Trên thế giới, xu hướng đô thị hóa vùng nông thôn hay mô hình đô thị vệ tinh - các đô thị mới được phát triển bên cạnh khu trung tâm đô thị cũ, ra đời vào cuối thế kỷ 19 nhằm giảm tải áp lực về hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội cho các thành phố lớn.
Các đô thị vệ tinh thường cách trung tâm khoảng 40-50 km, được đầu tư hạ tầng bài bản nhằm gia tăng kết nối.
Mô hình đô thị vệ tinh trên thế giới
Những năm 2000, thành phố Malmo (Thụy Điển) được kết nối với thủ đô Copenhagen (Đan Mạch) bằng cầu Øresund - cầu đường bộ và đường sắt dài nhất châu Âu. Nhờ có Øresund, khoảng cách giữa Đan Mạch và Thụy Điển thay vì 2 giờ đi phà rút ngắn chỉ còn 40 phút lái xe.
Người dân có thêm lựa chọn cuộc sống dễ chịu hơn: sống ở Thụy Điển – nơi có chi phí thuê nhà, sinh hoạt thấp hơn và làm việc ở Đan Mạch – nơi có mức lương cao hơn. Từ đó, bước ngoặt mới cho sự phát triển của thành phố Malmo được mở ra.
Với định hướng phát triển như một đô thị vệ tinh, Malmo trở thành nơi đặt trụ sở của các công ty công nghệ sinh học, công nghệ thông tin cùng các trường đại học lớn. Đầu những năm 2020, gần một nửa dân số của Malmo là người nước ngoài. GDP đầu người đạt 45.000 USD, xếp thứ 85 trong danh sách những thành phố có GDP cao nhất châu Âu.
Tại Pháp, để khắc phục những "tác dụng phụ" của quá trình đô thị hóa như tắc đường, ngập nước, ô nhiễm môi trường, năm 1965, chính quyền Paris đã thông qua Quy hoạch chiến lược vùng. Theo đó 5 thành phố vệ tinh lần lượt được phát triển cách Thủ đô khoảng 25-30 km, gồm Cergy Pontoise, Evry, Melun, Saint Quentin-en-Yvelines và Senart. Quyết định này đã san sẻ bớt gánh nặng cho Paris, nhưng vẫn đảm bảo sự phát triển, tự chủ tài chính và thu hút dân cư, lao động trẻ.
Theo nhận định từ Ngân hàng Thế giới (WB), các đô thị vệ tinh sẽ giúp giải quyết tình trạng quá tải dân số, đặc biệt là phân tán bớt dân cư cũng như quy hoạch để phát triển khoa học, công nghệ, giáo dục...
Còn Liên Hợp Quốc ước tính đến năm 2050, 66% dân số thế giới sẽ sống ở khu vực thành thị, việc này dễ dẫn đến quá tải cùng nhiều hệ lụy cho sự phát triển bền vững của các đô thị lõi. Do đó, đô thị vệ tinh càng trở thành xu hướng tất yếu.
Hà Nam có điều kiện trở thành đô thị vệ tinh
Tại Việt Nam, một trong những mục tiêu được Thủ tướng Chính phủ đưa ra tại Chiến lược phát triển ngành Xây dựng đến năm 2030, định hướng đến năm 2045 là phát triển mạnh các đô thị vệ tinh của một số đô thị lớn, nhất là Hà Nội và TP Hồ Chí Minh.
Chiến lược này mở ra cơ hội cho các tỉnh thành lân cận Hà Nội, trong đó có Hà Nam – với vị trí cửa ngõ phía Nam Thủ đô, cùng cảnh quan thiên nhiên và bề dày lịch sử văn hóa, có thể trở thành một đô thị vệ tinh, trung tâm nghỉ dưỡng mới phía Nam Hà Nội.
Tại lễ công bố Quy hoạch tỉnh Hà Nam thời kỳ 2021-2030 hồi đầu năm nay, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà cũng đã gợi mở Hà Nam cần chú trọng đẩy mạnh phát triển chuỗi đô thị vệ tinh để tận dụng lợi thế của vùng thủ đô và hệ thống hạ tầng kết nối; bảo đảm quỹ đất cho phát triển đô thị theo chức năng.
PGS.TS Trần Đình Thiên - nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam đánh giá Hà Nam là tỉnh có dư địa phát triển ổn định. 10 năm trở lại đây, Hà Nam đứng thứ 4 trong 11 tỉnh đồng bằng sông Hồng về tỷ lệ đô thị hóa (chỉ sau Quảng Ninh, Hải Phòng, Hà Nội).
Tỉnh đang được đầu tư hạ tầng giao thông hiện đại để kết nối dễ dàng với Thủ đô và các tỉnh trong vùng. Bên cạnh quốc lộ 1A và cao tốc Pháp Vân - Cầu Giẽ - Ninh Bình hiện hữu, nút giao cao tốc 3 tầng Phú Thứ tại Hà Nam dự kiến hoàn thành vào năm 2025 sẽ kết nối cao tốc Bắc – Nam với đường vành đai 5 Vùng Thủ đô, cộng hưởng với các tuyến vành đai 3, 3.5, 4 giúp hoàn thiện hệ thống giao thông liên vùng và thúc đẩy xu hướng đô thị vệ tinh phát triển.
Các tuyến cao tốc Phủ Lý – Nam Định, Hưng Yên – Thái Bình sắp được phát triển giúp kết nối Hà Nam với khu vực đồng bằng sông Hồng. Trục đường phía Nam Hà Nội đi qua các điểm du lịch nổi tiếng như chùa Hương, khu du lịch Tam Chúc sẽ giúp du lịch Hà Nam cất cánh. Tương lai, tuyến đường sắt cao tốc Bắc - Nam và Sân bay thứ hai Vùng Thủ đô được triển khai sẽ gia tăng khả năng liên kết Hà Nam với cả nước.
Đô thị Thời đại – Sun Urban City tọa lạc tại vị trí Bắc Châu Giang (TP Phủ Lý), hình thành một không gian sống văn minh - hiện đại, đem không gian sống mới cho người dân Hà Nam và thu hút giới đầu tư miền Bắc. Tại đây, cư dân sẽ được sinh sống, làm việc trong một khu đô thị được quy hoạch bài bản, an ninh đảm bảo, có hệ tiện ích đồng bộ và những hoạt động, sự kiện, lễ hội diễn ra quanh năm.
PGS.TS Trần Đình Thiên nhận định, Hà Nam có lợi thế về tỷ lệ đô thị hóa cao nhưng chất lượng đô thị hóa lại chưa cao. Bởi vậy, tỉnh cần đẩy đẳng cấp đô thị lên một tầm cao mới.
"Nếu muốn Hà Nam đi lên thì cần có nhà đầu tư, giao thông và người giàu, người giỏi đến đây sinh sống. Muốn như vậy thì nơi ở, dịch vụ và không gian văn hóa phải khác thường và khác biệt", ông Thiên nhấn mạnh.
Đô thị Thời đại – Sun Urban City được kỳ vọng trở thành một thành phố nghỉ dưỡng ngoại ô với đầy đủ tiện ích, thu hút tầng lớp trí thức, thành đạt từ Thủ đô "di cư" đến sinh sống, làm việc, kéo theo sự phát triển kinh tế địa phương.
Yên Chi