Tôi sinh ra và lớn lên trong một gia đình thuần nông với đầy đủ tình yêu thương. Nhà tôi gốc Bắc vào Tây Nguyên lập nghiệp, quanh năm với cà phê và tiêu. Tôi cố gắng học tập nên đỗ được đại học, lại còn là con trai duy nhất của cả 2 bên nội ngoại được đi học nên rất áp lực. Nhưng tôi đi đại học là do ba mẹ định hướng chứ không phải theo đam mê của tôi. Tôi tự nhận mình là người tự lập tốt, không ăn chơi đua đòi, rượu bia, thuốc lá và tệ nạn xã hội.
Năm 2 đại học, tôi không nhận chu cấp của gia đình nữa mà quyết định lăn lội đi làm thêm để lo cuộc sống và trang trải học phí. Là người lanh lẹ, hiền lành và có trách nhiệm nên tôi rất được các chủ quán yêu quý. Với tôi ở tuổi 22 đã được đứng ra làm quản lý điều hành một thương hiệu với 30 nhân viên là một sự hãnh diện rất lớn với mọi người. Ba mẹ tôi càng tự hào về tôi hơn.
Sau 2 năm, tôi có chút vốn nho nhỏ nên quyết định ra làm riêng. Tôi có ý định mở một quán cà phê và trà sữa. Ba mẹ đồng ý và cho tôi mượn thêm 30 triệu. Nhưng sự non nớt của tuổi trẻ chưa có kinh nghiệm kinh doanh nên tôi phải đóng cửa sau vài tháng hoạt động. Tôi thất vọng đến cùng cực. Buồn chuyện kinh doanh chưa hết, tôi nhận thêm tin sét đánh bị đình chỉ học vì sức học yếu không đủ ra được trường. Tôi suy sụp hoàn toàn nhưng không tiêu cực theo hướng ăn chơi phá hoại.
Từ một ngừời có bản lĩnh và nghị lực, tôi đã thành một người thất bại về mọi thứ. Tôi không biết phải đối mặt với ba mẹ và mọi người ra sao. Chắc chắn họ sẽ sốc và thất vọng về tôi lắm. Có một người quen giới thiệu tôi xuống Sài Gòn làm bất động sản với anh, tôi có nên đi không? Xin chuyên gia và bạn đọc cho tôi xin lời khuyên. Xin cảm ơn.
Thành
GS.TS Vũ Gia Hiền gợi ý:
Chào bạn Thành.
Bạn sống trong gia đình thuần nông với đầy đủ yêu thương cho thấy bạn là người có tâm lý mẫn cán, nhưng bạn cố gắng học tập nên đỗ được đại học cho thấy bạn chưa phải là người thông minh. Người thông minh chỉ cần “cố” là vào đại học, còn khi phải “gắng” sẽ rơi vào quá tải tâm lý. Chính vì quá tải tâm lý nhưng lại cố vừa lòng “là con trai duy nhất của cả hai bên nội ngoại được đi học nên rất áp lực”. Đây là hiện tượng sĩ diện. Những người có hiện tượng tâm lý này thường bị chi phối bởi cái bên ngoài, họ thích những tràng vỗ tay mà thiếu nó họ không chịu nổi. Chính trạng thái tâm lý này đã đẩy bạn đến sai lầm. Bạn nói thi đại học là do ba mẹ định hướng chứ không phải theo đam mê của bạn. Một người tự chủ tâm lý khi đã làm gì, dù trước đó không phải họ muốn, thì khi đã nhận lời họ luôn làm rất tốt điều họ đã chọn hoặc đã được cha mẹ chọn.
Bạn tự nhận là người tự lập tốt chỉ bằng việc không ăn chơi đua đòi, rượu bia, thuốc lá và tệ nạn, đó chỉ mới ở phạm vi nhân cách thông thường, chưa phải là nhân cách của người kinh doanh. Bạn không nhận chu cấp của gia đình mà quyết định lặn lội đi làm thêm để lo cuộc sống và trang trải học phí là tốt, nhưng chưa phải là hay. Có nhiều bạn do gia đình khó khăn nên vừa học vừa phải kiếm sống thì làm như bạn là tốt. Còn bạn có điều kiện mà lại làm như vậy là không nên, vì học bạn đã phải cố gắng, nay lại quyết định lặn lội làm thêm, dẫn tới ham tiền bỏ học.
Bạn là người lanh lẹ nên được chủ quán yêu quý là đương nhiên. Nhưng "hiền lành" thế này chỉ giới hạn trong khả năng làm thuê; với năng lực này cho thấy bạn là người làm thuê có trách nhiệm. Sự tự hào của bạn cộng với việc tự nhận mình là người tự lập tốt đã đẩy bạn quá sức, cộng với đức tính “hiền lành” thì kinh doanh thất bại cũng là điều dễ hiểu.
Bài học này không chỉ bạn mà tất cả ai “tự nhận” đều sẽ như thế. Tự nhận để vui và tiến thân là bản lĩnh, nhưng nếu tự nhận để tính toán thiếu kiểm soát sẽ nguy hiểm. Bạn phải xem lại ngay tâm lý tự nhận nếu không sẽ từ thất bại này đến thất bại khác. Bạn có bản chất tốt nên suy sụp hoàn toàn nhưng không tiêu cực theo hướng ăn chơi phá hoại, nhưng bạn nên nhớ có những người bị vào trại giam chỉ vì tích cực làm giàu mất kiểm soát.
Bạn hãy dũng cảm nói thật với cha mẹ về tất cả. Nếu không đủ dũng cảm bạn sẽ còn rơi vào nhiều điều tồi tệ hơn và kết cục chưa biết sẽ đi về đâu, do bạn có tâm lý “tôi tự nhận mình là người tự lập tốt”. Tâm lý này có thể gây cho bạn những ảo vọng về lòng tự tin.
Bạn hãy bình tĩnh nói hết chuyện với cha mẹ và dũng cảm làm lại từ đầu theo sự chỉ dẫn của cha mẹ bạn. Chờ đợi chỉ người có tâm lý rất vững mới làm được. Những cách cố kiếm tiền rất dễ phạm lỗi, thậm chí khó mà cứu vãn được.
Chúc sự dũng cảm và lắng đọng.
Muốn được GS.TS Vũ Gia Hiền tư vấn, mời bạn gửi tâm sự tại đây.
Độc giả gọi điện tâm sự với biên tập viên theo số 02873008899 - máy lẻ 4529 (trong giờ hành chính). Các chia sẻ của bạn sẽ được đăng tải trên Tâm sự