Sau Công ước Berne và ở giai đoạn đầu của WTO, nhiều NXB nhà nước cùng công ty tư nhân đã thay đổi tư duy sao cho nhanh nhạy, thích ứng với thị trường hơn. Lấy ví dụ về sự góp mặt của công ty First News trong làng sách Việt Nam. First News xuất hiện tại thời điểm không phải ai cũng tin tưởng vào tương lai xán lạn của ngành làm sách, kinh doanh sách trong nước. Nhưng với những bước đi "đón đầu", chịu khó đầu tư công sức, tiền của, chất xám vào những đầu sách uy tín của thế giới, các sản phẩm mang tên First News chứng minh thành công của công ty này trên con đường đã chọn.
 |
|
Những cái bắt tay "mang tính lịch sử" cho thị trường sách Việt Nam giai đoạn đi vào con đường chuyên nghiệp. (Ông Nguyễn Văn Phước, giám đốc công ty First News ký hợp đồng với tập đoàn xuất bản Anova Books tại London). Ảnh: First News. |
Bên cạnh những tầm nhìn chiến lược như thế, các cách chăm sóc độc giả (tổ chức nhiều đợt sách bán giảm giá sách, nhiều hội sách cho các đối tượng khác nhau); chăm sóc tác giả (mua bản quyền, bắt nhịp cầu giao lưu giữa người đọc và người sáng tác) là các ứng xử rất văn hóa của người làm sách trong thời hội nhập.
Sự tích cực của giới làm sách khiến cho các lớp độc giả được mở rộng và phân nhỏ. Sách hiện nay không chỉ tập trung vào vài lĩnh vực văn học, lịch sử... Một sinh viên ngành y hay ngành ngoại ngữ, ngành kinh tế ở Việt Nam hoàn toàn có thể tìm thấy đầu sách về chuyên môn của mình được cập nhật thông tin của thế giới.
Bất cứ người làm sách chân chính nào cũng muốn đẩy mạnh, tăng cao quan hệ chiến lược với các NXB, các tập đoàn xuất bản và truyền thông có chuyên môn hàng đầu của thế giới. Đồng thời phải bôn ba, săn tìm bản thảo sách hay để làm hài lòng độc giả. Thế nhưng, theo ông Phạm Sỹ Sáu, trưởng phòng khai thác bản quyền NXB Trẻ, quan niệm "xin - cho" trong việc in sách ở VN vẫn chưa hoàn toàn được xóa bỏ. Và điều này là nguyên nhân khiến cho sách chất lượng thấp vẫn còn nhiều.
 |
|
Ông Phạm Sỹ Sáu (đứng) trong buổi giới thiệu sách Mạc Can, một nhà văn đã được NXB Trẻ đặt hàng và mua bản quyền. Ảnh: A.V. |
Trăn trở người trong cuộc
Ông Phạm Sỹ Sáu từng có một ước mơ: "Buổi sáng nào đó, mở mắt thức dậy đã thấy số lượng phát hành ở Việt Nam trung bình ghi trên mỗi cuốn sách là 100.000 bản". Như tập 7 bộ truyện thiếu nhi Harry Potter, một trong những best-seller tại Việt Nam, thì tới mức 300.000 cuốn là hết cỡ. Trong khi đó, tại Hàn Quốc, đợt phát hành đầu cuốn này đã là 1 triệu bản.
Mong muốn số bản sách phát hành ở Việt Nam nhích dần lên không phải là của riêng ông Sáu. Con số 1-2 nghìn bản ghi trên phần lớn sách xuất bản tại Việt Nam là "con số buồn". Ngay cả khi tác giả tự in thì với con số này cũng khó mà thu vốn, huống gì việc kinh doanh thì không thể nào có số lượng 500, 1.000 bản. Đó là chưa kể đến việc sách ghi là "in 2.000 bản" nhưng thực chất có thể là 10.000. Một dịch giả văn học nổi tiếng từng lắc đầu ngao ngán khi nhận một cú điện thoại từ phía NXB "thương lượng" để ghi giảm số lượng phát hành trên sách. Trên "thị trường ảo" đó, chính độc giả và tác giả sách là người chịu thiệt trước tiên.
Hậu công ước Berne và WTO, sách giả, nhái vẫn hoành hành. Hầu như trong mỗi lần gặp gỡ báo chí, NXB Trẻ đều "tranh thủ" kêu cứu về tình trạng "luộc" sách quá tinh vi và nhanh chóng. Tinh vi đến nỗi nếu thoạt nhìn qua chẳng biết đâu là giả đâu là thật. Nhanh chóng mau lẹ đến nỗi miễn là NXB này có quyển nào vừa hườm hườm bán chạy thì sách "luộc" đã xuất hiện để "tiếp sức".
Tại TP HCM, hơn 1 năm nay các chiếu sách vỉa hè phát triển lớn mạnh, tràn lan dọc ngang đường phố. Bên cạnh việc phản ánh sức sống của văn hóa đọc, không ít ý kiến lo ngại đó là những nơi phát hành thuận lợi của sách giả, sách lậu. Sau hơn 3 năm Việt Nam gia nhập công ước Berne về bảo hộ quyền tác giả trong lĩnh vực xuất bản, người làm sách hợp pháp vẫn phải đau đầu vì những cuộc cạnh tranh không cân sức.
Nhìn về tương lai
Một giám đốc nhận xét, nếu như trước đây, hoạt động làm sách của ta còn mang tính tự phát và ngẫu hứng; thì hiện tại, việc "Xây dựng một cách bài bản với tầm nhìn chiến lược + giữ vững, phát triển thương hiệu" là vấn đề "sống còn".
Đa dạng, phong phú, mang tính cạnh tranh cao là nét dễ nhận thấy trong hoạt động làm sách thời gian tới. Ông Nguyễn Văn Phước, Giám đốc First News, chia sẻ: "Nhập sách, mua bản quyền sách là một kênh rất quan trọng bổ sung nguồn kiến thức cho người trong nước. Tuy nhiên, tại sao chúng ta không nghĩ đến việc người Việt Nam làm sách cho người Việt Nam đọc? Và xa hơn nữa: Giới thiệu sách về con người, đất nước Việt Nam ra thế giới".
Bên cạnh đó, việc phải linh động thế nào để cho các đối tác nước ngoài chuyển giao công nghệ, bản quyền làm sách vào trong nước là điều quan trọng. Trở thành "thị trường bán lẻ" và một thị trường tiêu thụ sản phẩm văn hóa của thế giới; hay là trở thành một thị trường sản xuất chủ động để có thể cân bằng được giá sách, mang lại lợi ích tốt nhất cho độc giả? Đó là thách thức lớn của nhiều đơn vị.
Cũng như nhiều NXB và công ty làm sách tư nhân khác, Alpha Book đang ấp ủ hàng loạt dự án. Ông Nguyễn Cảnh Bình, Giám đốc Alpha Book, hé lộ một phần kế hoạch phát triển sắp tới của mình: Thành lập Tủ sách Alpha Biz, then chốt là sách về các tập đoàn lớn của thế giới như IBM, Sony, Wal-Mart, Ford… và tới đây là các cuốn về Google, Intel, Coca Cola. Đồng thời phát triển kênh bán hàng và cửa hàng sách Alpha Biz Center để tiếp cận và cung cấp các sản phẩm đến những người có nhu cầu nhanh và thuận tiện.
Ông Nguyễn Cảnh Bình - Giám đốc Alpha Book: "Cũng như nhiều ngành khác trong nước, ngành xuất bản Việt Nam giờ đây chỉ mới hội nhập vào dòng chảy tri thức toàn cầu, hòa quyện vào tiến trình văn minh nhân loại. Chúng ta chỉ mới bắt đầu và chỉ như anh học trò mới cắp sách đến trường mà thôi. Tôi tin rằng với một thái độ làm việc nghiêm túc, tôn trọng bản quyền cũng như sở hữu trí tuệ, các đơn vị làm sách Việt Nam sẽ có một chỗ đứng tương xứng trên khu vực. Mọi chuyện chỉ mới bắt đầu". |
Anh Vân