Lầu Năm Góc hôm 19/10 thông báo tàu khu trục nước này ở Biển Đỏ đã bắn hạ ba tên lửa cùng các phương tiện bay không người lái (UAV) phóng từ Yemen nhằm vào Israel. Ngày 31/10, Lực lượng phòng vệ Israel (IDF) tuyên bố đánh chặn thành công một tên lửa đất đối đất bay từ khu vực Biển Đỏ nhằm vào thành phố Eliat ở miền nam nước này.
Tất cả đều là đòn tấn công của nhóm vũ trang Hồi giáo Houthi. Nhóm này sau đó cảnh báo sẽ tiếp tục các cuộc tấn công cho đến khi Israel "ngừng gây hấn" tại Dải Gaza.
Houthi hồi đầu tuần lại tuyên bố tập kích UAV khiến loạt căn cứ quân sự, sân bay Israel tê liệt, song không đưa ra bằng chứng. Gần đây nhất, nhóm bắn hạ UAV MQ-9 của Mỹ hoạt động ngoài khơi Yemen, cáo buộc nó làm nhiệm vụ do thám và hỗ trợ Israel.
Các tay súng Houthi diễu hành trên đường phố thủ đô Sanaa, Yemen, hôm 15/10. Ảnh: AFP
Houthi là nhóm vũ trang Hồi giáo dòng Shiite nổi lên ở Yemen vào những năm 2000 nhằm đối đầu với Tổng thống Ali Abdullah Saleh, người đã điều hành đất nước từ năm 1990 cho đến khi ông từ chức vào năm 2012. Họ cáo buộc ông Saleh tham nhũng và cho rằng ông thân Arab Saudi và Mỹ.
Houthi thu hút người ủng hộ ở Yemen bằng cách miêu tả họ là những người đấu tranh để phát triển kinh tế, chấm dứt tình trạng người Hồi giáo dòng Shiite bị gạt ra ngoài lề chính trị.
Nhóm này đã kiểm soát thủ đô Sanaa của Yemen từ năm 2014, châm ngòi cho cuộc nội chiến kéo dài tới tận ngày nay.
Liên minh do Arab Saudi hậu thuẫn đã tham gia cuộc chiến vào năm 2015, đưa các quốc gia vùng Vịnh khác vào mặt trận đối đầu với Houthi, lực lượng hiện kiểm soát phần lớn phía tây Yemen và các trung tâm dân cư lớn tại đây.
Giao tranh đã khiến hàng trăm nghìn người thiệt mạng và gây ra một thảm kịch nhân đạo mà Liên Hợp Quốc gọi là "cuộc khủng hoảng tồi tệ nhất thế giới" năm 2021.
Khu vực Houthi kiểm soát ở Yemen. Đồ họa: DW
Houthi đã tấn công Arab Saudi và Các tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE) trong nhiều năm qua, nhắm đến cả cơ sở hạ tầng dầu mỏ và các khu dân sự. Tuy nhiên, các cuộc tập kích nhằm vào Israel đánh dấu lần đầu tiên họ tấn công một quốc gia không liên quan đến cuộc nội chiến ở Yemen. Yemen nằm cách Israel khoảng 2.000 km, được ngăn cách bởi Arab Saudi.
Một phần nguyên nhân có thể được giải thích qua câu khẩu hiệu in trên lá cờ của nhóm này: "Thánh Allah vĩ đại, cái chết cho nước Mỹ, cái chết cho Israel, lời nguyền rủa đối với người Do Thái, chiến thắng cho người Hồi giáo".
Giống như lực lượng Hamas ở Gaza hay Hezbollah ở Lebanon, Houthi cũng được Iran hậu thuẫn. Họ là những người Hồi giáo Shiite, song thuộc nhánh thiểu số Zaydi, vốn có một số niềm tin và giáo lý khác biệt so với dòng Shiite chính thống.
Dù vậy, theo tiến sĩ Brandon Friedman từ Trung tâm Nghiên cứu Trung Đông Moshe Dayan thuộc Đại học Tel Aviv ở Israel, cả Iran và Houthi đều có những mục tiêu chung.
"Iran đã giúp đỡ Houthi trong cuộc chiến chống lại Arab Saudi và cuộc nội chiến ở Yemen. Một phần hệ tư tưởng Houthi là chủ nghĩa bài Do Thái, chống Israel, và đây chính là thế giới quan mà họ chia sẻ với Iran", Friedman nói. "Phản đối người Israel hiện diện trong khu vực đã trở thành một phần trong hệ tư tưởng phục hưng của người Shiite".
Nhưng ý thức hệ không phải yếu tố duy nhất kết nối Iran và Houthi.
"Iran đã huấn luyện, cung cấp cho Houthi trang thiết bị, hậu cần và tiền tài trợ, nên ở một mức độ nào đó, nếu Iran cảm thấy Houthi nên tham gia vào cuộc chiến Hamas - Israel, tôi chắc chắn họ sẽ truyền tải thông điệp này tới Houthi. Điều đó cũng phù hợp với hệ tư tưởng của nhóm", Friedman nhận xét.
Nhưng Friedman phản đối việc gán cho Houthi cái mác "lực lượng ủy nhiệm" của Iran, giống như Hezbollah.
"Tôi nghĩ 'đối tác' là cách mô tả chính xác hơn", ông nói. "Không phải tự nhiên mà Houthi xuất hiện. Tư tưởng chống chủ nghĩa phục quốc Do Thái, chống Israel, bài Do Thái gay gắt của Houthi đã phần nào lý giải việc họ nhắm mục tiêu vào Israel".
Ilan Zalayat, nhà nghiên cứu tại Chương trình các Quốc gia vùng Vịnh thuộc Viện Nghiên cứu An ninh Quốc gia, trụ sở tại Tel Aviv, cho biết một trong những chiến lược tấn công được Houthi áp dụng nhiều nhất là UAV.
"Houthi chuyên triển khai các nhóm UAV lớn, rất khó đánh chặn. Chúng lao vào mục tiêu và phát nổ, giống những gì đang diễn ra ở Ukraine", ông nói. "Cách làm này rất hiệu quả đối với cơ sở hạ tầng. Chúng thường được dùng để tấn công những cơ sở dầu mỏ ở Arab Saudi cũng như các mục tiêu dân sự. Chúng có phạm vi hoạt động tương đối lớn".
"Houthi đã tấn công các mục tiêu ở Arab Saudi suốt nhiều năm", Friedman cho hay. "Họ thậm chí còn tấn công được Jeddah và Riyadh, cách Yemen khoảng 1.000 km. Năm qua, Abu Dhabi, thủ đô UAE, cũng bị Houthi nhắm đến, trong khi nó nằm bên kia Vùng Vịnh. Vậy nên, Houthi rõ ràng có khả năng tấn công các mục tiêu dân sự cách nơi họ hoạt động rất xa".
Vị trí eo biển Bab el-Mandeb. Đồ họa: cimsec
Houthi có thể dễ dàng tiếp cận một địa điểm chiến lược là eo biển Bab el-Mandeb nối Ấn Độ Dương với Biển Đỏ và kênh đào Suez.
"Điều khiến tôi lo ngại trong tương lai là Houthi có thể bắt đầu nhắm mục tiêu vào hoạt động vận chuyển hàng hải qua Bab el-Mandeb và đây là điểm dễ bị tổn thương, không chỉ đối với Israel mà còn đối với các nước khác", Friedman từ Trung tâm Moshe Dayan nhận định. "Chúng ta chưa thấy điều đó, nhưng đây là mối rủi ro tiềm ẩn dẫn đến leo thang cần được theo dõi. Điều quan trọng cần ghi nhớ là Houthi ở rất xa Israel nhưng họ ở gần các tuyến đường vận tải hơn".
Theo Zalayat, một cuộc tấn công như vậy sẽ có tác động tiêu cực đến toàn bộ nền kinh tế toàn cầu. "Họ có thể nhắm mục tiêu bằng UAV vào các tàu chở hàng và tàu buôn trên Biển Đỏ, dù là tàu Israel hay tàu Mỹ".
"Đây là mối đe dọa chúng ta cần đặc biệt chú ý", ông nói thêm.
Mỹ từng liệt Houthi vào danh sách các tổ chức khủng bố, tuy nhiên chính quyền Tổng thống Joe Biden năm 2021 đưa nhóm khỏi danh sách như một cử chỉ thiện chí nhằm kêu gọi Houthi giảm bớt thù địch, tham gia đàm phán và cải thiện tình hình nội chiến ở Yemen.
Giới quan sát đánh giá việc Houthi tham gia vào cuộc khủng hoảng đang làm phức tạp thêm chiến dịch chống Hamas của Israel, đồng thời làm gia tăng nguy cơ xung đột lan ra khu vực, điều mà Mỹ và các đồng minh phương Tây đang cố gắng ngăn chặn.
Các nhà phê bình đang thúc giục chính quyền Biden cân nhắc đưa Houthi trở lại danh sách khủng bố khi nhóm liên tục tiến hành các cuộc tấn công nhằm vào tài sản quân sự của Mỹ và Israel.
"Bằng lời nói và hành động, lực lượng Houthi ở Yemen đang chứng minh cho thế giới thấy mối liên hệ giữa họ với trục kháng chiến do Iran dẫn đầu và lý do tại sao họ đáng lẽ phải nằm trong danh sách khủng bố", Behnam Ben Taleblu, thành viên cấp cao thuộc Quỹ Bảo vệ các nền Dân chủ, trụ sở tại Washington, bình luận.
Vũ Hoàng (Theo Haaretz, Fox News)