Chiều 4/12, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến dự án Luật Trí tuệ nhân tạo. Báo cáo giải trình nêu dự thảo Luật được thiết kế theo hướng hài hòa giữa kiểm soát rủi ro và thúc đẩy phát triển, tiếp thu kinh nghiệm từ EU và Hàn Quốc. Chính phủ đặt mục tiêu bảo đảm an toàn ở mức cao đối với các hệ thống rủi ro trọng yếu nhưng vẫn tạo không gian đủ rộng để thúc đẩy đổi mới sáng tạo, không kìm hãm sự phát triển của công nghệ mới.
Cơ quan soạn thảo cho biết đã chỉnh lý dự thảo để bảo đảm sự cân bằng thực chất giữa quản lý và thúc đẩy. Luật khẳng định hoạt động về trí tuệ nhân tạo sẽ được hưởng mức ưu đãi và hỗ trợ cao nhất, qua đó thúc đẩy hình thành thị trường AI, mở rộng hệ sinh thái công nghệ và thu hút nguồn lực vào những lĩnh vực chiến lược.
Dự luật được hoàn thiện theo hướng thuận lợi hơn cho doanh nghiệp trong cơ chế thử nghiệm, gồm cho phép miễn, giảm một số nghĩa vụ tuân thủ trong phạm vi thử nghiệm; áp dụng quy trình thẩm định và phản hồi nhanh theo quy định của Chính phủ. Cách tiếp cận này nhằm giúp doanh nghiệp nhanh chóng triển khai sản phẩm mới, thử nghiệm công nghệ mà vẫn bảo đảm an toàn.
Quỹ Phát triển trí tuệ nhân tạo Quốc gia được định hướng tập trung hỗ trợ xây dựng hạ tầng chiến lược, đầu tư công nghệ lõi và nền tảng điện toán, với cơ chế tài chính đặc thù. Đáng chú ý, dự thảo bổ sung cơ chế phiếu hỗ trợ để doanh nghiệp khởi nghiệp, doanh nghiệp nhỏ và vừa có thể tiếp cận thuận lợi hạ tầng tính toán và nền tảng huấn luyện, giúp nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.
Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng. Ảnh: Hoàng Phong
Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cho biết tất cả ý kiến của đại biểu đã được tiếp thu, giải trình đầy đủ trong báo cáo dài 348 trang. Ban soạn thảo sẽ tiếp tục hoàn thiện giải trình theo hướng kỹ hơn, trúng hơn với những nội dung được cơ quan thẩm tra nêu. Trong đó, các quy định về dữ liệu huấn luyện, sản phẩm do AI tạo ra hay xử phạt hành chính sẽ được thiết kế theo hướng là khung mang tính nguyên tắc, giao Chính phủ quy định chi tiết. Doanh nghiệp AI phải chủ động tuân thủ, cơ quan quản lý thực hiện hậu kiểm, các trình tự cụ thể sẽ theo luật chuyên ngành.
Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Thanh Hải đánh giá cơ quan soạn thảo đã chuẩn bị báo cáo công phu, có phụ lục giải trình chi tiết, bám sát chủ trương của Đảng và yêu cầu thực tiễn. Dự thảo thể hiện rõ quan điểm xuyên suốt giữa kiểm soát rủi ro và thúc đẩy phát triển.
Ủy ban cũng thống nhất việc hoàn thiện cơ chế thử nghiệm có kiểm soát theo hướng cho phép miễn, giảm nghĩa vụ trong phạm vi thử nghiệm. Dự thảo được bổ sung riêng một điều về hành vi bị nghiêm cấm để tạo cơ sở xử lý nghiêm vi phạm; đồng thời bổ sung quy định về trách nhiệm minh bạch, gắn nhãn. Theo đó, âm thanh, hình ảnh, video được tạo ra hoặc chỉnh sửa bằng AI phải được nhận diện và gắn nhãn khi cung cấp ra công chúng.
Quan điểm chính của dự luật là chuyển mạnh từ tiền kiểm sang hậu kiểm, chỉ áp dụng tiền kiểm với các hệ thống AI rủi ro cao. Tuy nhiên, Ủy ban đề nghị bổ sung giải pháp kỹ thuật để ngăn chặn việc can thiệp, xóa hoặc làm sai lệch nhãn thông tin do người dùng tạo ra, nhằm bảo đảm tính toàn vẹn của dữ liệu.
Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đánh giá cao việc tiếp thu, chỉnh lý của Bộ Khoa học và Công nghệ. Với hệ thống AI rủi ro cao đang vận hành trước ngày luật có hiệu lực, ông đề nghị Chính phủ cân nhắc kéo dài thời gian chuyển tiếp, đặc biệt với lĩnh vực y tế, giáo dục, tài chính để tránh ảnh hưởng người dân.
Về quy định công khai mã nguồn và dữ liệu huấn luyện của mô hình AI tạo sinh, Chủ tịch Quốc hội cho biết nhiều đại biểu lo ngại điều này có thể ảnh hưởng bí mật kinh doanh. Lo ngại này là có cơ sở nên cần nghiên cứu chỉnh lý theo hướng chỉ công khai một phần có chọn lọc. "Không nên đưa mức xử phạt hành chính cụ thể vào luật khung mà nên giao Chính phủ quy định bằng nghị định để bảo đảm linh hoạt", ông góp ý.
Quốc hội dự kiến biểu quyết thông qua dự án Luật Trí tuệ nhân tạo vào ngày 11/12.
Sơn Hà