Bản án được TAND Hà Nội tuyên lúc 15h30 ngày 14/7. Ông Sâm, 74 tuổi, bị phạt một năm cải tạo không giam giữ; bà My, 60 tuổi án 13 tháng 4 ngày (bằng thời gian bị tạm giữ) về tội Lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ. Cả hai bị cáo là cựu giảng viên Đại học Sư phạm Hà Nội.
HĐXX cho hay dù VKS không đề nghị, song tòa thấy cần thiết phải cấm hai bị cáo đảm nhiệm việc xây dựng ngân hàng câu hỏi và ra đề thi trong một năm, nhằm hạn chế các vi phạm tiếp theo.
Tòa đánh giá các bị cáo vì động cơ cá nhân, làm trái công vụ, vi phạm pháp luật, ảnh hưởng xấu đến kỳ thi tốt nghiệp THPT quốc gia năm 2021. Việc xét xử còn là bài học cảnh tỉnh với người khác.
"Kỳ thi tốt nghiệp THPT quốc gia không chỉ có ý nghĩa quan trọng trong việc đánh giá khảo sát năng lực của các trí thức trẻ, những người chủ tương lai của đất nước mà còn là thước đo kết quả của công tác giáo dục và đào tạo. Kết quả các kỳ thi từng năm sẽ ảnh hưởng sâu rộng đến từng mặt của đời sống xã hội, tương lai các thế hệ thanh thiếu niên", bản án nêu.
Bà My và ông Sâm nghe tuyên án, chiều 14/7. Ảnh: Phạm Dự
Trong phần xét hỏi trước đó, hai bị cáo cơ bản thừa nhận hành vi bị cáo buộc, song giải thích nhận thức "ngây thơ, đơn giản" rằng kiến thức là chung, giảng dạy nội dung kiến thức cho học sinh sắp thi sẽ không có vấn đề gì.
Theo phân tích của HĐXX, các câu hỏi được họ biên soạn trong thời gian được Bộ Giáo dục Đào tạo phân công ra ngân hàng câu hỏi và ra đề thi chính thức cho đợt thi tốt nghiệp TPHP Quốc gia. Do đó, đây không phải "kiến thức" đơn thuần mà là câu hỏi sử dụng trong đợt thi, là sản phẩm trí tuệ và tài liệu bảo mật mà chỉ Bộ Giáo dục và Đào tạo có quyền sử dụng.
HĐXX cho hay ngân hàng câu hỏi không thuộc danh mục "Bí mật Nhà nước" của Bộ Giáo dục và Đào tạo mà chỉ thuộc dạng tài liệu bảo mật nội bộ. Còn đề thi các bị cáo tham gia lựa chọn trong giai đoạn sau, thuộc danh mục "Bí mật Nhà nước", ở mức "Tối mật".
Đánh giá các bị cáo đã được ký cam kết bảo mật thông tin trước khi tham gia 5 đợt công tác xây dựng ngân hàng câu hỏi, tòa quy buộc hai bị cáo "biết và buộc phải biết" các hành vi của mình là không được cho phép.
Trước quan điểm của luật sư cho rằng các bị cáo không được tính là cán bộ, nhân viên nhà nước, do đó không thể truy tố, xét xử về tội Lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ, HĐXX nói theo Luật Phòng chống tham nhũng, các bị cáo là "người được giao thực hiện nhiệm vụ công vụ nhất định và có quyền hạn thực hiện quyền và công vụ đó".
Sáng nay tại tòa, ông Sâm khai sau nghỉ hưu, nhiều năm liền được Bộ Giáo dục và Đào tạo tín nhiệm mời tham gia ra đề thi, làm Tổ trưởng. Năm 2021, công tác ra đề được Bộ chia làm 5 đợt, mỗi đợt khoảng một tuần, tổ ra đề mỗi đợt có khoảng 10 thầy cô khắp cả nước. Người ở xa có chế độ ở lại khách sạn, những giáo viên ở Hà Nội như ông Sâm, sáng đi chiều về. Tất cả đều được phổ biến và ký cam kết về việc bảo mật công tác xây dựng ngân hàng câu hỏi và ra đề thi.
Trong các đợt làm đề, ông được tổ phó My, ba lần đưa các bảng thống kê số lượng câu hỏi mới được các thành viên biên soạn, đưa vào xây dựng ngân hàng câu hỏi cho kỳ thi tốt nghiệp THPT 2021. Ông sau đó trực tiếp chỉnh sửa, đưa cho bà My để đánh máy, in ra thành bản cứng tại nhà riêng.
"Tôi không chủ động bàn tán gì với bà My, cũng không có động cơ kinh tế hay chính trị gì cả. Gần 80 tuổi rồi, chỉ muốn ra câu hỏi tốt, hết mình vì kỳ thi tốt thôi chứ không có mục đích gì", cựu giảng viên phân trần và giọng bắt đầu run. Chủ tọa nhiều lần trấn an ông bình tĩnh khai báo, tránh căng thẳng.
Trình bày tiếp, ông Sâm nói không biết "một chút gì" về máy tính, lại càng không hiểu gì về quy luật chọn rút câu hỏi của phần mềm quản lý do Bộ Giáo dục và đào tạo quản lý, nên nhờ bà My lưu các câu hỏi vào máy tính.
Song cáo trạng xác định, ông Sâm, bà My đã thống nhất sắp xếp câu hỏi do mình biên soạn, biên tập vào các vị trí "ngắm sẵn" với mục đích để khi được chọn thì sẽ cùng một tổ hợp. Sau đó khi tham gia Hội đồng ra đề thi, họ sẽ chọn các tổ hợp câu hỏi này để làm đề thi chính thức. Và kết quả, bộ câu hỏi họ chuẩn bị đã được chọn làm đề thi chính thức.
"Nhìn đề chính thức thấy toàn câu hỏi do mình và bà My đã xếp, ông có thấy bất thường không?", chủ tọa hỏi. Ông Sâm nói "thấy mừng", vì câu hỏi được chọn, chứng tỏ được đánh giá cao.
Ông thừa nhận về việc mang các câu hỏi này dạy cho 4 học sinh sắp thi Tốt nghiệp THPT quốc gia song chắc chắn "không đưa tài liệu gì cho các cháu". Khi chủ tọa hỏi "bị cáo chắc chưa?", ông Sâm nghĩ lại, sửa lời khai, bảo chỉ cho các cháu mượn photocopy lại tài liệu câu hỏi mình và bà My trao đổi trước đó.
"Vậy tức là có đưa?", chủ tọa hỏi. Ông Sâm đáp: "Vâng, đúng. Bị cáo chỉ tâm niệm dạy con cháu thì cho tận tâm. Lúc đó tôi thấy cũng không ai cấm người ra đề thi mang câu hỏi của mình ra dạy. Câu hỏi thì cũng không phải là bí mật Nhà nước".
Chủ tọa Nguyễn Đình Tiến ngừng xét hỏi để phân tích cho ông Sâm. Theo đó, câu hỏi trong ngân hàng đề thi là sản phẩm trí tuệ, nhưng người sở hữu, và có quyền sở hữu, là Bộ Giáo dục và Đào tạo. "Luật Sở hữu trí tuệ đã quy định, chứ đừng bảo là không ai cấm. Chính bị cáo cũng khai từ đầu, là được phổ biến và ký cam kết bảo mật trong quá trình xây dựng câu hỏi rồi, bị cáo phải nhận thức rõ", chủ tọa nói.
Chủ tọa Nguyễn Đình Tiến công bố bản án, chiều 14/7. Ảnh: Phạm Dự
Ông Sâm sau đó nhắc về 50 năm giảng dạy tâm huyết, luôn được kính trọng, đề cao, kể cả khi dạy ôn thi cho 4 học sinh trên cũng không vì vật chất. Món quà duy nhất là hộp sâm phụ huynh biếu, ông đã nộp cơ quan điều tra sau khi ông bị điều tra, khởi tố.
"Tôi chỉ là ông giáo viên già, chưa có sai lầm gì đáng tiếc. Tôi rất ân hận, đau khổ", cựu giảng viên xúc động nói.
"Trong thành viên HĐXX cũng có người từng làm giáo viên nên chúng tôi thông cảm. Nhưng cái gì cũng phải có quy định, khuôn khổ", chủ tọa khuyên ông bình tĩnh.
"Giảng dạy nhiều năm, việc trùng đề không tránh khỏi"
Khai báo sau ông Sâm, bị cáo My nhiều lần khóc, cho rằng bị cáo buộc nhiều chi tiết chưa chính xác. Nữ bị cáo 60 tuổi khẳng định tài liệu mang ra khỏi khu vực xây dựng đề thi không phải là câu hỏi, "chỉ là ý tưởng câu hỏi" do bà nghĩ ra.
Từ các ý tưởng này, hai người sau đó tại nhà riêng, chỉnh sửa thành câu hỏi để đưa vào ngân hàng câu hỏi. Bà cho rằng ông Sâm "cao tuổi, trí nhớ không tốt" nên mới khai rằng bà mang câu hỏi đã in sẵn ra đưa cho. Bởi theo trí nhớ của bà, không có "tập tài liệu" nào mà chỉ là một mảnh giấy A4 bà viết tay. Ý tưởng câu hỏi cũng không phải của tất cả thành viên trong tổ, mà chỉ của riêng bà.
Bà My cũng phủ nhận việc "biết quy luật lựa chọn đề thi" của máy chủ, bởi năm 2021 là năm đầu tiên bà biết đến chiếc máy đó. Các năm trước, việc sắp xếp bản cứng câu hỏi, bà thực hiện thủ công, hơn nữa cũng do từng thành viên trong tổ ra đề thi tự xếp vào 40 ô ngẫu nhiên, bà không có quyền can thiệp nội dung.
Trước cáo buộc mang câu hỏi trong đề thi do mình xây dựng để dạy cho 4 học sinh, bà My cương quyết phủ nhận. "Từ lúc nghỉ hưu tôi luôn tuyên bố rõ không dạy thêm hay ôn cho ai. Tôi chỉ tư vấn phương pháp ôn thi, đánh giá mức độ giải bài tập, hiểu lý thuyết của các cháu thế nào", bà nói.
Theo bà, các kiến thức trong các buổi "tư vấn" này cũng chỉ là kiến thức sách giáo khoa và những câu hỏi bà soạn trong sách khi còn đi dạy. Bà cho rằng, kiến thức sẵn có trong sách, "việc trùng nội dung không thể tránh khỏi".
Kiểm sát viên công bố bản luận tội, trưa 14/7. Ảnh: Danh Lam
Bà chắp tay trước ngực khai là người duy nhất được bà đưa tập tài liệu câu hỏi, là một phụ huynh học sinh, cũng là cán bộ Bộ Giáo dục Đào tạo, nhưng sau đó bà đã "thu lại luôn".
Giải thích việc tiêu hủy chiếc USB, bà nói ý thức rõ được USB chứa nội dung bảo mật, không muốn bị lộ lọt mới tiêu hủy, chứ không có động cơ làm khó cơ quan điều tra.
HĐXX giải thích, dù vô tình hay hữu ý, bà My với trách nhiệm tổ phó xây dựng ngân hàng câu hỏi thi, những câu hỏi đã đưa vào đề, không được phép mang giảng dạy.
VKS đánh giá thái độ của bà My còn quanh co, chưa thành khẩn, do đó đề nghị mức án 15-18 tháng tù. Ông Sâm bị đề nghị một năm cải tạo không giam giữ, do có tình tiết thành khẩn, tuổi cao.
Thanh Lam - Phạm Dự