Bản đồ thể hiện những nơi trọng lực yếu (xanh) và mạnh (đỏ) trên Trái Đất. Ảnh: ESA/HPF/DLR
Sâu bên dưới Ấn Độ Dương có một hố trọng lực khổng lồ với kích thước khoảng 3 triệu km2 khiến các nhà khoa học bối rối suốt nhiều thập kỷ. Về mặt kỹ thuật, đây không phải là một chiếc hố theo định nghĩa truyền thống. Nhưng các nhà địa vật lý sử dụng thuật ngữ này để chỉ một khu vực mà tác động của trọng lực thấp hơn nhiều so với mức trung bình.
Trái Đất không phải là khối cầu hoàn hảo, các cực bằng phẳng, trong khi có những chỗ phình dọc theo xích đạo, nên trọng lực cũng thay đổi tùy vị trí. Các nhà khoa học đã lập bản đồ những hiệu ứng này để tạo ra "geoid" của Trái Đất - bản đồ hình dạng giống củ khoai tây thể hiện một cách trực quan những thung lũng và vùng trũng trọng lực này. Trong đó, vùng trũng mang tên Geoid thấp Ấn Độ Dương (IOGL), đã thu hút sự chú ý của giới nghiên cứu kể từ khi được phát hiện vào năm 1948.
Trong nghiên cứu mới công bố trên tạp chí Geophysical Research Letters, nhà khoa học địa chất Attreyee Ghosh cùng nghiên cứu sinh Debanjan Pal tại Viện Khoa học Ấn Độ xem xét IOGL và phát hiện, mực nước biển của đại dương xung quanh thấp hơn gần 107 m so với mức trung bình toàn cầu, Futurism hôm 1/7 đưa tin.
Sau khi chạy nhiều mô hình máy tính về sự thay đổi của khu vực trong 140 triệu năm qua, nhóm nghiên cứu kết luận, IOGL có thể là kết quả của việc "khối vật chất châu Phi" - khối vật chất khổng lồ trong lớp phủ của Trái Đất, nằm ở độ sâu hơn 965 km dưới châu Phi - bị đẩy xuống dưới Ấn Độ Dương.
Các nhà địa chất tin rằng khối vật chất này hình thành từ tàn tích dưới đáy biển của đại dương cổ đại Tethys nằm giữa hai siêu lục địa Laurasia và Gondwana cách đây hơn 200 triệu năm. Sau đó, khoảng 120 triệu năm trước, Ấn Độ Dương hình thành khi Gondwana di chuyển về phía bắc, tiến vào trong đại dương cổ đại.
Theo Pal và Ghosh, IOGL có thể đã mang hình dạng như hiện nay từ khoảng 20 triệu năm trước, khi các luồng magma nóng và loãng bao quanh khu vực, các mảng của đại dương Tethys chìm vào lớp phủ Trái Đất.
Tuy nhiên, theo chuyên gia Himangshu Paul tại Viện Nghiên cứu Địa vật lý Quốc gia Ấn Độ, vẫn có thể còn những yếu tố khác đằng sau sự tồn tại của IOGL. "Các bản mô phỏng sẽ không thể bắt chước chính xác tự nhiên", ông nhận định.
Thu Thảo (Theo Futurism)