Các em sinh viên K69 yêu quý của thầy,
Đây là khóa cuối cùng thầy tiễn các em ra trường trên cương vị thầy làm Hiệu trưởng. Mai kia, như một quy luật bình thường, thầy cô khác sẽ đảm đương trọng trách này và chắc chắn sẽ làm tốt hơn thầy, thầy sẽ trở lại với công việc dạy học bình dị của mình, nhưng dù ở cương vị nào thì trong trái tim thầy luôn có các em và tình yêu thương dành cho các em ở trong thầy là mãi mãi.
Thầy chúc mừng các em đã hoàn thành khóa học và nhiều em đã đạt được những kết quả tuyệt vời trong học tập và rèn luyện. Đây là hành trang quý giá cho tương lai, và thầy kỳ vọng các em sẽ là những người đi để thay đổi cuộc đời vì những gì tốt đẹp.
Lúc này đây, trong sự ngổn ngang của biết bao cung bậc cảm xúc, có niềm vui, có nỗi lòng, có cái nghẹn ngào và cũng có những giọt nước mắt chia xa. Nhưng đây là thời khắc tuyệt vời của cuộc sống đời người. Còn gì ngày mai để nhớ, để yêu thương, để vỗ về mỗi khi lòng người ấm lạnh, đó chính là khung trời kỉ niệm, đó chính là thời khắc hôm nay, đó chính là cuộc sống mà các em ban đầu lạ lẫm và rồi sẽ đáng yêu.
Hôm nay, thầy sẽ không dặn dò các em về những điều xa xôi, cũng không dám nói nhiều về những thành tựu của công nghệ. Vì thầy tin rằng, thế hệ các em có nhãn quan quãng đại hơn, nắm bắt và hiểu biết hơn thế hệ của thầy về nhiều thành tựu mà loài người mang đến. Thầy muốn nhắn nhủ các em về lẽ sống và bản lĩnh.
Đời sống đã có nhiều đổi thay, đáng mừng lắm; nhưng trọng trách của những người làm giáo dục là đồng hành để thay đổi tốt hơn đến mỗi con người, đến từng số phận. Các em sẽ là những người làm cho bức tranh giáo dục sáng hơn, mỗi con người tốt hơn và là người mang năng lượng tích cực hơn đến với cuộc sống và với mỗi người.
Điều đau đáu, điều trăn trở, có khi đau xót trong thầy là về lẽ sống, về yêu thương, về sự biết ơn và về những điều dường như ta đang vô tình dần đánh mất. Có thể thầy chưa đúng hết, cũng có thể cuộc sống chuyển động quá nhanh, cũng có thể vòng xoáy của cuộc đời cuốn ta vào cuộc, rồi ta không còn thời gian dành cho những điều tưởng chừng bé nhỏ nhưng rất đỗi đáng yêu. Có xót xa không khi có học sinh phải chịu đựng trong cô đơn và đơn độc giã biệt cuộc đời? Có đau đớn không khi con cái trưởng thành rồi chỉ biết sống cho riêng mình, mặc cho mẹ cha trong cảnh cùng khốn khó? Có đáng suy ngẫm không khi ai đó dắt tay bà cụ sang đường như là biểu tượng của việc làm tử tế, mà lẽ ra đó là việc bình thường của một con người tử tế? Lẽ nào thiếu vắng đến thế chăng? Và lẽ nào chúng ta bình tâm khi những đồng nghiệp của chúng ta hằng ngay đi qua những cung đường hiểm trở, đánh cược cuộc đời vì những trẻ thơ? Và chúng ta nghĩ gì, khi những đứa trẻ chen nhau trong những mái tôn ngày hè oi bức, đường đến trường với bước chân trần? Có nặng lòng không khi trẻ đến trường như một sự sợ hãi, lo âu?... Xin đừng lý luận rằng, đó là cá biệt, mà hãy nhớ rằng, mỗi con người là một thế giới để yêu thương và phải được yêu thương; hãy nhớ rằng giáo dục là để mỗi người được lớn lên theo những gì họ có; và làm một việc tốt như là lẽ tự nhiên của mỗi con người chứ không phải là chờ người ta quay phim, chụp ảnh, chờ người ta biểu dương, khen thưởng; và hãy nhớ rằng, cháy rừng có thể chỉ bắt đầu bằng một đốm lửa nhỏ nhoi... Thầy mong muốn các em hãy đi đến tận cùng của cuộc sống, chạm đến đáy sâu tâm can của những kiếp người để không thờ ơ và trở thành vô cảm, để những gì chân chính trội lên. Thấu hiểu không phải để rồi bi lụy mà để nhen nhóm dần cái tốt đẹp bằng việc mình làm và đừng bao giờ để con tim mình nguội lạnh.
Các em yêu quý, chính các em là lẽ sống của cuộc đời thầy. Thầy cũng là một con người bình thường như mọi người, cũng có lúc vui, lúc buồn, có trăn trở và cũng có những giây phút suy tư, thậm chí có cả bi quan. Nhưng hơn cả, mỗi khi nghĩ về các em, những nhọc nhằn, trăn trở, những nỗi lòng đều trở nên dịu lại và ấm áp để vượt qua.
Những lúc bặt gặp các em vui đùa hồn nhiên lòng thầy khấp khởi; những lúc thấy một vài em ngồi tư lự dưới các tán cây, lòng thầy chùng xuống. Thầy tự hỏi, tại sao đâu đó nơi này còn làm cho tâm tư các em trĩu nặng?
Có hôm, đi bộ ngoài đường thầy được một bạn làm xe ôm chào và nói rằng, ngoài giờ học em chạy Grab. Thầy cảm phục các em và rất tôn trọng các em, và còn nhiều điều nữa... Các em đã cho thầy nhiều bài học giá trị của cuộc đời.
Dường như tất cả các em đến với mái trường này, vượt lên tất cả, là trong thẳm sâu đều có một tình yêu thương sâu nặng với con người và với cuộc đời, và thầy diễm phúc được sống trong tình yêu thương chan chứa đó. Các em là một phần máu thịt của cuộc đời thầy. Thầy biết ơn các em.
Tiếc rằng, hôm nay không có đủ những đấng sinh thành của các em để thầy nói lời tri ân với họ. Thầy và Nhà trường này biết ơn họ, và các em hãy tri ân họ. Dù mẹ cha, có khi không phải ai cũng được học hành đến nơi đến chốn, nhưng đức hi sinh và cái tâm của họ thì đáng trân trọng đến nhường nào! Không phải học thật cao mới trở thành người tử tế. Các em hãy trân quý, nâng niu những bàn tay thô ráp, những lời nói vụng về và thật thà như đất, những lam lũ vì con mà chẳng biết nói thành lời. Cha mẹ nhiều em có khi chưa từng biết bánh ga-tô, không biết thắp nến cho các em ngày sinh nhật, nhưng họ lặng thầm thức trắng đêm, vỗ về khi con trái gió trở trời. Đằng sau thành công dù nhỏ bé của mỗi con người là mồ hôi, nước mắt và nhọc nhằn của cha, của mẹ. Hãy biết ơn mẹ cha thì mới ân nghĩa với cuộc đời này được.
Những căn cốt tốt đẹp vốn có trong các em đã cho bà con từ thị thành đến miền biên ải, cho thầy cô, và cá nhân thầy có niềm tin về các em khi rời xa mái trường này và chắc chắn sẽ là người tử tế và gieo mầm, lan tỏa sự tử tế đến với muôn người.
Nơi đây, dù còn điều này, điều khác, có điều làm các em chưa hài lòng, nhưng hơn cả là nơi vun đắp tình yêu thương, nơi định hình chân giá của một con người, cùng với nó là tri thức để ngày mai các em đem đến với những trẻ thơ đang chờ đón các em.
Nơi đây có những ngày mưa ngập úng lối về, có những ngày hè như thiêu như đốt, có những ngày đông buốt giá thấu xương, có những lúc thang máy chờ đến chồn chân mỏi gối... nơi đây cũng có những lối đi từ lạ hóa thành quen để có những lúc mỗi chúng ta rảo bước; nhưng nơi đây, ngày mai sẽ là khung trời đầy ắp kỷ niệm trong mỗi em để có lúc chợt nhớ ta lại xao lòng đưa mắt xa xăm.
Nơi đây, không cho thêm các em tiền bạc hay cái ăn, cái mặc, vì các em biết rằng, chúng ta là những người đồng cảnh ngộ. Nhưng nơi đây, mái trường này, thầy cô đang thầm lặng bồi đắp những giá trị con người, những hiểu biết dần dà theo năm tháng với các em để tình yêu thương và trách nhiệm lớn dần trong trái tim của mỗi em.
Thiếu vắng tình yêu thương thì thì sống ở đời đã khó, làm nghề giáo thì khó biết nhường nào. Thầy mong rằng, mai kia ra đời, hãy dạy cho trẻ biết thương cha thương mẹ, biết ơn những đồng chua nước mặn, những nhọc nhằn để có bát cơm; biết sẻ chia với những phận đời không may mắn và vị tha với những lỗi lầm. Rồi sau đó mới dạy trẻ những tình yêu lớn lao hơn thế.
Chúng ta không thể thờ ơ với những thành công của công nghệ. Nếu không ta mãi mãi đi sau, nhưng xin nhớ rằng, một con người thiếu đi tình yêu thương thì tương lai trở thành bất định. Trước hết, dạy cho trẻ cách ứng xử trong môi trường số sao cho đúng mức và văn minh trước khi dạy các em làm những điều cao siêu hơn thế. Đừng để tiến bộ của công nghệ trở thành nỗi sợ hãi ám ảnh trong mỗi gia đình và trong hoảng loạn của mỗi con người.
Các em hãy là người bảo vệ tuổi thơ cho trẻ. Đừng để việc học đánh mất sự ngây thơ của trẻ; nhắn với phụ huynh rằng, tuổi thơ là tuổi thần tiên; hãy hỏi trẻ đi học có vui không thay vì hỏi hôm nay con được bao nhiêu điểm? Đừng để trẻ con mơ ước chúng trở thành chiếc điện thoại thông minh vì cha mẹ chúng dành nhiều thời gian cho màn hình điện thoại hơn dành cho chúng. Thêm một nhúm kiến thức không trở thành người nổi tiếng, bồi đắp thêm tình yêu thương với con người, với thiên nhiên, làng xóm là bệ phóng của tương lai. Đánh mất sự hồn nhiên, trong sáng của trẻ thơ là có tội. Nguyên sơ là gốc thánh thiện của con người. Hãy cố giữ cho trẻ thơ cánh diều vút cao trên đồng làng ngập gió, giữ cho sự vô tư choán năm tháng tuổi thơ ngây. Hãy gạt bỏ cái tư tưởng biến đứa trẻ thành chuyên gia xuất sắc, mà luôn nhớ rằng giáo dục trẻ để chúng biết yêu thương, biết quan tâm, biết sẻ chia với những người gần gũi. Nhắn với phụ huynh rằng, đừng bắt con cái mình chín ép và trở thành công cụ thực hiện tham vọng của mình.
Các em sẽ là người đi tạo dựng niềm tin. Niềm tin không đến từ những lời hoa mỹ, phô trương; không đến từ sách vở đơn thuần. Niềm tin phải được bắt đầu từ cách ứng xử và việc làm. Sức mạnh của giáo dục là cảm hóa và phải bắt đầu từ cảm hóa chứ không phải bắt đầu bằng trừng phạt, hành hình. Cảm hóa bắt đầu bằng tình yêu thương và tha thứ; bằng những thấu hiểu để chạm đến con tim, để khơi lên gốc sâu của lòng trắc ẩn. Một cái nắm tay khi người ta bất lực hơn vạn lần những buổi liên hoan.
Các em sẽ là những người tạo ra một nhà trường đầy ắp yêu thương, để mỗi trẻ cảm nhận bình yên và ước mong được đến. Các em cũng nhắn với phụ huynh rằng, gia đình là nơi thường xuyên và nơi cuối cùng che chở cho mỗi trẻ thơ và mỗi con người, nơi mỗi người biết lắng nghe, thấu hiểu và sẻ chia. Không phải chỉ cứ nhiều tiền của, cứ ăn uống đủ đầy là có đủ yêu thương. Dẫu biết rằng, nghèo khó cũng khó để làm tốt hơn hơn những điều mình muốn. Thầy cũng hiểu rằng, mai ngày ra đời, thu nhập của các em vẫn rất khiêm tốn, vẫn phải lo cái ăn, cái mặc, phải chạy vạy sớm hôm. Ai cũng biết, khi người thầy sống trong điều kiện thiếu thốn giữa một môi trường có mức sống trung bình cao hơn thì làm sao mà toàn tâm toàn ý cho công việc của mình. Nhưng ngày một, ngày hai cũng khó lòng có được. Chúng ta mong rằng, thay vì rầm rộ tuyên dương, thay vì những lời ngợi ca cao quý, hãy có những quyết sách sát sườn với nhà giáo để họ dành hết tâm sức cho công việc mà họ đau đáu cả đời.
Ngày mai các em ra với cuộc đời. Đừng bao giờ ảo tượng đó là nơi của bình yên, là nơi thỏa sức để mình làm tất cả. Nơi đó có những điều tốt đẹp, nhưng nơi đó cũng có những đố kỵ, nhỏ nhen; nơi đó cũng không thiếu những gì cạm bẫy, nhưng đó là cuộc sống, không ai chạy trốn được cả mà hãy đối diện với nó. Chỉ làm việc tốt thì mới đẩy lùi cái xấu, chứ không thể lập tức xóa đi cái xấu. Nơi đó cần bản lĩnh, cần kiên trì và cần cả thời gian. Nhưng thầy tin các em, những sinh viên của thầy, những người có ý chí, có tình cảm và trách nhiệm sẽ sẵn sàng dấn thân và làm được.
Với thầy cô và cán bộ Nhà trường, tôi xin tri ân tất cả vì những gì tốt đẹp nhất thầy cô và cán bộ đã dành cho các thế hệ sinh viên, học viên, cho Nhà trường này. Tôi cũng mong muốn rằng, đồng hành với chuyên môn, với tri thức, với phương pháp, thầy cô và cán bộ Nhà trường cũng dành thời gian và chọn cách thức phù hợp để bồi đắp giá trị nhân văn cho người học. Vì rằng, trước khi trở thành một tài năng thì cần là một người tử tế.
Các em yếu quý,
Thời đại luôn có những biến động, những thay đổi, có những cái ngoài sức tưởng tượng của con người. Đến năm 30 tuổi thế hệ của thầy chưa biết về máy tính cá nhân, chưa có khái niệm về laptop, về wifi, về facebook, về telegram, về zalo, về viber... Rồi những biến đổi khí hậu khó lường, về hiện tượng El nino, về La lina, về băng tan và lục địa chìm dần xuống đại dương, sự xâm thực của nước biển... Ngay cả thế hệ các em cũng khó hình dung một đại dịch Covid khủng khiếp đến nhường nào mà thầy trò mình vừa phải trải qua...và vẫn còn không ít nơi trẻ thơ còn thiếu ăn, thiếu mặc; vẫn còn không ít nơi những đứa trẻ được bao bọc trong nhung lụa đến mức chẳng biết làm gì ngoài đòi ăn ngon, mặc đẹp và đến trường như một nghĩa vụ vì bố mẹ. Giáo dục là chuẩn bị để mỗi người tìm ra những điều mới mẻ và sẵn sàng ứng phó với mọi sự thay đổi. Thầy tin vào một thế hệ mới của Trường ĐHSP Hà Nội luôn đi trước thời đại và trong mọi hoàn cảnh các em đều là người chiến thắng. Các em là những người làm thay đổi nền giáo dục đất nước.
Thầy cô cùng các em đã cùng nhau đi qua 4 năm, đã cùng nhau trải qua những tháng ngày cam go của mùa Covid không thể nào quên. Được trở lại gặp nhau để đi hết quãng đường đó là diễm phúc. Được sống và được làm những việc cao quý là thiêng liêng hơn tất cả, dù cái nghèo, cái khó vẫn vận vào ta. Chúng ta biết ơn con người, biết ơn cuộc đời, và vì những điều thiêng liêng đó mà chúng ta sẵn sàng hành động.
Nơi đây sẽ mãi mãi là chốn đi về của các em. Có thể xa mặt nhưng không bao giờ cách lòng vì thầy trò chúng ta đã cùng nhau trải qua những năm tháng đáng nhớ, đáng yêu, và là những người trọng nghĩa, trọng tình.
Những sinh viên tuyệt vời của Trường ĐHSP Hà Nội, những sinh viên yêu quý của thầy, hãy biết yêu lấy cây lúa, nhưng cũng biết mơ về những ngôi sao xa xôi; hãy mang bầu máu nóng trong con tim ngập tràn yêu thương, hãy mang tri thức trong cái đầu thông minh của mình, với những đức tính khiêm tốn, cầu thị nhưng đầy khát vọng và bản lĩnh, dám vượt qua những cản trở, can đảm dấn thân vì những điều cao đẹp.
Hãy đi để đến! Tương lai phải do chính mình tạo dựng. Thầy tin các em.
Chúc các em thành công.
Tạm biệt các em sinh viên K69 yêu quý của thầy và hẹn ngày gặp lại!
GS Nguyễn Văn Minh