Tiếp nhận từ mẹ, Hà Tiểu Đoan - người phụ nữ 58 tuổi cho biết quán chè của gia đình có tuổi đời hàng chục năm. Trong ký ức của mình, bà vẫn mường tượng ra cảnh ngày bé, đi học về lại ra quán giúp mẹ những việc vặt như dọn ly, lau bàn.

Nhà có 7 anh chị em, chỉ Tiểu Đoan phụ mẹ bán chè. Quán dọn ngay mặt tiền ngôi nhà mà cả gia đình sinh sống tại đường Châu Văn Liêm, quận 5. Sau này, Tiểu Đoan kế thừa lại công việc của mẹ như một lẽ tự nhiên. Từ đó đến nay, gần 30 năm, từ chỗ chỉ bán bốn món đã có 37 loại chè cộng thêm 7 món mặn ăn vặt, từ chỗ chẳng có nhân viên nào giờ có hơn chục người, mặc đồng phục, làm việc theo ca.

Quán trang trí đơn giản, mặt tiền treo vài tấm biển nhỏ, bên trong kê những bộ bàn nhôm kèm ghế nhựa vuông cao khoảng nửa mét, tạo cảm giác thân thuộc, gần gũi với mọi thực khách đến ăn. Gần đây, khi công nghệ bán hàng qua điện thoại và Internet phát triển, lượng đơn đặt hàng giao tận nơi chiếm một phần thu nhập của quán chè truyền thống. Bà Đoan vẫn còn cảm giác vui đến bất ngờ khi ngày lễ thất tịch (7/7/2019) lượng khách đặt chè đậu đỏ qua mạng cao không tưởng, vừa mở cửa 30 phút, món chè đậu đỏ đã hết sạch. "Tôi không dám nhận quán của mình ngon hơn nơi khác, quán nào chè cũng có cái ngon riêng của mình", bà Đoan chia sẻ.

Nấu chè theo phong vị của người Hoa, nhưng để phù hợp với khẩu vị thực khách địa phương, bà thực hiện vài biến tấu. Trước, các món chè chỉ đơn thuần là đậu và đường hầm nhừ, "ngày xưa khó, điều kiện thiếu thốn, chè chỉ có thế thôi", bà tâm sự. Sau này, gắn bó lâu dài với đất phương Nam, món chè của bà Đoan đã có thêm cốt dừa, dừa khô, dừa sợi như bao món chè khác của người Việt.

Cứ thích ăn cái gì, bà nấu cái đó, ăn thấy ngon lại mang ra bán. Ví dụ món chè dâu, một lần mua dâu về nhiều, ăn không hết, bà đem nấu chè, từ đó trong thực đơn của quán có thêm loại mới. Tại khu vực Quận 5 - Chợ Lớn, chẳng riêng gì bà Đoan, các chủ quán từ hàng nhỏ đến hàng lớn, từ món ăn dân dã đến sơn hào hải vị dường như đều theo đuổi sự nghiệp ẩm thực với một tâm hồn rất đỗi phóng khoáng, tự tại.

Chia sẻ trong một buổi sáng khách ra vào tấp nập, bà Nguyễn Thị Xuân Mai, quản lý Thiêm Huy Mì Gia cười giản dị: "Mình không có quảng cáo gì, cũng không mở thêm chi nhánh. Khách đến ăn, thấy ngon thì dẫn theo gia đình, rủ thêm bạn bè cùng đến. Nhiều người ăn từ khi còn bé, sau này dẫn theo vợ con, sau nữa ôm thêm cả cháu nội, cháu ngoại, vẫn ăn ở quán mình". Những năm 1980, Thiêm Huy Mì Gia chỉ là một xe mì trên đường Nguyễn Trãi, đến nay đã trở thành một tiệm khang trang, với hai tầng lầu phục vụ khách. Hơn 40 năm trôi qua, hương vị của mỗi món mì, mỗi tô nước dùng vẫn vẹn nguyên như trong ký ức tuổi thơ của những thực khách lâu năm.

Tại quận 5 - Chợ Lớn, những tâm hồn phóng khoáng cùng với sự tỉ mỉ, tận tâm của mỗi chủ quán đã tạo nên những món ăn với phong vị đặc trưng. Anh Ben Chen (52 tuổi, người Singapore) lần đầu đến công tác tại TP HCM từ cách đây 5 năm. Từ đó đến nay, công việc của anh lúc ở Việt Nam lúc ở Singapore, nhưng mỗi lần đến TP HCM, anh đều ghé quận 5 để thưởng thức một tô mì vịt tiềm. Kể cả khi làm "hướng dẫn viên du lịch" cho gia đình và bạn bè thăm thú Việt Nam, anh cũng tích cực giới thiệu món mì mình yêu thích này. "Ngày trước, tôi trọ ở gần nên biết nhiều quán mì ở quận 5. Tôi thích nước dùng vị đậm đà, những sợi mì dai dai, rau cải luôn xanh và ngọt, thịt vịt mềm nhưng có lớp vỏ chiên lại giòn ở khu vực này", anh Chen kể.

Khách ruột của những quán ăn tại Chợ Lớn đến từ rất nhiều nơi, đó có thể là một vị khách nước ngoài như anh Ben Chen, tình cờ đi qua rồi nhớ mãi không quên hương vị đâm đà của món ăn, hay một du khách trong nước biết thông tin qua báo chí và không thiếu vô số người dân cư trú ngay tại TP HCM.

Ngụ ở quận 4, anh Nguyễn Huy Cường (45 tuổi) không nhớ từ khi nào mình đã gắn bó với món vịt quay và heo quay bán trên đường Phan Văn Trị - Bùi Hữu Nghĩa tại phường 7 quận 5. Sau một lần được bạn giới thiệu đến đây mua hàng, anh không còn muốn ăn vịt hay heo quay gần nhà nữa. "Thịt vịt hay heo ở đây đều tươi, nhiều nạc, đặc biệt tẩm ướp theo kiểu người Hoa nhưng ăn lại rất vừa miệng, giá cả cũng hợp lý, cao hơn khu nhà tôi bán khoảng 5-10% nhưng chất lượng thì hơn hẳn", anh Cường cho biết đó là lý do tại sao giữa trưa nắng, anh vẫn không ngại chạy xe gần 10 km, chỉ để có được món vịt quay Vĩnh Phong hay Phát Thành cho các bữa tiệc của gia đình. Hôm nào ngại cầm lái, anh lại đặt món từ quán trên GrabFood, món giao nhanh nên vịt quay, heo quay về đến nhà anh vẫn nóng giòn.

Chẳng phải tự nhiên mà các món ăn ở Quận 5 - Chợ Lớn thu hút và giữ chân được thực khách qua từng thế hệ. Sự đa dạng từ cách chế biến món ăn như: chiên, xào, kho, hấp, rán, hầm, nấu... chú trọng đảm bảo mùi vị, hương sắc, đến các loại nước chấm như nước tương, giấm, hương liệu, ớt... để món ăn thêm đậm đà, kết hợp với nghệ thuật trang trí đã tạo nên phong vị riêng của ẩm thực quận 5 - Chợ Lớn, khiến nhiều thực khách dù gần hay xa cũng đều thương nhớ.

Dân gian lưu truyền câu "Ăn quận 5, nằm quận 3, đi ra quận 1". Quận 5 - Chợ Lớn là nơi hội tụ ẩm thực tinh hoa của thành phố phương Nam với những quán ăn mang đặc trưng ẩm thực của người Hoa, dung hòa với phong vị của người Việt, có số tuổi tính bằng cả đời người.

Đến đây vào bất kỳ thời điểm nào trong ngày, người ta đều có thể thưởng thức món ăn phù hợp nhu cầu. Bên cạnh các món mặn như cơm, mì, hủ tiếu là những loại chè, trà sữa, nước trái cây dành cho tín đồ của món ngọt... Xen lẫn giữa nhà hàng cao cấp với đặc sản thượng lưu bổ dưỡng bậc nhất là những nhà hàng bình dân cùng vô số xe bán đồ ăn trong hẻm nhỏ, để thực khách dù ít hay nhiều tiền đều có thể tìm chỗ ăn phù hợp cho mình.

Ngày nay, khi phương thức kinh doanh chuỗi nhà hàng xuất hiện ngày càng nhiều, quận 5 cũng đón nhận nhiều tên tuổi ẩm thực vốn đã có mặt ở nhiều nơi, thương hiệu fast food, món ăn đặc sản vùng miền của Huế, của Hà Nội, món ăn phương Tây... Ẩm thực mang phong vị quận 5 - Chợ Lớn truyền thống với món ăn đa dạng các vùng miền hiện đại cùng chung sống hòa bình trên một mảnh đất và đón lượng thực khách đông đảo.

Công nghệ phát triển cũng giúp các thực khách ở xa cũng có thể tận hưởng món ăn truyền thống ở quận 5 - Chợ Lớn thông qua một thao tác đặt món giản đơn trên các nền tảng trực tuyến. Nhưng ẩm thực không chỉ đơn thuần là ăn uống, mà còn là thưởng thức và thấu hiểu món ăn qua những câu chuyện văn hóa. Đó cũng là lý do mà chính quyền địa phương thường xuyên thúc đẩy việc quảng bá ẩm thực khu vực thông qua các dự án.

Gần đây nhất, UBND Quận 5 đã phối hợp với GrabFood - nền tảng công nghệ đã gắn bó và trở thành nét đặc trưng trong ẩm thực để khởi xướng Lễ hội ẩm thực với định hướng sẽ được tổ chức thường niên. Các lễ hội là dịp để lan toả tinh thần ẩm thực, lưu truyền nét văn hoá đặc trưng của quận 5 - Chợ Lớn qua những câu chuyện, hình ảnh của món ăn và đầu bếp - những người đang không ngừng giữ lửa văn hoá ẩm thực nơi đây.

Nội dung: Kim Anh | Hình ảnh: Phương Thanh | Thiết kế: Mỹ Mỹ