Hàn Quốc đau đầu về 'cái chết cô độc'

Theo luật pháp Hàn Quốc, "godoksa" (chết trong cô độc) là tình huống người sống một mình, xa cách gia đình hoặc họ hàng, chết do tự tử hoặc ốm đau và thi thể chỉ được tìm thấy "sau khoảng thời gian nhất định".

Nhiều năm qua, chính phủ Hàn Quốc đã cố chống lại hiện tượng godoksa trong khi dân số già hóa nhanh chóng. Vấn đề này thu hút sự chú ý của cả nước trong thập kỷ qua khi số người chết cô độc tăng lên. Các yếu tố gây ra xu hướng này là khủng hoảng nhân khẩu học, khoảng cách về phúc lợi xã hội, nghèo đói và cô lập xã hội. Tất cả đều trở nên rõ ràng hơn từ khi Covid-19 xuất hiện.

Năm ngoái, Hàn Quốc ghi nhận 3.378 ca godoksa, tăng so với 2.412 ca năm 2017, theo báo cáo do Bộ Y tế và Phúc lợi Hàn Quốc công bố tuần trước. Đây là báo cáo đầu tiên từ khi chính phủ Hàn Quốc ban hành Luật quản lý và ngăn chặn cái chết cô độc năm 2021. Báo cáo được cập nhật 5 năm một lần để giúp đưa ra "chính sách ngăn chặn cái chết cô độc".

Những ca godoksa xảy ra ở nhiều nhóm nhân khẩu học, nhưng báo cáo cho thấy đàn ông trung niên và cao tuổi là nhóm có nguy cơ cao nhất. Số đàn ông chết trong cô độc gấp 5,3 lần so với phụ nữ năm 2021, tăng 4 lần so với năm 2017.

Những người ở độ tuổi 50 và 60 chiếm tới 60% số ca chết trong cô độc năm ngoái, theo sau là người trong độ tuổi 40 và 70. Người trong độ tuổi 20 và 30 chiếm 6% đến 8%.

Báo cáo không nêu rõ nguyên nhân gây ra hiện tượng này. Nhưng hiện tượng đã được nghiên cứu trong nhiều năm khi giới chức cố tìm hiểu điều gì thúc đẩy tình trạng chết cô độc và làm thế nào để hỗ trợ tốt hơn cho những người dễ bị tổn thương.

"Để chuẩn bị cho một xã hội siêu già hóa, cần tích cực ứng phó hiện tượng chết cô độc", cơ quan nghiên cứu luật pháp Hàn Quốc tuyên bố trong thông cáo báo chí hồi đầu năm, đồng thời nhấn mạnh chính phủ ưu tiên "nhanh chóng xác định các trường hợp sống tách biệt với xã hội".

Hàn Quốc là một trong số vài quốc gia châu Á trong đó có Nhật Bản và Trung Quốc, đang đối mặt tình trạng suy giảm nhân khẩu học, khi người dân sinh con muộn hơn và ít hơn.

Tỷ lệ sinh của Hàn Quốc giảm đều từ năm 2015. Các chuyên gia đổ lỗi cho nhiều yếu tố như văn hóa làm việc khắc nghiệt, chi phí sinh hoạt tăng cao, tiền lương trì trệ khiến người dân không muốn sinh con. Đồng thời, lực lượng lao động thu hẹp làm dấy lên e ngại không đủ nhân sự hỗ trợ người cao tuổi trong các lĩnh vực như chăm sóc sức khỏe và hỗ trợ tại nhà. Hậu quả là hàng triệu người già đang vật lộn để tự sinh tồn.

Tính đến năm 2016, hơn 43% người Hàn Quốc trên 65 tuổi sống dưới mức nghèo khổ, theo Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), cao hơn gấp ba lần mức trung bình của những quốc gia khác trong khối OECD.

Cuộc sống của người trung niên và cao tuổi Hàn Quốc đang "xấu đi nhanh chóng" nếu bị loại khỏi thị trường lao động và thị trường nhà ở. Đây là nguyên nhân chính "dẫn tới tử vong", Song In-joo, nghiên cứu viên cấp cao tại Trung tâm phúc lợi Seoul, viết trong nghiên cứu năm 2021 về cái chết cô độc.

Nghiên cứu phân tích 9 trường hợp chết trong cô độc và phỏng vấn hàng xóm, chủ nhà, nhân viên phụ trách hồ sơ của người chết. Một trường hợp 64 tuổi chết vì suy gan do rượu chè, một năm sau khi mất việc vì bệnh tật. Ông không được học hành đầy đủ, không có gia đình, thậm chí không có điện thoại di động.

Một trường hợp khác là cụ bà 88 tuổi, gặp khó khăn tài chính sau khi con trai qua đời. Bà chết sau khi trung tâm phúc lợi người cao tuổi, nơi thường xuyên cung cấp bữa ăn miễn phí cho bà, đóng cửa vì Covid-19.

"Khó khăn mà những người có nguy cơ chết trong cô độc đối mặt là các vấn đề sức khỏe, khó khăn kinh tế, mất kết nối, bị từ chối, khó khăn trong quản lý cuộc sống hàng ngày", Song viết.

Các yếu tố khác bao gồm thiếu hỗ trợ của chính quyền, thiếu dịch vụ chăm sóc tại nhà với người mắc bệnh nghiêm trọng hoặc mãn tính. Những phát hiện của nghiên cứu năm 2021 được thuật lại trong báo cáo của Bộ Y tế và Phúc lợi. Theo đó, nhiều người có nguy cơ nhận thấy sự hài lòng với cuộc sống "suy giảm nhanh do mất việc và ly hôn", đặc biệt nếu họ "không quen với chăm sóc sức khỏe và việc nhà".

Nhiều người trong nghiên cứu năm 2021 sống ở những nơi chật chội, tồi tàn như căn hộ chia nhỏ, nơi cư dân dùng chung tiện nghi hay nhà bán hầm. Những trường hợp này gây chú ý hồi đầu năm khi một gia đình mắc kẹt và chết đuối trong nhà bán hầm giữa trận mưa kỷ lục ở Seoul.

Ở những thành phố lớn như Seoul, nơi giá nhà cao chót vót, những căn hộ kiểu này là lựa chọn duy nhất. Ngoài điều kiện sống tồi tàn, họ còn có nguy cơ bị cô lập. Theo nghiên cứu năm 2021, những kiểu nhà này "bị coi là khu ổ chuột và bị kỳ thị", nhiều người sống tại đây mặc cảm và không giao lưu với người khác.

"Điều này rất đáng lo ngại bởi hiện tượng chết trong cô độc ở những khu nhà tập trung có thể là đặc điểm của nhóm nghèo đói", Song viết.

Sự quan tâm ngày càng lớn của công chúng về tình trạng chết trong cô độc đã thúc đẩy các sáng kiến cấp khu vực và quốc gia những năm qua.

Năm 2018, chính quyền Seoul công bố chương trình "quan sát khu phố". Thành viên cộng đồng thường xuyên tới thăm các hộ độc thân ở những khu vực dễ bị tổn thương như nhà bán hầm và căn hộ chia nhỏ.

Theo chương trình, bệnh viện, chủ nhà và nhân viên cửa hàng tiện lợi đóng vai trò "người giám sát", thông báo cho nhân viên cộng đồng khi bệnh nhân hoặc khách quen không tới trong thời gian dài, không thanh toán tiền nhà hoặc các chi phí khác.

Một số thành phố như Seoul, Ulsan và Jeonju đã triển khai ứng dụng di động dành cho người sống một mình. Ứng dụng sẽ gửi tin nhắn đến số liên lạc khẩn cấp nếu điện thoại không hoạt động trong một khoảng thời gian.

Các tổ chức như nhà thờ, tổ chức phi lợi nhuận, cũng đẩy mạnh hoạt động tiếp cận cộng đồng và các sự kiện cộng đồng, tiến hành tang lễ cho người chết mà không có người thân tiếp nhận.

Luật quản lý và ngăn chặn cái chết cô độc được thông qua năm ngoái là biện pháp mới nhất, toàn diện nhất, yêu cầu chính quyền địa phương thiết lập chính sách để xác định và hỗ trợ cư dân có nguy cơ. Ngoài yêu cầu báo cáo mỗi 5 năm một lần, luật còn yêu cầu chính phủ lập kế hoạch phòng ngừa toàn diện.

Trong một nghiên cứu khác công bố hồi tháng 11, Song đề nghị chính quyền tạo ra nhiều hệ thống hỗ trợ hơn cho những người đang cố cải thiện cuộc sống, như tổ chức các khóa đào tạo, tư vấn, giáo dục cho người trung niên và cao tuổi.

Trong thông cáo báo chí ngày 14/12, Bộ trưởng Y tế và Phúc lợi Cho Kyu-hong cho hay Hàn Quốc đang nỗ lực giống "những quốc gia khác, bao gồm Anh và Nhật Bản, gần đây đã đưa ra các chiến lược ứng phó hiện tượng chết trong cô độc".

"Báo cáo phân tích này mang ý nghĩa là bước khởi đầu để chính quyền trung ương và địa phương giải quyết cuộc khủng hoảng về điểm mù mới trong phúc lợi", ông nói.

Hồng Hạnh (Theo CNN)