Cơ sở dữ liệu của Wolfram Alpha cũng lưu thông tin chi tiết về các loại thức ăn. Bạn hãy thử tìm kiếm với từ khóa "banana" để biết được năng lượng mà một quả chuối mang lại. Ngoài ra, bạn cũng có thể dùng từ khóa "2 bananas and. 5 Snickers bar" để biết được năng lượng mà 2 món này mang lại. Lưu ý, từ "and" trong câu truy vấn kể trên là rất quan trọng; nếu không có từ này, công cụ sẽ hiểu rằng bạn muốn thực hiện một phép so sánh chứ không phải tính tổng.

Hình 6: Bạn cần biết năng lượng có trong bánh snack hay chuối.
Hãy dùng Wolfram Alpha.

Thăm dò, thực nghiệm

Cơ sở dữ liệu của Wolfram Alpha còn có nhiều chủ đề khác như thiên văn học, lý thuyết màu sắc, âm nhạc... Chỉ cần bắt đầu chơi với các tìm kiếm trong lĩnh vực mà mình thích thú là bạn có thể thâm nhập sâu hơn vào bên trong công cụ.

Bùi Xuân Toại
PC World Mỹ 9/2009