Bộ luật Tố tụng hình sự 2003 (với 346 điều) được Quốc hội thông qua ngày 26/11/2003, thay thế Bộ luật Tố tụng hình sự năm 1988 và các luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật tố tụng hình sự được Quốc hội thông qua ngày 30/6/1990, ngày 22/12/1992 và ngày 9/6/2000.
Điểm mới của Bộ Luật tố tụng hình sự 2003 quy định, người bào chữa hoặc đại diện hợp pháp của đương sự được tham gia tố tụng ngay từ khi đối tượng bị tạm giam, khởi tố bị can. Những người này cũng được phép có mặt trong các buổi hỏi cung người bị tạm giữ và bị can tại cơ quan điều tra. Đặc biệt, họ còn được phép tiếp cận nhiều hơn với hồ sơ vụ án ngay khi kết thúc điều tra.
Một sửa đổi quan trọng khác được đưa vào dự án luật này là tăng thẩm quyền xét xử cho toà án cấp huyện, quận và quân sự (khoản 1 Điều 170). Như vậy thay vì trước đây những nơi này chỉ xét xử vụ án ít nghiêm trọng có khung hình phạt từ 7 năm trở xuống thì nay được nâng lên thành 15 năm. Ngày 29/4, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội đã thông qua danh sách 90 toà quận, huyện và 17 toà quân sự khu vực được thực hiện thẩm quyền xét xử mới do có đủ cán bộ cũng như điều kiện về cơ sở vật chất.
Theo Bộ luật mới, trình tự xét hỏi tại toà vẫn giữ nguyên. Điều 207 quy định: "Chủ tọa phiên tòa hỏi trước rồi đến các hội thẩm, sau đó đến kiểm sát viên, người bào chữa, người bảo vệ quyền lợi của đương sự". Trước đây trong quá trình lấy ý kiến về dự thảo Bộ Luật Tố tụng hình sự 2003, nhiều chuyên gia pháp luật cho rằng để đẩy mạnh tranh tụng tại toà thì VKS phải là hỏi chính. Tuy nhiên, ngành tòa án, công an lại cho rằng chứng cứ thu thập trong giai đoạn điều tra phải được đánh giá công khai tại phiên tòa thì mới có giá trị kết tội. Để làm như vậy, HĐXX phải trực tiếp điều hành và xét hỏi các bị cáo.
Trong ngày hôm nay, cùng với việc Bộ luật tố tụng hình sự mới có hiệu lực, 6 dự án luật khác cũng bắt đầu được áp dụng. Đó là Luật đất đai, Luật xây dựng, Luật doanh nghiệp nhà nước, Luật thuỷ sản, Pháp lệnh thi hành án dân sự và Pháp lệnh sửa đổi bổ sung một số điều của Pháp lệnh thuế thu nhập với người có thu nhập cao.
P.L.