“Khó lắm”, ông Lý Ngọc Minh vừa chăm chú ngắm tượng ra lò, vừa mô tả công trình suốt 20 năm. Hơn 6 thập kỷ rảo bước đến những vùng mỏ hẻo lánh nhất trên thế giới, phối các vật liệu hiếm, vượt qua nhiều thách thức trong công nghệ tạo màu gốm sứ, song với ông chủ Minh Long, tạc tượng rồng vẫn là bài toán hóc búa.
Các thế hệ linh vật của ông Minh có kiểu dáng khác nhau tùy năm, nhưng uy vũ mà nhân hậu là thần thái nổi bật được vị sáng lập này kiên định tiếp nối theo thời gian. Rồng dưới bàn tay chế tác của nhà sáng lập Minh Long có năng lực huyền bí, hô mưa gọi gió nhưng lại biết nở nụ cười, tạo cái duyên và thiện cảm với người đối diện. Thế nên dù rồng oai vệ giương móng vuốt, mắt sáng quắc, tượng vẫn lột tả câu chúc bình an, sung túc - điều ước mà mỗi người chờ mong, dịp xuân về Tết đến.
Năm nay, bộ sưu tập tượng rồng Minh Long giới thiệu năm phong cách, ứng dụng thủ pháp chế tác hiện đại cùng lối trang trí thủ công, điểm vàng 24K, nước men celadon ánh ngọc - phủ sương.
Tượng Rồng Xanh
Tượng
Rồng Xanh
Hình ảnh rồng tọa trên mây, “nhả ngọc phun châu”
Hình ảnh rồng tọa trên mây,
“nhả ngọc phun châu”
Qua lời ông Lý Ngọc Minh, ý tưởng về bức tượng rồng khởi phát từ những năm 2000. Rồng trong văn hóa phương Đông có nhiều ý nghĩa đặc biệt cùng năng lực huyền bí, từ hô mưa đến gọi gió, bay trên mây lặn dưới nước. “Long” còn là từ Hán Việt được dùng phổ biến nhằm chỉ các địa điểm, vật dụng của các bậc đế vương như: long môn, long cung - nơi vua ở; long bào - áo vua mặc; long kỳ - ghế vua ngồi.
Rồng tượng trưng cho sự uy nghiêm, thanh cao, song chỉ có trong truyền thuyết và trí tưởng tượng của mọi người. Vì thế quá trình “tạo hình” của Minh Long gặp không ít thách thức. Tham khảo từ nhiều tài liệu, sách vở cho đến các công trình văn hóa nổi bật của Việt Nam, ông Lý Ngọc Minh ấp ủ tạc ra một bức tượng đậm chất Việt. Tượng Rồng Xanh kết hợp các đặc điểm của nhiều con vật: đầu sư tử, bờm sư tử, mũi lân, miệng lừa, sừng nai, mình rắn, chân phượng, mắt cua. Đây cũng là những hình ảnh mà dân gian thường dùng để ví von, hình tượng hóa chân dung của các danh nhân, bậc kỳ tài.
Vì vậy tượng Rồng Xanh có gương mặt được nhân cách hóa nhằm lột tả sự nhân hậu, khóe miệng kéo dài thành nụ cười, thay vì phần hàm nhô ra như cá sấu. Thế tượng ngồi tọa mây, thay vì bay - lặn. Tĩnh nhưng vẫn thấy nét động qua đôi tay: bên trái cầm ngọc, tay phải như tựa vào chiếc ghế mây, ung dung thong thả. Thân rồng uốn lượn mềm mại, lông đuôi gợn sóng như phất theo nhịp gió. Trên khóe môi là cặp râu rồng cũng bay uyển chuyển chứ không thẳng đuột. Râu rồng sợi mảnh, cần tinh tế để ghép vào cho thật cân đối bởi nếu nhích lên quá cao sẽ vướng vào mắt, hạ xuống thấp hơn lại chưa đủ bay bổng.
Sau bước tạo hình, kỹ thuật chế tác cũng đối diện nhiều thách thức. Ở năm trước, Minh Long thành công khi lần đầu chế tác được men xanh celadon - dòng men công phu nhất trong nghề gốm sứ - sau 50 năm thử nghiệm. Đến năm nay, hãng tiến thêm một bước với kỹ thuật sương mờ đầy kỳ công. Men xanh celadon có bề mặt trong, sâu, dịu như ngọc và mềm mại như nhung. Đây cũng là dòng gốm cổ nổi tiếng có niên đại từ hàng thiên niên kỷ trước. Men celadon men ngọc sương mờ rất khó sản xuất, tỷ lệ thành công thấp, đòi hỏi sự phối kết nguyên liệu tỉ mỉ, nhào nặn từ những khoáng hiếm tại các vùng mỏ hẻo lánh - công trình tìm tòi nghiên cứu qua hàng thập kỷ của ông Lý Ngọc Minh cùng đội ngũ.
Sau ấn tượng cảm quan, mỗi bức tượng của Minh Long đến tay người dùng mang theo nhiều tầng nghĩa. Không chỉ ở những đường nét khắc tạc nghệ thuật, bên trong mỗi bức tượng đều có một phần hồn, những ngụ ý sâu xa, thường được dùng để truyền tải thông điệp cho năm mới tinh tế, ý nhị.
Rồng Xanh tay cầm ngọc, miệng ngậm châu như ngụ ý bức tượng “nhả ngọc phun châu”, nói lời hay, gửi điều tốt đẹp đến mọi người. Rồng phun mưa đem đến mùa màng bội thu, như vị minh quân mang đến sự thái bình cho đất nước dưới mỗi triều đại của mình. Thế ngồi uy vũ còn miệng cười nhân hậu, khắc họa vị vua khi cần thì hô mưa gọi gió, nhưng cũng không hiếm khi bình dân xắn ống quần, chẳng ngại lấm bùn để cùng người dân cày nên vựa lúa dẻo thơm, đội nắng trên nương cao để cây sai trái ngọt.
Chân tay đủ 5 móng, vuốt xòe sắc bén, cơ bắp cuồn cuộn, cưỡi mây nhưng rất thong dong mà không e ngại, thể hiện sức khỏe dồi dào cùng kinh nghiệm dày sâu ở mọi lĩnh vực. Nhìn bức tượng gợi cảm giác đến một lãnh đạo giàu tâm huyết, sâu kiến thức, vững chãi trước mọi sóng gió, khát vọng vươn đến mọi tầm cao vị nhân sinh.
Tượng Long Phù Đại Khánh
Hình ảnh chú rồng truyền thống ngự trên núi cao
Núi khắc nổi hình ảnh mô phỏng bản đồ Việt Nam với quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa
Long Phù Đại Khánh mang ý nghĩa: chú rồng bảo vệ, mang đến tốt lành và may mắn. Điểm khác biệt của tượng là hình dáng mang đậm nét truyền thống Á Đông. Đầu rồng với cặp sừng vút cao, lông vũ bay lượn, cặp râu oai hùng, vảy lưng, ngón chân rõ nét đến từng chi tiết nhỏ nhất.
Rồng mang thế đứng, tầm mắt bao quát bốn phương, thân và đuôi ôm trọn ngọn núi. Trên núi khắc hình ảnh đại dương cuộn sóng, bản đồ Việt Nam cùng quần đảo Hoàng Sa - Trường Sa. Tượng như gửi gắm ngụ ý về người doanh nhân làm chủ trời cao nhưng cũng có thể tung hoành nơi đại dương rộng lớn. Các chi tiết điểm xuyết vàng ngợi ca sự trù phú của thiên nhiên, vẻ đẹp của khung cảnh đất Việt. Rồng trị vì nơi đây, tức sở hữu những báu vật vô giá.
Trong chế tác, người nghệ nhân cần vượt qua thử thách: đảm bảo các chi tiết sắc nét dù chế tác ở kích thước nhỏ. Nếu không khi phủ men các chi tiết sẽ bị che lấp, tượng thiếu đi sự tinh tế và cái hồn qua độ gồ ghề của ngọn núi, sóng lớn xô sóng nhỏ, vảy rồng to nhỏ, độ mềm mại trong dáng uốn lượn… Điều này đòi hỏi khuôn sắc nét, người thợ thạo nghề mà khéo tay.
Hình ảnh rồng chế tác kỳ công và phức tạp. Phần vảy không phải chỉ dùng một kích thước mà nơi lớn nơi nhỏ. Như nhìn ở tự nhiên, loài bò sát có phần vảy ngay hàng thẳng lối nhưng lại lớn nhỏ tùy biến theo từng vị trí, từ ức đến lưng, chân, thân mình… Chưa kể chú rồng khỏe mạnh nên toàn thân nổi cơ bắp, móng chân, đầu cổ đều đầy đặn, uy nghi.
Rồng cũng là bức tượng có đường nét phủ vàng nhiều nhất mà Minh Long từng chế tác. Từng sợi lông tơ, sống lưng, bờm cổ, vảy ngực… đều tô vàng thủ công.
Tượng Khải Đức
Hình ảnh vòng tròn mô phỏng sự luân hồi tạo hóa
Thông điệp cá chép vượt Vũ Môn hóa Rồng, đoạt viên châu vàng
Theo tích xưa, cá chép có thể nhảy qua cổng Long Môn sẽ hóa rồng. Long Môn là một vách đá cao sừng sững, thác nước tuôn trào. Để vượt qua, chú cá đòi hỏi nội lực lẫn sự kiên trì, hội đủ trí - dũng. Từ câu chuyện này, Minh Long chế tác tượng Khải Đức với hình ảnh 8 chú cá nối đuôi nhau.
Từ phiên bản tí hon ban đầu, cá theo làn sóng dần tăng kích thước, vảy và thân cứng cáp đầy đặn, có râu rồi cuối cùng nhảy vọt lên hóa rồng - con vật thứ 9 trên bức tượng. Hành trình hóa rồng như một vòng tròn khép kín, không có điểm bắt đầu, cũng không có nơi kết thúc. Hóa rồng thành công, Khải Đức tiếp tục phun nước cho đất đai màu mỡ, tạo làn sóng thúc đẩy đàn cá bé vượt thử thách.
Sóng sau xô sóng trước, như cách thế hệ trẻ kế thừa - phát huy nền tảng bậc cha anh đi trước. Chính giữa vòng tròn là viên châu dát vàng, ngụ ý cho thành tựu mỗi người có thể đạt được, viên mãn tròn đầy. Đôi mắt của Rồng Khải Đức luôn hướng về viên châu, thể hiện tinh thần vươn lên phía trước, hướng đến những giá trị tốt đẹp trong cuộc sống.
Thông điệp truyền tải sâu xa nhưng để khắc họa lên bức tượng là hành trình gian nan. Ông Lý Huy Sáng cho biết vòng tròn rất khó trụ vững sau khi nung. Trên tượng lại nhiều chi tiết không đối xứng, có ngọn sóng lớn cao nhưng cũng có sóng gợn lăn tăn nơi phần viền. Cá có lớn lại có nhỏ, xuôi theo vòng tròn dáng phải uốn lượn. Vì vậy quá trình tạo hình mất 4-5 lần thay đổi thiết kế. Từng chi tiết đều có dụng ý trong sắp đặt để thành phẩm không biến dạng sau quá trình co ngót khi nung.
Từ tạo hình, lên men, nung đến trang trí, mỗi bức tượng mất hơn một tuần mới có thể hoàn thành. Khó khăn hơn là nước men sương mờ - kỹ thuật chế tác mới nhất của hãng. Theo ông Sáng công nghệ phủ men sương mờ có tỷ lệ thành công rất thấp, chỉ khoảng hơn 10% trong khi nước men bình thường có tỷ lệ thành công đến 70%. Vì vậy quá trình sản xuất mất nhiều chi phí để cho ra thành phẩm loại một với độ trong như ý muốn, không bị lỗi vệt màu. Lớp sương mờ còn gây thách thức lớn hơn cho quá trình trang trí vàng, đòi hỏi nghệ nhân tay nghề cao và thực hiện thủ công hoàn toàn, mỗi nét cọ phải chính xác tuyệt đối.
Tượng Hảo Đức
Hình ảnh phi truyền thống, nhân hóa tạo nét trẻ trung
Theo ông Huy Sáng, đây là bức tượng tốn nhiều chất xám trong quá trình thiết kế. Bài toán ông đặt ra là một bức tượng phi truyền thống nhưng phải lồng ghép văn hóa Á đông. Chọn hình ảnh rồng Việt Nam, thêm các yếu tố phương Tây, cách điệu gương mặt để tạo nét trẻ trung.
Tượng tập trung vào yếu tố biểu cảm. Đôi mắt tròn với con ngươi đen láy, mũi hểnh, mép cười kéo dài. Hình ảnh gợi về một người trẻ, khôi ngô nhưng tính cách hiền hậu, có duyên - trái với định nghĩa rồng là phải hung dữ. Thế ngồi chụm chân trên phiến đá cao, xung quanh mây trôi bồng bềnh, thể hiện sự nhàn nhã. Cơ bắp cuộn lên thể hiện sự mạnh mẽ nhưng vẫn hài hòa với biểu cảm khuôn mặt.
Tượng tạo điểm nhấn với dải màu sắc rực rỡ, đa lựa chọn nhất trong năm nay. Minh Long thể hiện sự táo bạo khi kết hợp nhiều gam màu nóng - lạnh, nhiều mảng đối lập ngay trên một bức tượng - thể hiện kỹ thuật lên màu ở cấp độ cao. Ông Sáng cho biết, các tông màu biểu trưng cho kim - mộc - thủy - hỏa - thổ, phù hợp nhóm khách chú trọng phong thủy.
Sải bước giữa các phân khu trong nhà máy rộng hàng nghìn m2, ông Lý Ngọc Minh - Chủ tịch Hội đồng thành viên Công ty TNHH Minh Long I cùng con trai Lý Huy Sáng - Tổng giám đốc công ty tỉ mỉ kiểm tra những bức tượng linh vật ở mọi công đoạn, từ tạo hình, lên men đến khi ra khỏi lò nung, trang trí…
Tổng giám đốc của hãng gốm sứ lớn nhất Đông Nam Á nói, mua một bức tượng, người dùng không chỉ nhìn đường nét. Họ muốn nghe câu chuyện bên trong, coi đó như lời chúc cho bản thân trước thềm năm mới. Chính vậy, trên mỗi bức tượng, Minh Long nghệ thuật hóa nhiều hình ảnh văn hóa Việt, gửi gắm thông điệp về năm mới bứt phá như cá chép hóa rồng, nhận ngọc, thu vàng.
Theo ông Sáng, mỗi bước tiến trong nghệ thuật chế tác tượng sứ đều là một công trình nghiên cứu đồ sộ, ứng dụng khoa học kỹ thuật lẫn con mắt nhà nghề. Để từ đó, mỗi bức tượng Minh Long có thể thay mọi người nêu lên ước vọng, thổi hồn cho gian phòng bằng giá trị thẩm mỹ - văn hóa “không biên giới, không thời gian".
Theo ông Sáng, mỗi bước tiến trong nghệ thuật chế tác tượng sứ đều là một công trình nghiên cứu đồ sộ, ứng dụng khoa học kỹ thuật lẫn con mắt nhà nghề. Để từ đó, mỗi bức tượng Minh Long có thể thay mọi người nêu lên ước vọng, thổi hồn cho gian phòng bằng giá trị thẩm mỹ - văn hóa “không biên giới, không thời gian".
Trọn bộ sưu tập tại đây.