Đã thành lệ, hàng năm, vào tháng 3 âm lịch, các tộc họ trên đảo tự nguyện góp tiền, lương thực, thực phẩm cùng tổ chức lễ khao lề thế lính Hoàng Sa. Tờ mờ sáng 15/4, đông đảo người dân đã đến đình làng An Vĩnh chuẩn bị mâm cỗ tế lễ tổ tiên từng ra đi tìm kiếm sản vật và cắm mốc khẳng định chủ quyền biển đảo mà không trở về.
Ông Võ Hiển Đạt ở xã An Vĩnh, huyện đảo Lý Sơn cho biết, thời gian đầu khi mới thành lập Đội Hoàng Sa, hàng năm, người Lý Sơn lại được tuyển mộ vào đội này làm binh, phu đi khai thác và bảo vệ Hoàng Sa và Trường Sa. Việc này gọi là "thế lính".
Mô hình khinh thuyền Hoàng Sa với hình nhân thế mạng cùng lương thực là gà trống, gạo, muối... được tái hiện theo bậc tiền nhân năm xưa ra Hoàng Sa, Trường Sa thực thi nhiệm vụ. Ảnh:Trí Tín.
Theo các Bộ Chính sử triều Nguyễn, đội Hoàng Sa hoạt động liên tiếp từ thế kỷ 17 đầu thời chúa Nguyễn, đến giữa thế kỷ 19 sang đến thời Tây Sơn, với những cai đội nổi tiếng như Phú Nhuận hầu Võ Văn Phú, Hội Nghĩa hầu Võ Văn Khiết. Sang thời nhà Nguyễn, ngay từ thời Gia Long đã sai Phạm Quang Ảnh làm Cai đội Hoàng Sa tuyển chọn các binh phu đi Hoàng Sa và Trường Sa dựng bia chủ quyền, lập miếu, đo đạc thủy trình, lập bản đồ.
Hòa lẫn trong tiếng trống chiêng rộn vang, tiếng ốc u oai hùng vang lên trong bài văn tế đội hùng binh: Hoàng Sa trời nước mênh mông/ Người đi thì có mà không thấy về/ Hoàng Sa mây nước bốn bề/ Tháng ba kheo lề thế lính Hoàng Sa…
Nghi thức thả mô hình khinh thuyền xuống biển tưởng nhớ, tri ân công đức đội hùng binh Hoàng Sa. Ảnh:Trí Tín.
Sau phần lễ, những mô hình khinh thuyền cùng hình nhân thế mạng được thả xuống biển tưởng niệm đội hùng binh Hoàng Sa thuở xưa mở cõi.
"Lễ khao lề là ngày hội lớn không chỉ riêng Quảng Ngãi mà từ lâu đã thấm sâu vào lòng người dân mọi miền đất nước. Đây là dịp khơi dậy ý thức người dân bảo vệ chủ quyền lãnh thổ Việt Nam trên hai quần đảo Hoàng Sa - Trường Sa; tiếp tục khẳng định chủ quyền lãnh hải tổ quốc trên các quần đảo thiêng liêng", tiến sĩ Nguyễn Đăng Vũ, Giám đốc Sở Văn hóa Quảng Ngãi nhấn mạnh.
Trước đó, năm 2013, lễ khao lề thế lính Hoàng Sa được Bộ Văn hóa trao bằng công nhận là di sản phi vật thể quốc gia.
Trí Tín