Trước khi tình trạng đóng cửa biên giới ở nhiều nước diễn ra vì Covid-19, Peggy Chung thường xuyên đi du lịch. Nữ doanh nhân 52 tuổi ở Hong Kong bay tới các nước ở châu Á và đôi khi đến châu Âu và Nam Mỹ để gặp gỡ khách hàng.
Dù đại dịch chưa gây ra quá nhiều xáo trộn đối với công việc kinh doanh, cuộc sống của Chung đã không còn sôi động như trước. "Giờ thật nhàm chán. Tôi từng rất vui khi gặp gỡ khách hàng của mình, nhưng bây giờ tôi chỉ có thể ở nhà", Chung chia sẻ.
Nhiều loại thẻ y tế kỹ thuật số - đôi khi được gọi là hộ chiếu vaccine điện tử - đang xuất hiện trên khắp thế giới để giúp những người như Peggy Chung dần quay trở lại những ngày trước Covid-19 được tự do đi lại khắp nơi.
Ứng dụng giấy chứng nhận sức khỏe du lịch quốc tế mới của Trung Quốc. Ảnh: EPA-EFE.
Tổ chức Du lịch Thế giới của Liên hợp quốc đã gọi năm 2020 là "năm tồi tệ nhất trong lịch sử du lịch", với lượng khách quốc tế giảm 1 tỷ lượt, gây thiệt hại về kinh tế ước tính là 1,3 nghìn tỷ USD.
Nếu nền kinh tế thế giới muốn trở lại trạng thái cũ, nó cần ngành du lịch. Nhưng việc khởi động lại ngành công nghiệp này là một thách thức trong bối cảnh vô số cơ quan chính phủ và tổ chức từ các quốc gia khác nhau đang phát hành các tài liệu bằng các ngôn ngữ, tiêu chuẩn khác nhau.
Tháng 4 năm nay, khi chính quyền Hong Kong bố trí hai chuyến bay đặc biệt để đưa những người dân mắc kẹt ở Anh trở về, mỗi chuyến bay 300 hành khách phải mất 6 đến 7 giờ để xử lý, Vivian Lo, Tổng giám đốc phụ trách thiết kế và trải nghiệm khách hàng tại Cathay Pacific, cho biết.
Bằng cách sử dụng mã QR hiển thị trên điện thoại di động, thẻ lên máy bay được thiết kế để nhanh chóng và dễ sử dụng. Họ cũng sử dụng các công nghệ mã hóa, như chữ ký số và blockchain, để đảm bảo hồ sơ sức khỏe của người dùng không chỉ được xác thực mà còn an toàn và riêng tư.
Dimitris Papadopoulos, Phó giáo sư tại Khoa Kỹ thuật và Khoa học Máy tính của Đại học Khoa học và Công nghệ Hong Kong, cho biết: "Hộ chiếu vaccine kỹ thuật số ở dạng nào thì điều quan trọng trên hết là nó có thể đảm bảo tính hợp lệ cho hồ sơ của một người. Loại hộ chiếu này phải chắc chắn rằng kẻ xấu không thể tạo ra hồ sơ vaccine hoặc kết quả xét nghiệm giả nhằm vượt qua yêu cầu xác minh. Rất may, mật mã học cung cấp nhiều giải pháp giúp đạt được mục tiêu này, chẳng hạn như chứng chỉ kỹ thuật số và chữ ký mã hóa".
Ông Papadopoulos giải thích: Hộ chiếu vaccine kỹ thuật số sử dụng chữ ký mã hóa sẽ cho phép các cơ quan quản lý địa phương cấp chứng chỉ kỹ thuật số cho các trung tâm tiêm chủng, bệnh viện và phòng thí nghiệm. Mỗi chứng chỉ sẽ có một khóa mật mã tương ứng, được sử dụng để ký các hồ sơ kỹ thuật số do các tổ chức y tế được ủy quyền này tạo ra.
Khi một người được tiêm chủng hoặc xét nghiệm âm tính, tổ chức y tế được ủy quyền sẽ ký vào kết quả của cá nhân bằng khóa bí mật, kết quả sau đó được chuyển thành hồ sơ kỹ thuật số. Cuối cùng, khi các cá nhân sử dụng hồ sơ kỹ thuật số để đi du lịch hoặc đến các địa điểm nhất định, các trạm kiểm soát sẽ có danh sách các tổ chức y tế được ủy quyền và có thể kiểm tra tính hợp lệ của hồ sơ kỹ thuật số của cá nhân.
Papadopoulos cho biết: "Về cốt lõi, quy trình này khá tương đồng với những gì đã được sử dụng trong vài năm gần đây nhằm đảm bảo an toàn cho việc duyệt web và giao dịch trực tuyến của chúng ta. Công nghệ chữ ký số từ lâu cũng đã được sử dụng để bảo vệ các giao dịch ngân hàng trực tuyến, nay có thể được sử dụng để đảm bảo các hồ sơ trong hộ chiếu vaccine kỹ thuật số được xác thực, chống giả mạo".
Ví dụ, chính phủ Hong Kong đang nỗ lực hướng tới việc áp dụng CommonPass, một giải pháp hộ chiếu vaccine kỹ thuật số do Commons Project phát triển. Ứng dụng CommonPass, hiện có mặt trên cả iOS và Android, sẽ cho phép người dùng truy cập hồ sơ tiêm chủng hoặc kết quả xét nghiệm từ các nhà cung cấp dịch vụ tiêm chủng và xét nghiệm tại địa phương, đồng thời tạo chứng chỉ mã QR có thể được xác nhận bởi các điểm đến mà không tiết lộ bất kỳ thông tin cá nhân nào.
Mặc dù vẫn chưa có lịch trình rõ ràng về thời điểm người Hong Kong có thể sử dụng CommonPass để đi du lịch quốc tế, ứng dụng này dự kiến sẽ được triển khai cho "bong bóng" du lịch Hong Kong - Singapore khi nó hoạt động trở lại. Sau đó, khách du lịch sẽ có thể lấy hồ sơ tiêm chủng và xét nghiệm từ iAM Smart, một ứng dụng của chính phủ ra mắt vào tháng 12/2020, cho phép người dân truy cập vào một loạt các dịch vụ công trực tuyến.
Hộ chiếu sức khỏe điện tử Medoxie Covid-19, hay còn được gọi là Covid-19 Data Wallet, là một nền tảng khác công bố vào đầu tháng này bởi Đại học Hong Kong Trung Quốc (CUHK), cùng với đối tác công nghệ ConsenSys của Mỹ. Người dùng có thể đăng nhập vào ứng dụng và lưu trữ Thông tin Y tế Cá nhân (PHI) của họ trên hộ chiếu. PHI của người dùng liên quan đến kết quả xét nghiệm Covid, bằng chứng xác thực về tình trạng tiêm chủng, kết quả xét nghiệm máu kháng thể và kiểm tra nhiệt độ. Các thành viên đối tác của Medoxie chỉ có thể truy cập dữ liệu này bằng cách quét mã QR - khóa công khai của người dùng - trong điều kiện người dùng đã đồng ý trong ứng dụng. Sau khi quét, thông tin sẽ biến mất ngay khi thiết bị được sử dụng cho bất kỳ việc gì khác, thu hồi dữ liệu người dùng và bảo vệ quyền riêng tư.
Medoxie COVID-19 sẽ giải quyết những thách thức bằng cách sử dụng blockchain. Ảnh: Medoxie.
Mårten Erik Brelén, Phó giáo sư ngành Khoa học Hình ảnh tại CUHK, cho biết: "Những gì chúng tôi ghi vào hệ thống Blockchain của mình được gọi là quyền tác giả mở, nó có nghĩa là người thực sự xác nhận và viết dữ liệu vào Blockchain cũng được ghi lại cùng một lúc". Ông cũng cho rằng bản chất phi tập trung của công nghệ blockchain cho phép Medoxie Passport sử dụng mạng ngang hàng, làm giảm khả năng bị tấn công, vì không có bộ nhớ trung tâm để tin tặc nhắm mục tiêu khi dữ liệu được mã hóa và lưu trữ trong các nút của hộ chiếu.
Ứng dụng Medoxie đã được thử nghiệm giai đoạn beta từ đầu tháng 6 tại Trung tâm Y tế CUHK với 30 bệnh nhân tham gia. Dựa trên tốc độ thí điểm, Brelén nói rằng họ có thể sẵn sàng triển khai Medoxie vào cuối tháng 7, nhưng ông cũng thừa nhận rằng ứng dụng mới "không thể thay thế hoàn toàn các hệ thống đã được triển khai tại Hong Kong".
Trong khi đó, nhiều nhà cung cấp hộ chiếu vaccine kỹ thuật số khác đang sử dụng blockchain để đảm bảo hồ sơ sức khỏe Covid-19 được bảo mật, riêng tư và chống giả mạo. IBM đã làm việc với bang New York của Mỹ để ra mắt Thẻ Excelsior Pass của bang, dựa trên Digital Health Pass của công ty. Hiệp hội Vận tải Hàng không Quốc tế (IATA), cũng đang thử nghiệm TravelPass với một số hãng hàng không.
Phiên bản của Liên minh châu Âu, được đặt tên là Chứng chỉ Covid kỹ thuật số EU, đã có mặt tại bảy quốc gia châu Âu vào đầu tháng này. Vào tháng 3, chính phủ Trung Quốc đã đưa ra "Giấy chứng nhận sức khỏe du lịch quốc tế" để công dân sử dụng cho các chuyến du lịch quốc tế, nhưng nó hiện vẫn chưa được các quốc gia khác công nhận.
Trong khi công nghệ mã hóa giúp hộ chiếu vaccine kỹ thuật số có thể đảm bảo an ninh và quyền riêng tư cũng như mang lại trải nghiệm người dùng thân thiện, các chuyên gia chỉ ra rằng những khó khăn về quy định vẫn còn ở phía trước với các chính sách và quy tắc khác nhau giữa các quốc gia.
"Ví dụ, hãy xem xét một cá nhân đi du lịch giữa hai quốc gia với các luật và chính sách khác nhau về loại hộ chiếu kỹ thuật số mà họ chấp nhận", Papadopoulos nói. "Các tình huống phức tạp như thế này đòi hỏi các chính phủ và cơ quan quản lý phải chủ động xử lý cẩn thận và sự hợp tác tiềm năng ở cấp quốc tế".
Jennifer Zhu Scott, Chủ tịch điều hành tại The Commons Project, một tổ chức phi lợi nhuận toàn cầu được hỗ trợ bởi Quỹ Rockefeller, cho biết: "Lý do các quốc gia phải đóng cửa biên giới là do cùng một vấn đề, họ không có sự tin tưởng cũng như khả năng tương tác dữ liệu liên quan đến Covid với nhau".
Trên toàn cầu, CommonPass đang thảo luận hoặc hợp tác với hơn 30 chính phủ trên khắp thế giới. Đây là một phần của dự án Mạng lưới CommonTrust, bao gồm các nhà cung cấp dịch vụ xét nghiệm, nhà cung cấp vaccine từ khắp nơi trên thế giới, các hãng hàng không và công ty công nghệ, giúp các tổ chức y tế tham gia cấp chứng chỉ số cho người dùng và tuân thủ các tiêu chuẩn hiện hành.
Tuy nhiên, các rào cản về quy định vẫn là một rào cản khổng lồ, do các giải pháp lưu trữ thông tin y tế cá nhân lỗi thời. Phó giáo sư Brelén nói: "Có rất ít hướng dẫn về quy định liên quan tới cách triển khai công nghệ Blockchain để lưu trữ dữ liệu nhạy cảm như thông tin y tế cá nhân".
Đăng Thiên (theo SCMP)