Hồ trữ nước ngọt lớn nhất miền Tây bị nhiễm mặn

Giữa trưa 3/2, mực nước hồ trữ ngọt Kênh Lấp (Tân Xuân, Ba Tri) sụt giảm xuống gần một mét so với thời điểm mặn chưa xâm nhập hai tháng trước. Hai bên bờ hồ, những thửa ruộng thu hoạch xong còn trơ gốc rạ, mặt đất nứt toác, các rẫy trồng rau màu bỏ hoang, cây xanh lẫn cỏ dại khô cằn, chết héo vì nắng nóng. Một người dân dùng máy đo độ mặn kiểm tra nước hồ, máy báo chỉ số 1,45 phần nghìn, vốc nước cho vào miệng có vị lờ lợ.

Cách hồ Kênh Lấp hơn một km, chị Võ Thị Thủy (Tân Xuân, Ba Tri) cầm chiếc nồi nấu cơm ra sau nhà, múc nước từ trong lu vo gạo. Lát sau, chị chắt hết nước trong nồi, rồi đổ nước ngọt từ chiếc can nhựa gần đó vào nấu cơm.

"Nhà tôi xài nước máy từ hồ Kênh Lấp, giá 7.000 - 8.000 đồng mỗi khối, nhưng khoảng một tháng nay nước này bị nhiễm mặn, chỉ có thể tắm giặt, rửa rau, nên phải mua thêm nước bình lọc hoặc chở nước ngọt về nấu ăn, giá 70.000 - 80.000 đồng một khối", chị Thủy nói.

Người dân cho hay, nước máy bị nhiễm mặn, nhưng vẫn "bấm bụng" dùng, vì còn đỡ hơn so với nước trên các kênh, rạch nội đồng hiện đều đã mặn chát ở mức gấp đôi.

Ngoại trừ nhà nào có lu, bể chứa nước mưa dự trữ, tùy nhân khẩu đông hay ít, một hộ mỗi tháng chi phí tiền đổi nước ngọt lẫn nước máy từ vài trăm đến hàng triệu đồng.

Hồ trữ nước ngọt Kênh Lấp là hồ chứa nước ngọt nhân tạo lớn nhất miền Tây, dài gần 5 km, rộng 40-100 m, vốn là con kênh đào từ thời Pháp bị lấp hai đầu. Hồ có sức chứa gần một triệu m3 nước, đủ sức phục vụ sinh hoạt cho khoảng 200.000 người tại 24 xã, thị trấn trên địa bàn.

Dự án khởi công năm 2017, đi qua ba xã Tân Xuân, Phước Tuy và Phú Ngãi, cung cấp đủ nước ngọt cho sản xuất công nghiệp và trồng trọt, với tổng kinh phí khoảng 85 tỷ đồng, từ ngân sách Trung ương và địa phương. Hiện tại, hồ cung cấp nước ngọt cho khoảng 500 hộ dân của năm xã; đến năm sau, đường ống được mở rộng sẽ cung cấp cho khoảng 5.000 hộ dân.

Ông Nguyễn Đình Dũng, quản lý nhà máy nước hồ Kênh Lấp cho biết, do đang cao điểm mùa hạn mặn, nên trữ lượng nước hồ giảm phân nửa, chỉ còn khoảng 500.000 m3 nước. Bình quân, mỗi ngày nhà máy cấp khoảng 2.000 m3 nước.

"Theo tiêu chuẩn nước không đạt do nhiễm mặn, nhưng vẫn đáp ứng nhu cầu sinh hoạt cơ bản của người dân, lượng nước hồ sẽ cung cấp đủ qua mùa mặn", ông Dũng nói.

Ngoài thiếu nước sinh hoạt, hiện, gần 4.500 ha lúa đông xuân gieo sạ ngoài lịch khuyến cáo của ngành nông nghiệp trên địa bàn huyện Ba Tri cũng chịu thiệt hại nặng nề, phần lớn đều đã bị nhiễm mặn, chết hoặc giảm năng suất.

Buổi chiều, ông Nguyễn Văn Lân (51 tuổi, An Bình Tây) mang bao tải cùng chiếc liềm ra đám ruộng nhà 4.000 m2 gần hai tháng tuổi. Do kênh mương nội đồng quanh ruộng đều bị nhiễm mặn, nên dù đã đến thời điểm trổ đòng đòng, ruộng lúa của ông vẫn èo uột, thân chết héo, lá cháy khô.

"Biết chắc không thể có bông vì mặn, nên tôi chủ động cắt lúa về cho 100 con dê và 4 con bò ăn vì đang thời điểm rơm, cỏ khan hiếm", ông Lân nói.

Huyện Ba Tri có 12.000 ha đất trồng lúa ba vụ cùng đàn bò 100.000 con, lớn nhất tỉnh. Đợt hạn mặn lịch sử năm 2016, Ba Tri có trên 8.000 ha lúa bị thiệt hại, chiếm khoảng 80% diện tích vụ đông xuân. Người dân phải mua rơm và nước ngọt với giá cao cho bò ăn, uống.

Theo ông Dương Văn Chương, Phó chủ tịch UBND huyện Ba Tri, tình hình hạn mặn trên địa bàn đang diễn ra phức tạp, độ mặn trên kênh rạch nội đồng bình quân 1,8-3 phần nghìn. Ngoài trồng trọt, chăn nuôi cũng đang gặp khó khăn.

Đối với tình trạng nhiễm mặn của hồ Kênh Lấp ảnh hưởng đời sống người dân, ông Chương cho biết, đây là điều không mong muốn của địa phương. Do hồ mới đưa vào sử dụng không lâu, ngành chức năng đã tiến hành rửa mặn, nhưng chỉ mới có thể rửa được nước lớp mặt, nước mặn ở tầng đáy tích tụ từ nhiều năm trước vẫn còn.

"Sắp tới, địa phương sẽ kiến nghị đơn vị quản lý hồ tận dụng mùa mưa và mùa nước ngọt tiếp tục bơm nước mặn ra, đưa nước ngọt vào hồ để rửa, dự kiến trong năm tới rửa mặn hoàn toàn", ông Chương nói.

Đài khí tượng thủy văn Bến Tre thông tin, cửa sông Cổ Chiên, Hàm Luông độ mặn hiện dao động 25-30 phần nghìn. Độ mặn 4 phần nghìn đã xâm nhập vào đất liền cách cửa sông khoảng 48-68 km, độ mặn một phần nghìn xâm nhập vào đất liền cách cửa sông từ 63-83 km. Hiện tình trạng mặn xâm nhập ở tỉnh này ở mức rủi ro thiên tai cấp độ hai.

Tỉnh đang triển khai dự án quản lý nước với tổng mức đầu tư hơn 6.000 tỷ đồng, từ nguồn vốn vay của Nhật Bản, do Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn làm chủ đầu tư. Theo đó, tám cống và một trạm bơm sẽ được xây dựng tại sáu huyện và TP Bến Tre.

Khi hoàn thành, công trình sẽ ngăn triều cường và ứng phó với nước biển dâng, kiểm soát mặn cho trên 200.000 ha đất tự nhiên thuộc chín huyện và TP Bến Tre. Dự án đồng thời phục vụ chủ động lấy nước, tiêu nước, đón phù sa, tháo chua, rửa phèn phục vụ sản xuất nông nghiệp kết hợp nuôi trồng thủy sản cho khoảng 100.000 ha đất; chiếm hơn 2/3 diện tích đất nông nghiệp của tỉnh. Dự kiến, công trình hoàn thành và đưa vào sử dụng trong sáu năm tới.

Đầu tháng một, Phó thủ Tướng Trịnh Đình Dũng chủ trì Hội nghị phòng chống hạn mặn xâm nhập, bảo đảm sản xuất nông nghiệp, dân sinh ở 13 tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long tại Bến Tre. Ông yêu cầu các địa phương phải đủ nước cho dân sử dụng mùa hạn mặn, nơi nào để thiếu nước, lãnh đạo phải chịu trách nhiệm.

Năm 2016, đợt hạn hán, xâm nhập mặn lịch sử tại Đồng bằng sông Cửu Long khiến 600.000 người dân thiếu nước sinh hoạt và 160.000 ha đất bị nhiễm mặn, gây thiệt hại hơn 5.500 tỷ đồng.

 

 

Hồ trữ nước ngọt lớn nhất miền Tây bị nhiễm mặn

Hoàng Nam