Điều đầu tiên một kỳ thủ cầm quân trắng cần làm ở mỗi ván đấu là cầm tốt cột d hoặc cột e đi hai ô. Cũng có những phương án khác, nhưng chủ yếu làng cờ được chia làm hai trường phái: 1.d4 hoặc 1.e4 (sau đây gọi tắt là d4 và e4).
Không dễ để chọn ra nước cờ đầu tiên tối ưu, dù ở bất cứ cấp độ nào. Ba kỳ thủ duy nhất đang có Elo lớn hơn 2.800 hiện tại có lựa chọn riêng. Vua cờ Magnus Carlsen nổi tiếng bởi sự toàn năng trong khai cuộc, sẵn sàng thử nghiệm mọi biến. Fabiano Caruana lại ưu tiên e4, còn Đinh Lập Nhân trung thành với d4.
Hai cựu Vua cờ - Kramnik và Anand - đều ưa dùng d4.
Ở top 10 hạt giống giải cờ vua HDBank 2019, Ivan Cheparinov và hai kỳ thủ Trung Quốc – Vương Hạo (Wang Hao) và Ôn Dương (Wen Yang) dùng cả hai loại khai cuộc. Nguyễn Ngọc Trường Sơn, Sandro Mareco và Loek van Wely theo đuổi xu hướng d4. Còn Alan Pichot và hai kỳ thủ Nga – Anton Demchenko, Alexandr Predke trung thành với e4. Kỳ thủ còn lại – Eduardo Iturrizaga lại thường bắt đầu ván đấu với nước nhảy mã lên f3 mang tính thăm dò.
"Đôi lúc tôi tự vấn tại sao không phải là d4", Đại kiện tướng Demchenko chia sẻ với VnExpress. "Bạn bè có người còn gọi tôi là 'kỳ-thủ-không-chơi-d4'. Thực ra tôi đã nghiên cứu d4 liên tục 10 năm qua, nhưng vẫn không muốn đưa vào khai cuộc. Tôi cũng không hiểu vì sao. Có thể do thói quen, hoặc do tôi sợ đối phương chọn Phòng thủ Ấn Độ vua (1.d4 Nf6 2.c4 g6). Hy vọng trong 10 năm tới, tôi sẽ hiểu vì sao".
Còn cựu top 10 thế giới Loek van Wely lại hiểu rõ lựa chọn khai cuộc: "Tôi nghĩ d4 hợp với lối đánh của bản thân. Tôi còn có thói quen đi 1...c5 nếu đối thủ cầm trắng và chơi 1.e4. Đơn giản vì khai cuộc mở (1.e4 e5) không phù hợp với tôi".
Nước e4 hay d4 đều có điểm mạnh, yếu riêng. Với những người mới học cờ, e4 được coi là khai cuộc mở (hoặc nửa mở), còn d4 là khai cuộc kín. Điểm giống nhau giữa hai khai cuộc là tốt ở e4 hay d4 đều kiểm soát được hai ô ở hàng 5. Đồng thời, kỳ thủ mở đường cho tượng ô trắng hay ô đen di chuyển. Còn khác biệt giữa hai khai cuộc là không nhỏ.
e4 giúp Trắng tạo ra thế trận mở hơn so với d4.
Nếu xét về số ô cờ được kiểm soát sau nước cờ đầu tiên, e4 thắng d4 với tỷ số 10-8. Khác biệt nằm ở tầm hoạt động của Hậu. Với e4, Trắng đe dọa đưa hậu lên f3 hoặc h5 để nhắm tới f7 - ô yếu nhất bàn cờ với Đen. Đây là phương án tấn công chủ yếu được kỳ thủ tập sự dùng. Ở d4, Hậu trắng chưa thể di chuyển ngay.
Nhưng, nếu xét về số ô ở trung tâm (d4, d5, e4 và e5) được kiểm soát, d4 lại thắng 2-1. Với e4, Trắng chỉ kiểm soát ô d5. Còn với d4, Trắng kiểm soát cả e5 và d4. Tốt d4 được bảo vệ ngay lập tức, còn tốt e4 thì không. Điều đó cho thấy nếu muốn kiểm soát trung tâm, Trắng sẽ chọn khai cuộc kín. Nếu Trắng chọn e4, Đen có thể đe dọa tốt e4 ngay lập tức bằng Phòng thủ Alekhine (Nf6), Phòng thủ Scandinavia (d5) hay Phòng thủ Pháp (e6 rồi d5). Hướng đi này dễ dẫn tới ván cờ đậm tính chiến thuật. Chỉ cần nghiên cứu nước cờ đầu tiên, có thể thấy được phần nào lối chơi của một kỳ thủ.
Với d4, Trắng lại kiểm soát trung tâm tốt hơn.
Cũng trong chia sẻ với VnExpress, Van Wely nói rằng cờ vua ngày càng không có chỗ cho khả năng tính toán hay nước cờ mạo hiểm. Các kỳ thủ có xu hướng đánh cờ an toàn từ khai cuộc, kiểm soát trung tâm bằng d4. Thành công của Vladimir Kramnik (vô địch thế giới giai đoạn 2000-2007) và Viswanathan Anand (2007-2013) với d4 cũng khiến nhiều Đại kiện tướng theo đuổi khai cuộc kín. Carlsen - Vua cờ từ năm 2013 - xuất hiện và thay đổi xu thế của d4. Kỳ thủ người Na Uy dù có thể đánh hai khai cuộc, nhưng anh gần như chỉ sử dụng e4 ở những trận vô địch thế giới.
Ở Việt Nam, khai cuộc d4 là duy nhất. D4 là lựa chọn tuyệt đối của những lão tướng như Đào Thiên Hải, Hoàng Thanh Trang đến Lê Quang Liêm, Nguyễn Ngọc Trường Sơn. Những kỳ thủ trẻ như Trần Tuấn Minh, Lê Tuấn Minh và Nguyễn Anh Khôi cũng theo bước đàn anh chọn khai cuộc kín.
Trường Sơn nằm trong số ít kỳ thủ hàng đầu Việt Nam từng sử dụng khai cuộc e4, giai đoạn 2007-2008. Còn lại, d4 vẫn là lựa chọn chính.
Khi được hỏi về nước cờ đầu tiên, hầu hết kỳ thủ đồng ý với câu khuyết danh: "Hãy chọn e4 khi mới học chơi cờ, và d4 khi trở thành kiện tướng". Có thể hiểu câu nói đó là: "Hãy cải thiện chú trọng khả năng tính toán khi mới học cờ, và chú trọng vào các lý thuyết cờ vị trí (positional chess) nếu muốn trở thành Đại kiện tướng".
Giữa xu thế của d4, Pichot, Demchenko, Predke và những kỳ thủ e4 khác cũng sẽ được chờ đợi gây bất ngờ ở HDBank Master.
|
HDBank là giải cờ vua quốc tế lớn nhất hàng năm do Việt Nam tổ chức, thuộc hệ thống thi đấu của Liên đoàn Cờ thế giới (FIDE). Giải do Ngân hàng TMCP Phát triển TP HCM (HDBank) phối hợp cùng Liên đoàn cờ Việt Nam, với sự ủy nhiệm của Tổng cục Thể dục Thể thao. Sau 9 mùa, giải đã có hơn 1.400 lượt kỳ thủ đến từ 36 quốc gia của năm châu lục tham gia. Giải năm nay diễn ra từ ngày 7/3 đến 13/3 tại Khách sạn Rex, TP HCM với tổng giải thưởng 60.000 đôla. Giải có sự đồng hành của các nhà tài trợ: Khách sạn Rex, Công ty Công ty Cổ phần Đầu tư Việt Nam - Oman (VOI- Vietnam Oman Investment), Hãng Hàng không Vietjet, Công ty Cổ phần địa ốc Phú Long và Công ty Tài chính- Tiêu dùng HD SAISON. |
Xuân Bình